Page Text
________________
નાકાસ્થિ
૧૨૬%
નાગચક
નાકાસ્થિ ન [જ “નાકર' + સં. મરથ] નાકનું હાડકું દિવસથી થોડા કલાક વધુ સમય, સૌર વર્ષ. (જ.) નાકાં ન., બ.વ. દાળ ચોખા વગેરે અનાજના કણનાં અણિ- નાક્ષત્રસાવનકાલ(-ળ) પં. [સં.] જુઓ “નાક્ષત્ર-કાલ.” યાંના ટુકડા
નાક્ષત્ર-સૌર વર્ષ ન. [સં.] જ “નક્ષત્ર-વર્ષ. નાકિ-કા,કેસ વિ. [અર. નાકિસ ] અ પૂર્ણ, અધુ, અધ- નાક્ષત્રિક એ “નાક્ષત્ર.” કચરું, અપક્વ, (૨) કસ વિનાનું, ખેહ માટે અનુપયેગી. નાક્ષત્રી વિ. [સ. નક્ષત્ર + ગુ. “ઈ' તે.પ્ર.] જુએ “નાક્ષત્ર.” (૩) ખામીવાળું, ખોડખાંપણવાળું. (૪) તુજી, હલકું નાખતી વિ, સ્ત્રી. જિઓ “નાખવું + ગુ. “તું” વર્ત. કુ. + “ઈ' ના-કુળે વિ. [જુએ “ના'+ સં. ૪ + ગુ. ‘ઉં' ત. પ્ર.] સ્ત્રી પ્રત્યય.] (લા.) જતું કરવાની વૃત્તિ કુળ વિનાનું, કુટુંબ વિનાનું
નાખર' કું. દિલાસ. (૨) મરી ગયેલા માણસને મેવાળો નામું ન. [જ “નાક' + ગુ. “ઉં' ત પ્ર.] (લા.) કઈ પણ નાખર વિ. મકરું
[સ. ક્રિ. વસ્તુના છેડા નજીકનું નાનું છિદ્ર. (૨) બટન કે બરિયાં નાખવું જુઓ ‘નાંખવું.” નખાવું કર્મણિ, જિ. નખાવવું છે.. ભરાવવાનું કાણું, કાચ. (૩) ગલી કે રસ્તાનો આરંભ થતો નાખ૮-ખુ) પૃ. [જાઓ “નાખુદો,’ એને વિકાર.] ખારો, હોય તે સ્થાન. (૪) એકથી વધુ રસ્તા મળતા હોય તેવું (ર) મુખ્ય ખારવો કે ખલાસી, કસ્તાન, ટંડેલ
સ્થાન. (૫) ગામ કે નગરની ભાગોળે આવેલું જકાતી થાણું, નાનાલ ન. એ નામનું એક માછલું ‘ઢોલ-સ્ટેશન.” [ચુકાવવું, ૦ ચૂકવવું, ૦ ભરવું (રૂ. પ્ર.) નાખુદાઈ સ્ત્રી. જિઓ “નાખુદો' + ગુ. “આઈ' ત. પ્ર.] નાકે જકાત ભરવી. ૦૫વવું (રૂ.પ્ર) સાયના નાકામાં નાખુદાપણું, નાખુદાની કામગીરી, કપ્તાન ગીરી દરે નાખ, ૦ બેસાઠવું (-બેસાડવું) (રૂ.પ્ર.) જકાત નાખુદ ૫ ફિ. નાખુદા] વહાણ ચલાવનાર નાવિક, ખારા વસૂલ કરવા થાણું નાખવું. ૦ રોકવું (રૂ.પ્ર.) પ્રવેશ દ્વાર ખલાસી. (૨) વહાણને મુખ્ય અધિકારી, કસ્તાન, ટંડેલ પાસે વાહનને અટકાવવું. ૦ લેવું (રૂ. 2) વેરે કે દાણુ નાખુ જ ઓ “નાખો .' વસૂલ કરવા]
ને-ખુશ વિ. ફિ.] અ-પ્રસન્ન. (૨) નારાજ, કુદ્ધ, રુછ નસ . [અર.] દેવળમાં પ્રાર્થના માટે વગાડાતો ઘંટ ના-ખુશી સ્ત્રી. [ફા.] અપ્રસન્નતા. (૨) નારાજી, ક્રોધની નાકેદાર ઓ “નાકા-દાર.”
લાગણી. (૩) નામરજી નાકેદારી જુએ નાકાદારી.”
નાખેડી ઓ “નાડી.” નાકેબંદી(-ધી) (-બદી, ધી) જુઓ ‘નાકા-બંદી.' નારિયું વિ. [જુઓ “નાખેરું - ગુ. ઈશું' ત. પ્ર.] (લા.) નાકેશ ૫. સ. ના + રા] વર્ગને સ્વામી-દ્ર
થોડી થોડી વારમાં ખિજાઈ જતું [જઓ “નાડી.” નાકેસ જુઓ “નાકિસ.'
નારી સ્ત્રી. [ ઓ “નાખોરું' + ગુ. “ઈ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] નાટો છું. [જઓ “નાક દ્વારા.] નાક. (પદ્યમાં.) નાખેરું જ “નારું.” નાક(-)ડી(-રી) શ્રી. [ જુઓ “નાક' દ્વારા.] ઓ નાખ્યાં ન., બ.વ. [ જુએ “નાખવું” + ગુ. “યું' ભ. કે. ] “નકારી.” [ટવી (રૂ.પ્ર.) નાકમાંથી લોહી વહેવું] નાખવાની ક્રિયા. (૨) (લા.) પ્રયત્ન, યુતિ નાકે(ખ) ન. [જઓ “નાકરદ્વારા.] ઢોરને બાંધવા નાગ કું, સિં] હાથી, (૨) એ નામની એક ભારતીય
માટે ભીંતના પથ્થરમાંનું સ્વાભાવિક કે પાડેલું કાણું પ્રાચીન જાતિ અને એને પુરુષ (સૌરાષ્ટ્રમાંથી ખસતી નાક-નાક વિ. જિઓ “નાક, દ્વિર્ભાવ ] (લા.) પૂરેપૂરું ખસતી દક્ષિણ ગુજરાતમાં થઈ મધ્ય પ્રદેશથી આગળ વધી ભરેલું, મથામથ
[નિર્બળ છેક આસામ સુધી જઈ કરેલી જાતિ). (સંજ્ઞા.) (૩) ફેણના-કૌવત વિ, [. + અર, “કુવ'] કૌવત વિનાનું, અશક્ત, વાળી સર્પોની જાત (બધા સર્ષ “નાગ” નથી કહેવાતા), નાકૌવતી સ્ત્રી. [ફા. + અર “કુવત'] કૌવતનો અભાવ, કાળેતરે સર્પ, (૪) પાતાળમાં રહેતા મનાતો સપના પ્રકારઅ-શક્તિ, નિર્બળતા
ને એક ઉપદેવ. (સંજ્ઞા) (૫) પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે નક્ષત્ર(ત્રિક) વિ. [સં] નક્ષત્રને લગતું, નક્ષત્રનું
એક દુનિયા, નાગ-લેાક. (સંજ્ઞા.) (1) ન. સીસું નામની નાક્ષત્ર-કાલ(ળ) . સિં.] નક્ષત્ર ક્ષિતિજમાં ઊગે ચા આથમે ધાતુ, (૭) કાળું અબરખ ત્યાંથી પાછું ઊગે યા આથમે એટલે સમય (એ ૨૪ કલાક
નાગ-કન્યકા, નાગકન્યા સ્ત્રી. [સં. પૌરાણિક માન્યતા માં થોડું ઓછો રહે છે.) (જ.)
પ્રમાણે નાગ-પ્રકારની સર્પ જાતિની કન્યા. (૨) ઉલપી નાક્ષત્ર-દિન નાક્ષત્ર-દિવસ પું. [સં] નક્ષત્ર-દિના આધારે નામની નાગ-કન્યા. (સંજ્ઞા) (૩) (લા.) સુંદર સ્ત્રી, રમણી પૃથ્વીને એની ધરી ઉપરના એક આટાનો સમય. (જ.) નાગકેસર ન. [૪] એ નામની એક વનસ્પતિ, કબાબ-ચીની નાક્ષત્ર-માન ન. [સં] નક્ષત્રના સ્થાનને આધારે નક્કી કર- નગ-ખરિયા પું. એ નામની એક વનસ્પતિ વામાં આવતું સમયનું માપ. (જો.)
નાગ-ખંડ (-ખર્ડ) . સિ] પૌરાણિક ગેળ પ્રમાણે જંબુનાક્ષત્ર-માસ પું. [સ.] ૨૦ કે ૨૮ નક્ષત્રોમાં એકથી શરૂ દ્રોપના નવ ખંડમાં એક ખંડ. (સંજ્ઞા.) કરી ફરી તેના તે એક નક્ષત્રના કેંદ્રમાં આવી રહેવાનો નાગ-ગાંઠ (-૩) સ્ત્રી. [સ. + જુએ “ગાંઠ.'] શિવાલયમાં ચંદ્રને લગભગ સવાસત્તાવીસ દિવસેને સમય. (.) પિઠિયા અને કાચબા વચ્ચેની સર્પના આકારની પાંડેલી નાક્ષત્ર-વર્ષ ન. [૩] સૂર્યને એક નક્ષત્રના કેંદ્ર-સ્થાનમાં હોય પથ્થરમાં કોતરેલી ગાંઠ. (સ્થાપત્ય.) ત્યાંથી ફરી તેના તે કેન્દ્રસ્થાનમાં આવી રહેવાને ૩૬૫ નાગ-ચક્ર ન. સિં.] એ નામની છતની ખાસ કતરણી.
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016073 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1294 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 39 MB |