Page Text
________________
નરન
૧ર૬
નર-રત્ન ન. [સં.] રત્ન જેવા ઉત્તમ પુરુષ, નર-મણિ નર-રાક્ષસ પું. [સં.] રાક્ષસના જેવા ક્રુર પુરુષ નર-લેપ્સ પું. [સં.] મનુષ્ય-લેક, પૃથ્વી-લેક નર-વર્ પું. [સં.] ઉત્તમ પુરુષ, શ્રેષ્ઠ માણસ. (૨) અતિમાનવ, ‘સુપર-મૅન’ (દ-ખા.)
નરવાઈ શ્રી. [જુએ ‘નરવું’+ગુ, ‘આઈ ’ ત.પ્ર.]નરવાપણું, તંદુરસ્તી [ની જમીન ધરાવનાર નરવા-દાર વિ. [જ ‘તરવે' + ફા. પ્રત્યય] નરવા પ્રકારનર-વાહન ન. [સં.] જુએ ‘નર-યાત.’ નર-વીર પું. [સં.] સર્વોત્તમ બહાદુર પુરુષ નરવું (-ળ્યું) વિ. તંદુરસ્ત, નીરોગી, સાજું, (ર) (લા.) વગર ભેળનું, શુદ્ધ, ચાખ્યું. -િવે પાને (રૂ.પ્ર.)
આરાગ્યવાળું.
અડયા કે અભડાયા વિના]
નરવા (નરવેાઃ) પું. [સં, નિર્વાહ] જમીનને વંશપરંપરાને હૅઝ. (ર) કાયમી જમાબંધી(નક્કી થયેલી મહેલ)વાળી જમીન. [-વા જમીન (રૂ.પ્ર.) કાયમી જમાબંદીવાળી જમીનનરું (ર) સહુ-ભાગીદારની સરકારને મહેસુલ ભરવાની જવાબ દારીવાળી જમીન. [ તેવા, ૰ ભાગવા (રૂ.પ્ર.) નરવા પ્રકારની જમીનની વહેંચણી કરવી] [પુરુષ, મરદ નર-વ્યા, નર-શાર્દૂલ પું. [સં.] વાઘના જેવા આકર નર-શ્રેષ્ઠ પું [સં.] ઉત્તમેત્તમ પુરુષ [અધમ નરસ વિ. [ફા. નારસા] નરસું, ગુણ રહિત, નઠારું, ખરાખ નરસાઈ સ્રી. [જુએ, નરસું + ગુ. ‘આઈ ' ત.પ્ર.] નરસાપણું નરસિયા પુ. [સં. નરસિઁહ > પ્રા. નરક્ષી + ગુ. ‘એ’ ત.પ્ર.] જુએ, ‘નરો.’ (સંજ્ઞા.) નર-સિંહ (“સિહ) પું. [સં.] સિંહ જેવા બળવાન ‘ નરેતર વિ. સં. નર્ + ત] પુરુષ સિવાયનું મરદ (ર) પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે વિષ્ણુના દસ અવતરે-રું જુએ ‘નર્યું નર્યું.’
નરેડી સ્ત્રી. ચાખી ચાંદી, શુદ્ધ રૂપું. (૨) સેનાની લગડી. (૩) ખરુની પાતળી સેટી. [॰ જેવું (રૂ. પ્ર.) નરવું, તંદુરસ્ત. (૨) ટકે એવું મજબૂત]
નરૈણ (ણ્ય) શ્રી. એ નામની એક વનસ્પતિ નરેણી જુએ નરાણી.'
તારામાંના ચેથા અવતાર. (સંજ્ઞા.) (૩) જુએ, ‘નરસૈંયા.’નરેશ પું. [સં. ર્ + ફૅશ] જુએ ‘નર-નાથ.’ (સંજ્ઞા.) [-જીની પાલખી (રૂ.પ્ર.) રામ આશરે બેપરવાઈથી ચાલતું કામ] [લક્ષણાવાળા આકાર નરસિંહ-રૂપ (-સિંહ-) ન. [સં.] માણસના આકારમાં સિહના નરસિંહાવતાર (સિ ંહા-) પું. [સં. + સં. અવતાર] જુએ ‘નર-સિંહ(૨).’
નરસું વિ. [જુએ ‘નરસ' + ગુ. 'ત.પ્ર.] જુએ ‘નરસ.’ નર-સૃષ્ટિ સ્ત્રી. [સં.] પુરુષાના રૂપનું સર્જન [[સું.] નરસૈંયા વિ., પું. [જુએ ‘નરસ’ દ્વારા] એકાધીવાળા શૌરા નરસૈ(-સે)યાર છું. [સં. નરસિંહૈં > પ્રા. ન† દ્વારા.] આદિ કવિ નરસિંહ મહેતા (એની છાપ). (સંજ્ઞા,) નર-હત્યા સ્ત્રી. [ર્સ,] પુરુષનું ખન નર-હરિ પું. [સં, સિંહ જેવા કે ચેડા જેવા બળવાન પુરુષ, મરદ
નરાજ (જ્ય) શ્રી. (ખાદવાની) કાશ, કશી નરાજિયું વિ, [જુએ ‘નરાજ'+ગુ, ‘ધું' ત.પ્ર.] કેશના આકારનું મેટું તાળું, ખંભાતી તાળું
નરાટે પું. [સં. નર્ દ્વારા] નર, પુરુષ
નરાઢ વિ. ઉજડે
[(વાળંદનું એક એજાર) નરા(-રેણી શ્રી, નખ કાપવાનું સાધન, તૈયણી, નેરણી
નરાત(-તા)ળ વિ. સદંતર, તદ્દન, સાવ, ખિલકુલ નરાધમ પું. [સં. નર + અયમ], -મી પું. [+ ગુ. ‘ઈ” સ્વાર્થે
Jain Education International_2010_04
નર્તિત
ત.પ્ર.] અધમ પુરુષ નરાધિપ,-પતિ, નરાધીશ,-શ્વર પું. [સંTM + ઋષિવ, અધતિ, ફેરા, ફેશ્ર્વરી] જએ ‘નર-નાથ.’
નરાપંખી (નરાપઙખી) વિ. આધાર કે સહાય વિનાનું, નિરાધાર, અસહાય
નાનું વિ. એકલું [આસન. (યાગ.) નરાસન ન. [સં. નર્ + માન] યોગના આસનેામાંનું એક નરાં સ્રી ચેારણીની નાડી
નરાર ન, ખ.વ. જમીન ઉપર પડેલાં અનાજના છેડેનાં ઠંડાં રિયા પું. એ નામનેા એક છેડ
નરી
સ્ત્રી. [ક] બકરાનું ચામડું નરી સ્ત્રી, એ નામનું એક પક્ષી વિ. સ્ત્રી. [જ સાવ, તદ્ન (‘ગપ' વગેરે) નરીમ-ધરીમ વિ. જાડું અને ઊંચું
નવી
જુએ ‘નર્યું..’
નરેટ (-ટય), -ઢા (-ટી) સ્ત્રી, શ્વાસ-નળી, [ટીનું સૂઝન (રૂ.પ્ર) ગળાની ઉધરસ] [નરદમ નરેઢાટ વિ. તદ્દન ઉજ્જડ (૨) ક્રિ. વિ. સાવ, તન, બિલકુલ, નરેટી જુએ ‘નરેટ.’
નર્યું'' + ગુ. 'ઈ' સ્ક્રીપ્રત્યય.]
નશાચિત વિ.[+ સં, ઉચિત] રાજ્યને ચેગ્ય,રાન્તને શેલે તેવું નરેંદ્વી (નર દી) સ્રી, ભાલાના એક ભાગ તરદ્ર (નરેન્દ્ર) પું. [સં. નર્+વું] જએ ‘નર નાથ’ નરંદ્ર-તા (નરેન્દ્ર-) સ્ત્રી. [સં.] રાનપણું નરેંદ્-ભવન (નરેન્દ્ર-) ન. [સં.] રાજ-મહેલ, રાજ ભવન નરેદ્ર-મંલ (-ળ) (નરેન્દ્ર-મડલ,-ળ) ન. [સં.] રાજવીઓને [(ર) અતિમાનવ, ‘સુપર-મૅન' (ન. ૐ) નરાત્તમ પું. [સં. નર + ઉત્તમ] ઉત્તમ પુરુષ, શ્રેષ્ઠ પુરુષ. નરા-ભાગ પું. ચણતરના ચાક્કસ પ્રકારની માંડણીના ભાગ નરા વા કુંજરો વા (કુજરા-) કૅ. પ્ર. [સં] ‘રામ-જાણે’ મને માહિતી નથી’ એ અર્થના ઉદગાર (ભ્રામક જવાબ) નર્ગિસન. [અર.] જુએ ‘નરગિસ,’
સંધ
નર્તક હું. [સં.] નાચવાનું કામ કરનાર પુરુષ કલાકાર નર્તકી સ્ત્રી. [સં.] નાચવાનો ધંધો કરનારી કે નૃત્ય કરી બતાવતી સ્ત્રી કલાકાર, નર્તિકા, તવાયફ્
For Private & Personal Use Only
નર્તન ન. [સં.] નૃચ કે વૃત્ત કરવાની ક્રિયા, નાચવું એ નર્તન-ગૃહ ન. [સં., પું., ન] નૃત્ય-શાળા નર્તિકા સ્ત્રી. [સં.] જએ નર્તકી.’
નર્તિત વિ. [સં.] નચાવેલું, જેની પાસે નૃત્ય કરાવવામાં આવ્યું હાય તેવું
www.jainelibrary.org '
| SR No. | 016073 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1294 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 39 MB |