Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 217

નÀા-માસ
નભા×માસ પું. [સં.] શ્રાવણ મહિના, નલ-માસ. (સંજ્ઞા.) નભેા-મુકુટ પું. [સં.] આકાશરૂપી મુગટ, નભ-મુગટ, આકાશ ન-ભૈયું વિ. [સં. 7+જુએ ‘ભે' + ગુ. ‘“'ત. પ્ર. ] નિચ, ડર વિનાનું. (૨) સલામત નભા-માર્ગ પું. [સ.] આકાશમાંનેા રસ્તે. (વિમાનેાને માટે અત્યારે નક્કી થયેલ હોય છે.) [‘ઍરાપ્લેઇન', ‘પ્લેઇન’ નભારથ સું. [સં.] આકાશ-ચાન, વિમાન, નભય, નભેા-રેખા સ્રી. [સં.] આકાશની કિનારી, ક્ષિતિ-જ નભા-વીચિ,-થી સ્ત્રી. [સં.] જુએ નભેા-માર્ગ.’ ન(-નિ)મક ન. [ફા. નમક] (ખારા પાણીમાંથી કે ખારી ખાણમાંથી નીકળતા) સફેદ ખારે। પાસાદાર પદાર્થ, મીઠું, લવણ, ભ્રૂણ [ચાકર
ન(-નિ)મક-ખેર વિ. [+ ફા. પ્રત્યય] લૂણ ખાનાર-તાકર, ન(-નિ)મ-સાર ન. [+ ફા.] મીઠાના અગર ન(-નિ)મકસારી પું. [+]. ‘ઈ' ત.પ્ર.] મીઠાની જકાત વસૂલ કરનાર અમલદાર ન(-નિ)મક-હરામ વિ. [+અર.], -મા` વિ. [+ ગુ. ઈ’ સ્વાર્થે ત.પ્ર.] જેનું અનાજ ખાધું હોય તેના દ્રોહ કરનારું, લણ-હરામ, કૃત-પ્ન. (૨) બેવફા ન(-ન)મક-હરામીને સ્ત્રી. [+ફા, ઈ” ત.પ્ર.] કૃતઘ્ન-તા, લૂણહરામી, (૨) બેવફાઈ ન(-નિ)મક-હલાલ વિ. [અર.] જેનું અનાજ ખાધુ હોય તેને હક્ક કરી આપનારું, કૃત-જ્ઞ. (૨) વફાદાર ન(-નિ)મક-હલાલી સ્ત્રી. [+], ઈ” ત,પ્ર.] નિમકહલાલ હોવાપણું, કૃતજ્ઞતા. (ર) વફાદારી
ન(-નિ)મીન વિ. [કા. નમકીન ] જેમાં મીઠું નાખવામાં આવ્યું હોય તેવું (ખાદ્ય વગેરે) ન(-નિ)મકીની સ્ત્રી. [+]. ઈ ' ત.પ્ર.] ખારાશ નમણુ` ન. [સં. નમન>પ્રા, નમળ, પ્રા. તત્સમ] નમન, નમસ્કાર. (૨) (લા.) ઇષ્ટદેવને ચડાવેલાં પત્ર ફૂલ પાણી વગેરે, [॰ લેવું (રૂ.પ્ર.) દેવની ધરેલી ફૂલ વગેરે ચીજ લેવી] નમણુ ન. [જુએ ‘નમવું’+ ગુ. ‘અણ' રૃ.પ્ર.] તાલમાં વધારા. (૨) (૨) (લા.) માલ ખરીદનાર વેપારીને ખેડૂતે અમુક માલ પૈસા લીધા વિના આપવા એ નમાઈ,-શ (-૫) સ્ત્રી. [જ ‘નમણું' + ગુ. ‘આઈ ’-આશ’ ત.પ્ર.] નમણાપણું, સુંદર-તા
૧,
નમણું` ન. [સં. નમન-> પ્રા. નમળમ] જુએ ‘નમણ.
[॰ આપવું (રૂ.પ્ર.) તાલ કરવું] નમણુંૐ ધિ. [જુએ ‘નમવું + ગુ. ‘અણું’ કતુ વાચક કૃ પ્ર.] નમેલા ઘાટનું, સુંદર, ઘાટીલું (ખાસ કરીને ‘નાક,' તેમ ‘નમણી’સ્ત્રી)
નમણી વિ., સ્ત્રી. [જએ ‘નમણું + ગુ. ‘ઈ ' શ્રીપ્રત્યય ] (લા.) બળદ નીચે જોઈ રહે એ માટે આગળને એક પગે અને શિંગડે બાંધેલી દોરી [એ ‘નમવું’ માં નમતું વિ. [જુએ ‘નમવું' + ગુ. તું.' વર્તે કૃ.] એના (રૂ.પ્ર.) નમદા પું. [ફા. નહહ ] દુખાવી ટીપીને કરાતું જાડા પેાતાનું
ન-મહેરુ
ઉચ્ચારણ-ભેદ] નાંધાયેલું, નક્કી થયેલું (ભાગ્ય, નસીબ) નમન ન. [સં.] નમવું એ, નમસ્કાર નમન-તા(॰ઈ) સ્રી. [સં. નમન-જ્ઞા + ગુ, આઈ' સ્વાર્થે ત, પ્ર.] (લા.) નમ્રતા, નરમાશ નમન-શીલ વિ. [સં.] (લા.) નમ્ર. (૨) આજ્ઞાંકિત નમનાત્મક વિ.સં. નમનસ્ક્યામન-TM] જેમાં નમસ્કાર હોય તેવું નમતિયું ન. [સ . સમન + ગુ, ‘"યું' સ્વાર્થે ત...] જુએ [આજ્ઞા કે હુકમ નમની સ્ત્રી. [સં. નમન + ગુ. ‘ઈ...' સ્રીપ્રત્યય.] (લા.) ગૌણ નમનીય વિ. [સં.] નમન કરવા યેાગ્ય, પૂજનીય, માનનીય નમનીય-તા સ્ત્રી, [સં.] નમનીયપણું, નમ્રતા, ‘પ્લૅસ્ટિસિટી’ (સુ.જો.)
‘નમન.’
નમયંતું વિ. જુએ ‘નમનું’નું ‘નમતું' ને બદલે જ. ગુ.માં ‘નમચંતું' પણ,] નમતું, નમન કરતું, નમસ્કાર કરતું નયિષ્ણુ વિ. [સં, નૈમિષ્ણુ] નમવાની ઇચ્છાવાળું ન-મરું વિ. [ સં, ન + જુએ ‘મરવું’ + ગુ. ‘** કૃ.×. ] ન મરે તેવું, નરવું, નીરાગ, નીરાગી નમલ (-૫) સ્ત્રી, ઊધઈ
નમણું વિ. [જએ ‘નમવું’ + ગુ, ‘હું' કૃ.પ્ર.] (લા.) માબાપ વિનાનું, માબાપ મરી ગયાં હોય તેવું નમવું સકર્મકાભાસી અ.ક્રિ. [સં.] નમ-> પ્રા. જ્ઞમ તત્સમ] નીચા વળવું. (૨) નમસ્કાર કરવા. (૩) નમ્રતા બતાવવી. (૪) નીચેની બાજુ તરફ ઢળવું, (ભૂ, રૃ, માં કર્તરિ પ્રયાગઃ હું એને નમ્યા,') [-તી કમાન (૩.પ્ર.) પડતી દશા. -તી દશા (રૂ.પ્ર.) પડતી સ્થિતિ, -તી દોરી (રૂ.પ્ર.) રહેમ-નજર. (૨) મરજી મુજબ વર્તવાની છૂટ. -તી ખેસવી (-બૅસવી) (૩.પ્ર.) પડતી શરૂ થવી. -તું આપવું (રૂ.પ્ર.) જોખમાં વધુ આપવું, (ર) સામાને તાબે થવું. (૩) ઢીલું થવું. (૪) ટેક ખેડવી, તું જોખવું (રૂ.પ્ર.) સામાને તાબે થવું. (ર) વાદવિવાદ છેડી દેવું. -તે ત્રાજવે (.પ્ર.) લાલ હોય ત્યાં. -તેા દહાડા (-દા:ડૉ), -તે। દિવસ (રૂ. પ્ર.) પડતી દશા. -તા પહેાર (-પૅડર) પાલેાત્રૌન્ને પહેાર (દિવસના)] નમાવું ભાવે, ક્રિ. નામવું, નમા(-)વું કે, સક્રિ નમસ્કરણ ન. [સં.] જુએ ‘નમસ્કાર.’ નમસ્કરણીય વિ. [સં.] નમસ્કાર કરાવાને પાત્ર, નમવા જોગ નમસ્કાર પું. [સં.] નમન કરવું એ, વંદન, અભિવાદન નમસ્કારમંત્ર (-મન્ત્ર) પું. [સં.] જપમાળામાં ૐ નમઃ રાવાય, ૩૭ નમો માવતે વાસુરૂષાથ વગેરે પ્રકારનેા નમનની ભાવનાવાળા તે તે મંત્ર. (૩) મોસિદ્ધાળું ામો આપવાન વગેરે પ્રતીકાવાળા જેવાને જપમંત્ર, નવકાર-મંત્ર, પંચપરમેષ્ટી-મંત્ર. (જૈન.) નમસ્કારાત્મક વિ. [સં. નમાર + કામના] જેમાં નમસ્કાર કરવાનું વિધાન હોય તેવું નમસ્કાર્ય વિ. [સં.] જુએ ‘નમસ્કરણીય.’ નમસ્કૃતિ, નમક્રિયા સ્રી. [સં] જએ ‘નમસ્કાર.’ નમસ્કૃત વિ. [સં.] જેને નમસ્કાર કરવામાં આવ્યા હોય તે નમસ્તે કે.પ્ર. [સં.] ‘તને કે તમને નમસ્કાર’ એવેા ઉદ્ ગાર,
ઊની કાપડ. (૨) પરથી
નમધેલ વિ. [જુએ ‘ગાંધવું' + ગુ. એલ' બી. ભૂ, કું. નાન-મહેરું (મૅ:રું) વિ. [સં. 7+જુએ ‘મહેર’+ ગુ. ‘''
Jain Education International_2010_04
પર