Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 248

નામાધાસર
નામાઘાક્ષર પુ. પુ. [સં. નામનું +આવ + અક્ષર] નામ કે નામેના પહેલા વર્ણ
નામાનુરૂપ વિ. [સં. નામન ્+ અનુ-વ] નામને શેલે તેવું, નામ પ્રમાણેનું [(૨) શબ્દřાશ નામાનુશાસન ન. [સં. નામન્ + અનુ-જ્ઞાન] વ્યાકરણશાસ્ત્ર નામાભિધાન ન. સં. નામર્ + મિયાન, બંને એકાર્ય શબ્દોની દ્વિરુક્તિ] નામ. (આ પ્રકારની દ્વિરુક્તિ ગ્રાલ નથી; એ જતી કરવી એઇયે.) નામાર્થ પું. [સં. જ્ઞાનન્ + અર્થ] કર્તરિપ્રયાગે કર્તાના અને કર્મણિ પ્રયાગે પ્રત્યય-હીન કર્મના અર્થ. (ન્યા.) ના-માલૂમ કે.પ્ર. [ફા, ‘ના' + ૪એ ‘માર્લેમ,’] ‘મને ખ્યાલ નથી' એવે ઉદ્ગાર નામાવલિ(-લી,-ળિ,-ળી) સ્ત્રી. [સં. નામન + આવરુિં,ō] નામાની હારમાળા, નામેાની ટીપ, નામેાની યાદી. (૨)
હાજરી-પત્ર*
નામાંકિત (નામાકિત) વિ. [સં. નામન્ + અતિ] જેના ઉપર નામ ટાંકયું હોય કે કાર્યું. યા લખ્યુંનાણું હેય તેલું. (૨) (લા.) પ્રખ્યાત, વિખ્યાત, સુ-પ્રસિદ્ધ, મશહૂર નામાંતર (નામાન્તર) ન. [સં, નામનૢ + અન્તર] બીજું નામ, બીજી સંજ્ઞા, (૨) (લા.) માં-બદલે
નાભિક વિ. [સં.] નામને લગતું. (૨) સંજ્ઞાને લગતું. (વ્યા.) નામિકી વિ., . [સં.] જેમાં નામ સર્વનામ વિશેષણ કૃદંતાને પ્રત્યયા કે અનુગા લાગ્યા હોય તેવી (વિભક્તિ).(વ્યા.) નામિત વિ. [સ.] નમાવેલું, ઝુકાવેલું, વાંકું વાળેલું નામી વિ. [ફા.] પ્રખ્યાત, વિખ્યાત, મશહૂર. (૨) (લા.) સુંદર, શેાલીતું. (૩) ઉત્તમ, શ્રેષ્ઠ નામ વિ. [જુએ, ‘ઇનામી.’] ઇનામી, બારખલી, આવધિયા, દુમાલા (જમીન), ‘એલિયનેઇટેડ' (લૅન્ડ) નામીચું વિ. [ફા. નામ્ગ્રહ] જએ ‘નામચીન.’ ના-મુરર વિ. [ફા. મુકરર્] ચેાસ નહિ તેવું, અ-ચાક્કસ,
અ-નિશ્ચિત
ના-મુક્કર જુએ ‘નામક્કર.’ નાન્સુનાસ(-સિ)ખ વિ. [ા. ‘ના' + અર.' ‘સુનાસિબ’] -ચેાગ્ય, અ-ધટિત, અણુ-છાજતું
ના-સુરાદ વિ. [ા. + અર.] આશા-ભંગ, ના-ઉમેદ, નિરાશા નામું ન. [ા. નામહ] આવક-જાવકના હિસાબ, જમે ઉધારના હિસાબ, એકાઉન્ટ્સ,’ ‘બુક-કીપિંગ.’ (ર) નામ લખવાં એ (બારાટના ચેાપડામાં), (૩) ઈતિહાસ, ઐતિહાસિક વાત. (૪) ખત, દસ્તાવેજ, ‘ડીડ.’[॰ ઉતારવું (રૂ, પ્ર.) લખેલા હિસાબની નકલ કરવી. ♦ કરવું (રૂ. પ્ર.) હિસાબની ચેાખવટ કરવી. ૦ ચડી(ઢી) જવું (રૂ. પ્ર.) હિસાબ ઘણા લખવા બાકી રહેવા, ॰ ચાલવું (રૂ. પ્ર.) કાઈ ના લેવઢહેવાના સ’બંધ ચાલુ રહેવા. ॰મંઢાઈ જવું (-મણ્ડાઇ-) (૩.પ્ર.) બધી રીતે હારી જવું. -મે કરવું (૧.પ્ર.) નામે ચડાવી સે ંપવું, ‘એસાઇન'] નામું-ઠાણું ન. [+ જએ ‘ઢામ' + ગુ, ‘'' ત, પ્ર.] હિંસાખ લખતી વખતે સામા આસામીનું ઠામ-ઠેકાણું વગેરે વિગત પણ લખવી એ
Jain Education International_2010_04
૧૧૮૩
-નર
નામું-લેખું ન. [+ જએ ‘લેખું.’] ગણતરી કરતાં જતાં નાકું માંડવું એ
નામેરી વિ. [જુએ ‘નામ' દ્વારા.] એક-સરખાં નામેાવાળું, સમાન નામનું [ન.] નામ ખેલી બતાવવું એ નામાચાર પું., -રજ્જુ ન. [સં. નામર્ + ૩વાર હું., -ળ નામે-નિશાન ન. [ા.] જ‘નામ-નિશાન.' નામેાલેખ પું. [સં. નામન +૩હેલ] જુએ ‘નામ-નિર્દેશ.’ નામાથી સ્ત્રી, [અર. નામ્સ] હીણપત, અપ્રતિષ્ઠા, અપ-જશ.
(ર) (લા.) શરમ, લા
નાયક હું. [સં.] નેતા, દારનાર, અગ્રણી, અગ્રેસર, આગેવાન. (૨) વાર્તા કે નાટય-કૃતિનું પ્રધાન પાત્ર. (કાવ્ય ) (૩) લશ્કર કે પેાલીસ-પાર્ટીમાં અમુક નાની સંખ્યાના બનાવેલા ઉપરી અધિકારી. (૩) અનાવળા બ્રાહ્મણે તેમ ત્રાગાળા બ્રાહ્મણેા વગેરે જ્ઞાતિમાં એવી એક અટક અને એના પુરુષ. (સંજ્ઞા.) નાયકડી વિ, શ્રી. [જુએ ‘નાચકડો’+ ગુ. ‘ઈ' સ્ત્રીપ્રત્રય.] નાયકડાની સ્ત્રી જાતિ
નાયકો હું. [+ ગુ. ‘હું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] (લા.) ભીલેની એ નામની એક કામ અને એના પુરુષ. (સંજ્ઞા.) નાયક(-કે)! (-ણ્ય), નાયક્રણી શ્રી. [+ ગુ. ‘અણ’અણી' પ્રત્યય] નાચિકા, નાચવાનેા ધંધા કરનાર સ્ત્રી, ગણિકા નાયક-તા શ્રી., -ત્ર ન. [સં.] નાયકપણું નાયકી વિ., પું. કાનડા રાગના એક પ્રકાર. (સંગીત.) નાયકેણુ (ચ) જુએ ‘નાયકણ.' [‘નાયકડા,’ નાયકે પું. [સં+ગુ. ‘એ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] જુઆ નાયકા શ્રી. [સં. નાાિ] જુએ ‘નાયણ.’ નાયડી (ના:ચડી) સ્રી. [સ, નામિ>પ્રા. 7f@ + ગુ. ‘હું' સ્વાર્થે ત. પ્ર. + ગુ. ઈ ’ સ્ક્રીપ્રત્યય] ” એ ‘નાભિ(3).’ નાયડી3 સ્ક્રી, [જુએ ‘નાયડા' + ગુ. ‘ઈ' પ્રત્યય,] જાનવરને પ્રવાહી પદાર્થ પાવાની નાળ, (૨) ચામઢાનું દોરડું, (૩) ધનુષ, કામઠું. (૪) જેના ઉપર સુથાર લાકડું રાખી ઘડે છે તે લાકડાના જાડો ખાંચાવાળા ટુકડા, વધેલા નાયડું ન., રૂ। પું. [જએ ‘નાળ’+ ગુ. ‘ડું’ સ્વાર્થે ત, પ્ર.
‘નાયડું’>‘નારડું’ અને પ્રવાહી ઉચ્ચાર.] જએ ‘નારહું.’ નાય-ટકી સ્ત્રી. એ નામની એક વનસ્પતિના છેડ નાયબ વિ., પું. [અર. ‘નાથ્ય’-પ્રતિનિધિ, અવેજીમાં કામ કરનાર] સહાયક અધિકારી, ડેપ્યુટી’
નાયરી સ્ત્રી, શરણાઈની જાતનું એક વાજિંત્ર (લાકડાનું) નાયિકા શ્રી. [સં.] અગ્રેસર ી, (૨) વાર્તા નાટય-કૃતિ વગેરેમાંનું પ્રધાન સ્ત્રી-પાત્ર. (કાવ્ય.) (૩) ગણિકા, નાચનારી સ્ત્રી, નાયકા, રામજણી
નાયે પું. અનાજ વાવવા માટે માણા કે પેરણીમાં ભેરવવામાં આવતે વાંસના પેાલે દંડકા નાયેબિયમ ન. [અં.] એક મૂળ તત્ત્વ. (ર.વિ.) નાર (૨૫) શ્રી. [સં નારી અર્પ., તલવ] નારી, સ્ક્રી નારર (-૨૨) સ્ત્રી, ગિલ્લી-દંડાની રમતના એ નામના એક દાવ -નાર, હું વિ. [સં, ક્રિયાવાચક અને ક્રુ.પ્ર. > પ્રા.°મળ+ અપ. હૈં છે. વિ., પ્ર. + સં.°lh-> પ્રા,°મામ-] કતુ - વાચક કૃદંત પ્રત્યય (જેમકે ‘કરનાર,−રું' ‘મરનાર,−રું' વગેરે)