Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 30

તહેસીલદારો
તહસીલદારી સ્ત્રી. [+ ગુ. 'ત. પ્ર.] તહેસીલદારનું કામ, મામલતદારી
તહસીલ-નામું ન. [+ જએ‘નામું.”] મહેસુલ-જમાનંદી વસૂલ કરવાના ચેાપડા, મહેલની આવક નોંધવાના ચેપડો તહાં (તાં) ક્રિ. વિ. [સં તસ્માત્ ≥ પ્રા. તન્હા પાં, વિ. > અપ. તદ્દ† સા. વિ. ના અર્થ, તત્સમ] ત્યાં. (પદ્મમાં.) તહીં (તે :) ક્રિ. વિ. [સં. તસ્મિન્ > પ્રા. äિ >અપ. તર્ષિ] ત્યાં, એ સ્થળે, પણે [‘તહ ખાનું.’ તહે-ખાનું (તે ખાનું) ન. [જુએ ‘તહ’ + ખાનું ’] જુએ તહેનાત [તે:નાત] સ્ત્રી. [અર. તઅ-ઈન્ > ફ઼ા. તાત્] સેવા-ચાકરી કરવા માટેની હાજરી. (૨) ખિદમત, સેવાચાકરી, ખાતર-અરદાસ. (૩) તાબેદારી, અડદલી, [॰ ઉઠાવવી (ઉં. પ્ર.) સેવા-ચાકરી કરવી] તહેનાતી (તઃનાતી) વિ. [+], ‘ઈ’ત. પ્ર.] તહેનાત કરનારું કે ઉઠાવનારું [જુએ ‘તહેનાત.’ તહેનાતીૐ (પૅનાતી) સ્ત્રી, [+ ગુ. ઈ સ્વાર્થે ત. પ્ર.] તહેવાર (તૅવાર)પું [૬. તિક્વાર્′ -ખાલી દિવસ] અણો, અકતે!. (ર) ઉત્સવ, ખુશાલીને દિવસ, વાર-પરબ તહેસીલ (તેઃસીલ) જુએ ‘તહસીલ.’ તહેસીલ-દાર (તઃસીલ-) જુએ ‘તહસીલ-દાર.’ તહેસીલદારી (તે:સીલ-) જુએ તહસીલદારી.’ રહેમત (તાઃમત) ન. [અર. તુમ્હત્] દૂષણ ચડાવવું એ, આળ ચડાવવું એ, અપવાદ, આરેપ, આક્ષેપ, ‘એલેગેશન,’ ચાર્જ,’ ‘એકયુઝેશન'
હેમત-દાર (તાઃમત-દાર) વિ. [ + ફા. પ્રત્ય] જેના ઉપર ગુનાનું આળ ચડાવવામાં આવ્યું હાય તેવું, આરપી, ‘ઍકયુકુંડ'
હેમતદાર(-૨)! (ૉ મતદાર(-રૈ)ણ્ય) સ્ત્રી, [ + ગુ. ‘અ(-એ)ણ' શ્રીપ્રત્યય] તહેામતદાર શ્રી હોમતદારી (તાઃમત-) સ્ત્રી. [+ ગુ. ‘ઈ' ત, પ્ર.] તહેામતદાર હૈ।વાપણું, આરેપી હોવાપણું હેમતદારેણુ (તા:મતદારણ્ય) જુએ તહેામતદારણ,’ હેામત-નામું (તેઃમત-) ન. [+ જ ‘નામું.'] અપવાદ કે આરોપ ચડાવ્યા વિશેના પત્ર, આરાપનામું, ‘ચા-શીટ,’ ‘ખિલ ઑફ ઈન્ડિકેશન,’ ‘ઇન્ડક્ટમેન્ટ’ [‘તહે।મતદાર,’ હેમતી (તાઃમતી) વિ. [ + ગુ. ‘ઈ’ત, પ્ર.] જએ ાળ જુએ તલ ૧,
ફળ-કીડી જુએ તલ-કીડી.’ ફળ-કોઠે જ આ ‘તલ-કીડૉ.’
૧૦૬૫
ાળ-ઘર ન. [જુએ ‘તળ’ + ‘ધર.’] ભેાંયરુ ાળ-ચિહ્ન જુએ તલ-ચિહ્ન.'
ફળ-થાટ પું. [જએ ‘તળ’ + ‘ઘાટ.P’] પર્વતની તળેટીના ભાગ ફળ-જમીન સ્ત્રી. [જુએ ‘તળ’+‘જમીન.'] તળિયાની જમીન ળધર વિ. જુએ ‘તળ’ + સં.] બીએ આપેલા તળિયા ઉપર રહેનાર, સાથી. (૨) એશિયાળું તાબેદાર, (૩) ઋણી, દેવાદાર. (૪) વસવાયું ફળ-ધારી વિ., સ્ત્રી. [જુએ‘તળી-ઢાળી.'] જ એ ‘તળી-ઢાળી.’ ળપટે। જુઓ ‘તળપદ્યા’-‘ત્રપટા.’
Jain Education International_2010_04
તળા-તાંદળા તળ-પર્ટ પું. [સ. તા-પટ્ટ | ખરાનું નીચલું આદું કે અરાના નીચલેા પથ્થર. (સ્થાપત્ય.) [જગ્યા, ગામ-તળિયું તળપદ ન. [é. સૂજ઼-૫૬] ગામઠાણની જમીન, અસલ તળપદ-વાળું વિ * [+ ગુ. વાળું' ત. પ્ર.] જાતીયતાને લગતું (જ્ઞાન), ‘સેસિઝ્રમ' ને લગતું તળ-પદું વિ. [+ ગુ, ઉં' ત. પ્ર.] તે તે સ્થાનને લગતું, અસલ સ્થાનને લગતું, સ્થાનિક, દેશી, ગામઠી, ‘ઇન્ડિજીનિયસ'
તળપદે(-૨) વિ., પું. [જુએ ‘તળપદું.’] સૌરાષ્ટ્રના કાળી
તેમજ વાઘરીએની એ નામની એક પેટા-જ્ઞાતિ કે એના પુરુષ, ત્રપટા. (સંજ્ઞા.) (૨) તમાકુની એનામની એક જાત તળવું, ન. શ્રીએને કાનની બૂટમાં પહેરવાનું એક ઘરેણું તળબદા પું. મધ્યમ જાતના એક બળદ તળ-મજલે પું. [જુએ ‘તળ' + ‘મજલેા.’] મકાનનું ભેાંચતળિયું, ભોંયતળિયાન વાસને ભાગ, ‘ગ્રાઉન્ડ ફ્લેર’ તળમળવું અ. ક્રિ. [અનુ.] તલપાપડ થવું, આતુર થયું. તળમળાવું ભાવે., ક્રિ. તળમળાવવું પ્રે., સ. ક્રિ તળમળાવવું, તળમળાયું જુએ ‘તળમળનું’માં, તળ-રેખા જુએ ‘તલ-રેખા.’ તળ-વટ જુએ તલ-વટ,૧
તળવળ (બ્લ્યુ) સ્ત્રી,, -ળાટ પું.[રવા. + ગુ. આર્ટ' ત.પ્ર.] અસ્વસ્થ સ્થિતિ, વિહવળતા, ખેચેની. (૨) ચટપટી તળવાવું જુએ ‘તરવાવવું’ ‘તરવાનું’માં તળવાવું જુએ ‘તરવાનું.' તળવાથવું છે., સ. ક્રિ તળવુંÎ ન. [સં. સપ્ટ્ > તવમ"] તળિયું, તળું તળવું? સ. ક્રિ. [કે, પ્રા. તō] કકડાવેલાં ધી તેલ વગેરે નિગ્ધ પ્રવાહીમાં ખાદ્ય વાનીએ ઉભાળવી. તળાવું કર્મણિ, ક્રિ. તળાવવું પ્રે. સ. ક્રિ તળ-સરી પું. જુએ ‘તળ' દ્વારા.] દરેક માળ ઉપર ભીંતના આરંભમાં દેવામાં આવતા જાડા થર તળ-સંદ("ધ) ક્રિ. વિ. સં. ત-સંfi] તદ્દન તળેના ભાગમાં, તદ્દન નીચેના ભાગમાં, સાવ તળે [વનસ્પતિ, તુલસી તળસી સ્ત્રી. [સ. તુક્ષી] એક જાતની પવિત્ર ગણાતી તળ-હાથ પું, [જુએ ‘તળ' + હાથ.'] હાથનું તળું, હથેળી તળાઈ॰ પું, [સં. જ્ઞા પું. + ગુ. ‘આઈ ’ સ્વાર્થે ત. પ્ર.] [ભરેલ ગાદલું આઈ’ ત. પ્ર.] રૂ
તાડનું ઝાડ
તળાઈ શ્રી. [દે.પ્રા. તo, તરુ + ગુ. તળાટી જુએ ‘તલાટી.’ તળ(-ળે)ટી સ્રી, [સં, તજ-ટ્ટિા > પ્રા, તૂરુદૃટ્ટિમા] પહાડ ડુંગર વગેરેના ઢોળાવની સપાટ જમીનને સાંધતી પટ્ટી (ઉપત્યકા ‘ખાણ’ પહાડ કે ડુંગરની એ ધારની વચ્ચેના નીચે। પ્રદેશ, જ્યારે ‘તળાટી' તે તે માજુના ઢાળાવના છેડાના ભાગ)
તળાં એ ‘તલાઢું.’
તળાટ પું. [સં. સહ-પટ્ટh- > પ્રા. તપ્રવૃત્ર-] તળિયું તળાતળ જુએ તલાતલ,’
તળા-તાંદળા પું., બ. વ. [જએ ‘તળવું’ + ગુ. યું 'ભૂ, રૃ. = ‘તળ્યું' + સં. સન્તુળ" > પ્રા. તાવેજી—અ—] તળેલા