Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 349

પલમે
૧૩૮૪
પલીતું
સ.ક્ર.
૫લમે છું. તરવાની યુક્તિ
પલાણે પું. [એ. લૅનર ] મશીન ઉપર છાપતીવેળા બીબાં ૫હવટ (2) સ્ત્રી. [સં. ઉત્સવ દ્વારા] કેડ ઉપર પડી ઊંચાં નીચાં ન રહે એ માટે દાબ-કામ આપતે લાકડાને બાંધવી એ (આ રિવાજ ગામડાંઓમાં પણ હવે લગભગ ચોરસ દો ધસાઈ ગયા જેવો છે.)
પલાયન ન. [સં. ઘT + > પાન નાસી જવું એ, ૫eટ અ. જિ. બદલામાં જવું. પલવટવું ભાવે., ક્રિ. ભાગી છૂટવું એ (કોઈ ન જાણે એમ) ૫વટાવવું છે., સ. ક્રિ.
પલાયન-પરાયણ વિ. [ ] ભાગી છૂટવા તત્પર ૫લવાવવું, પલવટાવું જ પલવટમાં.
પલાયમાન વિ. [સ.] ભાગી છુટતું, નાસી જતું પલવડી સી. [સં. ઘણી દ્વારા] ગિલેડી, ગળા, પરલી પલાયિત વિ. [સ.] નાસી છૂટેલું, ભાગી ગયેલું પલવલિયાં જુઓ ‘પલપલિયાં.”
પલારિયાં ન.,બ.વ. બેરડીનાં જાળાંને જ પલવવું સ. કિ. રાજી કરવું, ખુશ કરવું. (૨) વીનવવું. (૩) ૫લાવ છું. [ફા.જુએ “પુલાલ.”
મનવવું. પલવાલું કર્મણિ, જિ. પલવાવવું છે., સ. હિ. પલાવટ છું. ભીલની એક તું અને એના પુરુષ. (સંજ્ઞા.) ૫લવાવવું, ૫લવાયું જુએ “પલળવું'માં.
પલાશ પું. [સ.] ખાખરાનું ઝાડ, કેસુડો પલળવું અ. મિ. પાણીથી ભીનું થવું, ભી જાવું, (૨) (મન) પલાશ-પાપડી . [+ જુઓ ‘પાપડો' + ગુ. ‘ઈ’ સ્ત્રીનરમ પડવું. (૩) દયાર્દ થવું. પલળવું ભારે., ક્રિ. પ્રત્યય.3, - પું, [+ જુએ “પાપડે.”] ખાખરાની શીંગ પલાળવું છે, સ. જિ. પલળાવવું પુનઃ પ્રે.. સ. કિ. ૫લાસ પં., સી સ્ત્રી. એ નામનો એક રાગ. (સંગીત.) પલળાવવું, પલળાવું જ “પલળવું'માં.
પલાળ પં. ઊનું કરેલું માખણ પલંગ (૫૧) પું. [સં પર્વ> > પ્રા. પભ્રં; ફા] પલાળવું જ ‘પલળવું'માં. (૨) (લા.) સમઝાવવું માથે છતવાળે મેટો લાકડાને ઢોલિયે. [ ટ (ઉ.પ્ર.) પલાળિયું ન. જિઓ “પલાળવું' + ગુ. “ઇયું' કુ.પ્ર.] નાહઅતિ સંગ કરનાર. (૨) નકામે આદમી, આળસુ, વાનું પંચિયું - તે (રૂ. પ્ર.) બહુ સમય સુધી સંગ કરવો. ૫લાંગવું અ.જિ. પલાણવું. (૨) પલાણવાની જેમ ગમે તે ૦ની નેકરી (રૂ. પ્ર.) હલકી કરી.
પદાર્થ ઉપર બેસવું. પલાંગાવું ભાવે ક્રિ, પલાંગાવવું છે, પલંગડી જી[+ ગુ. ‘ડું' વાર્થે ત.પ્ર. + “ઈ' પ્રત્યય;
લ'માં માત્ર અનુનાયક (પચા)] બહુ નાને પલંગ પલાંગાવવું, પલાંગવું એ પલાંગનું'માં. પલંગ-પેશ (પલ) વિ.. [ફા] પલંગનું ભાતીગર પલાં(લો,-લાં,-ળાં,-ળે છે)ઠિયો છું. [જ “પલાંઠી’ + ઢાંકણું. (૨) મરછરદાની
ગુ. “છયું? ત...] પલાઠી વાળી પાણીમાં મારવામાં આવતું ૫ગી (પલગી) ન. વેલાની માફક ફેલાતું એક ધાસ ભૂસકે પલાઈ સ્ત્રી. ઈના. (સંગીત)
૫ai(-લે,-,-ળાં,-ળે,-ળાં)ઠી સ્ત્રી. [સ. પુર્વસ્તિ )પ્રા. ૫લાકડું જુઓ “પલાખડું.”
પરિમા, ઉડ્રિમા] બેઉ પગ સામસામા વાળીને બેસવું ૫લાકી જ ‘પલાખી.”
એ. [૦ મારવી, ૦ લગાવવી, ૭ વાળવી (રૂ.પ્ર.) પલાંઠીને પાકું જુઓ “લાખું.”
આકાર કરી બેસવું. પલાખ(-કોર્ડ ન. [જઓ “પલાખું+ગુ. ડ' સ્વાર્થે ત...] પલાં(-લ,લો,-ળા,-ળો -ળાઠી-તર (-૨) . [+ જુઓ જ “પલાખું.”
તરવું.'] પાણી ઉપર પલાંઠી વાળી તરવાની ક્રિયા ૫લાખી(-કી) સી. જિઓ પલાખ + ગુ. ઈ ' સ્ત્રીપ્રત્યય.] પલાં(લો,-લી,-ળાં,-ળા,-) . જિઓ ‘પલાંઠી,' આંકના ઘડિયાઓને પ્રત્યેક કોઠો
ઊલટી પ્રક્રિયાએ “એ” સ્વાર્થે ત.ક. દ્વારા,] જ એ “પલાંઠી.” પલાખું-કે) ન. આંકના ઘડિયાના પ્રશ્ન
પલાડ (પલાડુ) સ્ત્રી. સિંjન.] ડુંગળી, કાંદા પલાણ ન. [સં. પણ > પ્રા. વઢાળ] છેડા હાથી વગેરે પલિત વિ. [સ.] પાકીને ધોળું થઈ ગયેલું (વૃદ્ધાવસ્થા તરફ ઉપર બાંધવામાં આવતી સજાઈ. (૨) એવી સજાઈ બાંધી જતાં મેવાળા) એના ઉપર કરવામાં આવતી સવારી. [૦ કરવું (રૂ.પ્ર.) પલીચે . જંગલી ચણાને છોડ સવારી કરવી. ૦ માંહવું (રૂ.પ્ર.) સાઈની ગાદી-જિન-દળી પલીત વિ. ફિ. પલીવું નાપાક, અ-પવિત્ર, ભ્રષ્ટ વગેરે મૂકી બાંધવાં. ૦વાળવું (રૂ.પ્ર.) સવારી કરવી] પલીતાઈ સ્ત્રી. [+ ગુ. “આઈ' ત.ક.) પલીત હોવાપણું પલાણવું સક્રિ. [સં. ૨+ માન = પાથ > પ્રા. પલીતાણ વિ. અલમસ્ત, લઠ્ઠ પટ્ટાન-] છેડા વગેરે ઉપર સજાઈ નાખી સવાર થવું. પલા- પલીતી સી. જિઓ પલીત' + ગુ. “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય.]નાને gવું કર્મણિ..ફ્રિ. પલાણાવવું છે. સ.જિ.
પલી, ઝીણી સળી, સળેખડું (બત્તી સળગાવવાનું) પલાણાવવું, પલાણાવું જુઓ ‘પલાણવું'માં.
પલીતા સ્ત્રી. જિઓ “પલીત' ગુ. “ઈ' ત.પ્ર.] વિષ્કા, પલાણિયા કું. જિએ ‘પલાણવું' + ગુ. “છયું' કુ.પ્ર.] છેડા – નરક ઉપર સજાઈ બાંધનારે
પલી, ન, તે પું. ફા. પલીત ] દિવેટ, (૨) તેલમાં પલાણું ન. જિઓ “પલાણ' + ગુ. “ઉ” ત...] ગધેડા વગેરે બોળેલ ચીંથરાને ટુકડે (સળગાવીને બીજાને પટાવવા ઉપર નાખવાનું સીંદરીની ગૂંથણનું સાધન
માટે). (૩) જામગરી. (૪) ફટાકડે, ફટાક. (૫)