Page Text
________________
નાગચંપ
૧૨૭૦,
નગર
(સ્થાપત્ય)
[એક સુગંધી જાત નાગ-દાવને પું. જુઓ “નાગ-દવશે.” નાગ-ચંપો (- ) ૫.. સં. + એ “ચં.'] ચંપાની નાગદેવ . [સં.], તા ૫. સ., સ્ત્રી.] દેવ તરીકે પૂજાતા નામ-ચૂઠ (-ડય) સ્ત્રી. [સં. + એ “ચુડ.'] (લા.નાગ કે ફણીધર સર્પ અને એની આકૃતિ
[એક ઘરેણું સર્ષે ભરડો લે છે તે પ્રકારની સ્થિતિ, સજજડ પક, નાગ-૫ગલે ન. [સં. + જ એ “પગલું.'] એ નામનું ગળાનું નાગલી (-ળી) શ્રી. [સં. + જુએ “ગેલી(-ળી).'] એક નાગ-પંચમી (-૫-ચમી) સ્ત્રી. [સ.] શ્રાવણ માસના અજખાસ પ્રકારને કેમ કે પિલકું
વાળિયાની પાંચમની નાગપૂજાની તિથિ. (સંજ્ઞા) નાગ-જાતિ સ્ત્રી. [સં.] હાથીઓના વંશ-વેલે. (૨) આસામની નાગ-૫ . [સં.] (લા.) સરકણી ગાંઠ, સરકા-ગાંઠ (નાગના
એ નામના આદિવાસીઓની કમ. (સંજ્ઞા.) (૩) નાગ- ગુંચળાના ઘાટની) પ્રકારના સર્પોના વંશ-વેલે. (સંજ્ઞા.) [નાગડદાપણું નાગપશ-પ્રબંધ (પ્રબન્ધ) મું. [] નાગના પાસલાના ઘાટની નાગદાઈ સ્ત્રી. [ઓ “નાગડ¢' + ગુ. “આઈ' ત. પ્ર.] અક્ષરેની માંઢણીવાળો ચિત્રકા ને એક બંધ. (કાવ્ય.) નાગ૬ વિ. [જ એ “નાગ' + ગુ. ' વાર્ષે ત. પ્ર. દ્વારા.] નાગપાશ-મેઢિયા (-) . [સ, + જ એ “મડિયા.”]
(લા.) સવભાવથી દાંડ, દાંગું, લુચ્ચું [એક છેડ વર-વધુની રક્ષાની ભાવનાએ કન્યાના સૌભાગ્યની રક્ષા નાગદમણ (શ્ય), ડી અઢી. [એ જ “નાગ દવણો.] નિમિત્તે કુવા નજીક કરવામાં આવતું એક ચિતરામણ નાગઢાઈ સ્ત્રી. [જ એ “નાગડું' + ગુ. “આઈ' ત. પ્ર.] નાગપાંચ(-૨)મ (-પાંચ(-૨)) સી. [સં. નાન + જએ નાગડાપણું
પાંચ(-૨)મ,'] જુઓ “નાગપંચમી.' (સંજ્ઞા) નાગડી-શાલા(-ળા) સ્ત્રી. જિઓ “નાગડું' + ગુ. “ઈ' પ્રત્યય નાગપિંગલ-ળ)--
પિલ,-ળ)ન.સિં.] શેષ નાગે રચી ગરુડને + સં.] નાગડિયાં બાળકોની નિશાળ, બાલમંદિર
ભણાવ્યાની અનુતિના બળે પિંગળશાસ્ત્રીને માટે પ્રચલિત નાગ વિ. જિઓ “નાણું' + ગુ. “ડ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] કપડાં સંજ્ઞા. એ “પિંગળ.” નથી પહેર્યા તેવું. (૨) (લા.) શરમ વગરનું, બેશરમ. (૩) નાગપુરી વિ. સંમહારાષ્ટ્રના વિદર્ભ વિભાગનું મુખ્ય શહેર લુચ્ચે
[નાગલું + ગુ. “ઈ' ત. પ્ર.] નાગપુરને લગતું, નાગપુરનું નાગઢન. [સ. ના + ગુ. ‘ડું સ્વાર્થે ત. પ્ર.] સાપલિયું, નાગ-પૂજા સ્ત્રી, (સ.] નાગપાંચમને દિવસે નાગની આકૃતિ નાગડ વિ., પૃ. જિઓ “નાગડું."] રામાનંદી બાવાઓને કરી કરવામાં આવતું પૂજન એક પ્રકારનો સાધુ, નાગો બાવો
નાગફણ સ્ત્રી. [સં. ના-II + ગુ. “ઈ' ત. પ્ર] નાગની નાગણ સ્ત્રી. જઓ “નાગ-ડમણ.'
ફેણના આકારને સાપે) અંબોડાનું ગાણ નામક ઘરેણું. નાગ-ડોહા (ડેડા) શ્રી. કડવી ૬ધી
(૨) એક પ્રકારને ખટે ખીલી કે ખીલો. (૩) એ નામની નાગ(ગે)ણ (૮ણય) સી. સં. નr + ગુ, “અ-એણ” સ્ત્રી- એક વનસ્પતિ. (૪) હાથલો થોર પ્રત્યય.] જુએ “નાગણી.”
નાગણ સી. સિં. નાના-ળા] નાગની ફેણ નાગ(-ગણ-જાયું નાગ(ગે)ય-) વિ. [+જુઓ, ‘જાયું.'] નગણી સ્ત્રી. [જ “નાગફણી.'] (લા.) થોર ઉપર ઊછળતું નાગણીને પેટે જમેલું
એ નામનું એક જંતુ નાગણી સ્ત્રી, જિઓ “નાગ' + ગુ. ‘અણી' પ્રત્યય, સં. નાગબંધ (બ) પું. [સં.] એ નામનો એક અભિનય. (નાટય.) નાનિBI (= ળાિની).નું તો ‘નાયણી' થાય, જે ઊતરી નાગ-બાપ છું., બ. વ. [સ. + જુઓ “બાપો.'] નાગદેવતા નથી આવ્યું.] નાગની માદા, નાગિની. (૨) (લા.) ગળામાં (માનાર્થે)
[(એક દવા) પહેરવાનું એક ધરેણું. (૩) સીધી તલવાર
નગ-ભસ્મ સ્ત્રી. સિં, ન.] સીસાની રાસાયણિક ખાખ નાગ(-)ણું, નાગયું જુએ “નાગરણું.'
નગમણું વિ. સં. + જુએ “માગવું' + ગુ. “ઉ” ક. પ્ર.] નાગ-નૂમડી, નાગ-નંબડી સ્ત્રી. [સં. + એ “તૂમડી'-“બડી.] નાગને નામે ભીખ માગનારું, નાગ-મંગું. [બારોટ (લા.) એક પ્રકારને પાણીમાં થતો છોડ
નાગ-મગે વિ, જિઓ “નાગ-મણું.”] નાગની વંશાવળી વાંચનાર નાગ-દમણ ન. [સ. ના + મન > પ્રા. “મળ] ભાગવત નાગ-મણિ પું. [૩] નાગના માથા ઉપર હોવાનું કહેવાય પુરાણ પ્રમાણે યમુનાના ધરામાં શ્રી કૃષ્ણ કાલિય નાગનું છે તેવો મણિ (હકીકતે નાગના માથા પરનું ગોળ ચક્ર) દમન કર્યું એ વિગત આપતું કાવ્ય. (પ્રેમાનંદના દશમ નાગ-મંગ (-મળું) વિ. [સં. + એ “માંગવું’ + ગુ. “ઉ”
કંધમાંનું અને નરસિહ મહેતાનું સ્વતંત્ર)(સંજ્ઞા) ક. પ્ર.] એ “નાગ-મણું.” નાગ-દવસેપું. [સ, નાન + મન+>પ્રા. મા->અપ. નાગ-મેડી વિ, પું. સિં, નાન + જુઓ “મેડવું' + ગુ. ઈ' °äન-] (લા.) એ નામને એક છોડ
ક. પ્ર.] (લા.) શરીરમાંને એ નામને એક સ્નાયુ નાગદમન ન. [સં.] ભાગવત પુરાણ પ્રમાણે યમુનાના ધરામાં નારાયણું જ “નાગણું-“નાગરણું.” શ્રીકૃષ્ણ કહેલું કાલિય નાગને દબાવવાનું કાર્ય
નગર વિ. [સં.] નગરને લગતું, નગરનું, નાગરિક. (૨) ચતુર, નાગ-દંત (-દન્ત) છું. [સ,, આકાર-સામે નાગફણી પ્રકારને કુશલ. (૩) પં. શ્રીકૃષ્ણનું એક નામ “નાગર નંદ-કિશોર' ખીલો કે ભીંતમાં ખેડાતી ખીલી
(૪) રાજધાનીની સભાને તે તે સભ્ય, “સિટી-જન.' (૫) નગિદંતી (દની) સ્ત્રી, [+ ગુ. ઈ ' સ્ત્રી પ્રત્યય.](લા.) એ અપભ્રંશ ભાષાના પ્રધાન ત્રણ ભેદમાંનો શૌરસેની પ્રાકૃતનામની એક વનસ્પતિ
માંથી વિકસી આવેલો અપભ્રંશ ભાષા-પ્રકાર. (સંજ્ઞા.) ()
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016073 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1294 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 39 MB |