Page Text
________________
તળા-તૂટ
૧૦૬
તંગદા
J
મમરા. [૦ કરવું (રૂ. પ્ર.) સંબંધ તેડી નાખવો. (૨) સંતુષ્ટ હેવું]. ફનાફાતિયા કરવું]
તળિયાં-તોરણ જુઓ તળિયા-તરણ.” તળા-તૂટ વિ. જિઓ “તળું + “ટવું.'] લા તળિયાવાળું. તળિયાં-મૂળ ન., બ. વ. જિઓ “તળિયું' + “મૂળ.] છેક (૨) (લા.) અકરાંતિયું, બહુ ખાનારું
નીચેનાં મૂળિયાં. (૨) (લા.) નિકંદન, પાયમાલી, ફનાફાતિયા તળાબત ભપકે, ઠઠારે, ઠાઠ
તળિયું ન. જિઓ “તળ” + ગુ. “ઇયું' સ્વાર્થે ત. પ્ર] તળને તળામણ ન., અણી સ્ત્રી, જિઓ “તળવું+ ગુ. “આમણ- ભાગ, તળું, “ફલોર.” (૨) કોઈ પણ પદાર્થની નીચેની છત, આમણી” ક. પ્ર.] તળવાનું મહેનતાણું
થિયાં ચાંટવા (રૂ. પ્ર) ખુશામત કરવી. ૦ આવવું તળાવ ન. સિ. તાવ- > પ્રા. તાગ-1 ખેદીને તૈયાર (રૂ. પ્ર.) તદ્દન ખાલી થઈ જવું. ૦ ઝાહવું (રૂ. પ્ર.) ધમકરવામાં આવેલું યા કુદરતી પહેળા ખાડાના રૂપનું નાનું કાવવું. (૨) તળિયાઝાટક કરવું. ટાઢું કરવું (રૂ.પ્ર) સંતોષ સરેવર. [તરશ્ય-શ્ય) (રૂ. પ્ર) છતે સાધને દુઃખી. થો કે કરવો. ૦ ન દેખાવું (૩, પ્ર.) તાગ ન આવો ]. - જવું (રૂ. પ્ર.) જાજરૂ જવું (તળાવ નજીક જવાનો રિવાજ તળિયું ન. જિઓ “તળી' + ગુ. “ઈયું ત.પ્ર.] નદી વગેરેની હતે એ કારણે, “ઝાડે જવું જેમ)]
તળીમાં મોટે ભાગે વવાતા એક વેલાનું ફળ, ખડબચું, ટેટી, તળાવટ ન., (ત્ર સ્ત્રી. જિઓ “તળ” દ્વારા.] જમીનનું સકરટેટી તળું. (૨) જમીન સપાટીને પ્રકાર. (૩) ગામની તળિયે ક્રિ. વિ. જિઓ “તળિયું' + ગુ. “એ” સા. વિ. પ્ર.] બાંધશું. (૪) (લા.) યુક્તિ, ચતુરાઈ (૫) છેતરપીંડી તળિયામાં, હેઠળ, છેક નીચલી સપાટીએ, અંદર, નીચે તળાવ-ડી સ્ત્રી, -' ન. [જ એ “તળાવ' + ગુ. ‘ડું સ્વાર્થે તળી સડી. (સં. તરન્નાપ્રા. તષ્ઠિમાં જ એ “તળિયું.' ત. પ્ર. + “ઈ' શ્રીપ્રત્યય.] નાનું તળાવ
(૨) જેડામાં નાખવાની સખતળી. (૩) અસ્તર. (૪) તળાવવું જ “તળાવ માં. જિાતના કાળી. (સંજ્ઞા) નદી તળાવ વગેરેને પાણીની નજીકનો કાંઠાને ઢોળાવ, તળાવિયે મું. જિઓ “તળાવ + ગુ. ઈયું ત. પ્ર.] એક (૫) વહાણમાં કવાની બેસણીની પાટલી, “માસ્ટર-સ્ટેપ.” તળાવું ન. [સં. 8 દ્વારા > એ ‘તળાવો.”
(વહાણ.) [૦૫વી (૩. પ્ર.) ઉધાડે પગે ખૂબ ચાલવાથી તળાવુંજુઓ ‘તળાવુંમાં.
પગનાં તળિયાં કઠણ થવા] તળા કું. [સં. તરુ દ્વારા] ગાડાની પી જણ નીચેની આડી, તળી-ચૂરી . [જઓ “તળવું' + ગુ. “હું” ભ. + ગુ. તણા. (૨) જેમાં પૈડું ભરાવાય છે તે બે ખંટાકેશના “ઈ' પ્રત્યય રી.'] મઠિયાં તળીને ખાંડી બનાવેલું ચૂરમું મંડાણના)માં દરેક
તળી-ઢાળી વિ, સ્ત્રી. [ + જુએ “ઢાળવું' + ગુ. “યું” ભટ્ટ તળાંચો ! [સ, તત્ર દ્વારા] ચણતરમાં ચાડવાના પથ્થરો + “ઈ' પ્રત્યય.] ઘઉંનાં નાનાં ફાડાં ઘીમાં તળી ગળાશ,
તળાનો ભાગ જેના ઉપર એ પથ્થર મુકાય). (સ્થાપત્ય.) નાખી કરવામાં આવતો ઢાળેલી લાપસીને પ્રકાર, તળતળાટિયાં ન, બ. વ. [સં. દ્વારા] ગાડાની કે રથની ધારી લાપસી
તિળિયું, તળી ઊધથી કાંગવા સુધીની પટ્ટી, ચાંખળાં
તળું ન. [ સં. તરુવ > પ્રા. તન્મ-] તળિયાને ભાગ, તળાંસવું સ. કિં. [સં. તરુ દ્વારા] (પગની) ચંપી કરવી. તળે ક્રિ. વિ., ના.. [જ “તળ+શું. “એ” સા.વ.પ્ર.] (પગની) પરિચર્યા કરવી. તળાસાવું કર્મણિ, કિં. તળા- નીચે, નીચેના ભાગમાં, હેઠળ. [૦ ઉપર થવું (ઉપર). સાવવું, B., સ. .
(રૂ. પ્ર.) ગભરાવું. (૨) ઉસુક થવું. ૦ તળ જેવું (રૂ. પ્ર.) તળાસાવવું તળાવું, જુઓ “વળાંસવું'માં.
છૂપી રીતે જેવી તાળ . જિઓ “તળવું' + ગુ. ઈયું” ક. પ્ર.] (લા) તળેટી એ “તળટી.'
[ભાગ મઠિયાં તળીને બનાવેલ લાડુ, તળીચરીને લાડુ તળેટી-પ્રદેશ પું. [+ સં.] પહાડ કે ડુંગરની તળાટીનો ભૂતળિયા-ઇટ (ઇસ્ટ) ક્રિ. વિ. જિઓ “તળિયું' + “છાંટવું.'] તળેટું ન. [સં. તરુ દ્વારા] ગામ-થળની જમીન, ગામતળું (લા.) પૂરેપૂરું ખુવાર થઈ જાય એમ
તળાટ ૬. [સં. તરુ દ્વારા] તળિયાને હેઠળ ભાગ. (૨) તળિયાઝાટક ક્રિ. વિ. [જ એ “તળિયું + ઝાટકવું'.') તળું બળદ-ગાડીમાં સવરણ ઉપરના બંધના વચલા ખીલાની સાવ સાફ થઈ ગયું હોય એ રીતે. (૨) (લા.) તદ્દન પાછળ જવાતું લાકડું બેહાલ થઈ જાય એમ. (૩) તદ્દન નિર્વશ જોય એમ
ત) વિ. [.] ચપોચપ, તમતમતું, મુકેરાટ. (૨) તળિયાટી સ્ત્રી, જિઓ ‘તળિયું' + ગુ. આર્દ્ર + “ઈ' સ્ત્રી- . ઘોડાને પેટ ફરતો પલાણને બંધાતે પટ્ટો. [૦ આવવું,
પ્રત્યય.] ડુંગરની ધારની બેઉ બાજુની ઢળતી તળેટીની જમીન થવું (રૂ. પ્ર.) આર્થિક કે માનસિક ખેંચ અનુભવવો. તળિયાટો છું. [જએ “તળિયાટી.] છેવટને ભાગ, તળાને (૨) કંટાળી જવું. (૩) મન ઊંચાં થવાં. ભાગ, નીચેને ભાગ
તંગડી સ્ત્રી, હું ન. [+ ગુ. ‘ડું વાર્થે ત. પ્ર. + ' તળિયા(-ચાં -તોરણ ન., બ, ૧. [તળિયા,યાં અસ્પષ્ટ + સ્ત્રી પ્રત્યય.] ના તંગિયું
પિટ્ટો, તંગ સં] માંગલિક પ્રસંગે બારણામાં બંધાતાં તરણ (આંબાનાં તંગડે . જિઓ “તંગડું.'] ઘોડાના પેટ ઉપર બાંધવાને પાંદડાં વગેરેનાં)
તંગ-ર (ત) પં. [+ જ તેહવું.”] (લા.) ઘેડાને તળિયારું ન. જિઓ ‘તળિયું દ્વારા] તળિયું, તળું. (૨) તંગની બહારના ભાગમાં રહેતી ભમરી (એક બેટ)
(લા) પેટ. [૦-ટાઠું તેવું ( ) સમૃદ્ધ હોવું. (૨) તંગદરા (ત) સ્ત્રી. જિઓ “તંગ' દ્વારા ] બે ટેકરીઓ Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016073 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1294 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 39 MB |