Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 154

દ્રવ્યરાશિ
દ્રશ્ય-રાશિ પું [સં.] ધન-દોલતના વિશાળ સમૂહ કે ઢગલે દ્રવ્ય-લાભ પું [સ.] પૈસાની પ્રાપ્તિ, આર્થિક ફાયદા દ્રવ્ય-લિંગ (-લિ ) ન. [સં.] બહારના વેશ. (જેન.) દ્રચૂ-લેશ્યા સી. [સં.] શરીર આદિ પુદ્ગલ-વસ્તુના રૂપ-રંગ. (જેન.)
૧૧૮૯
દ્રવ્ય-વાચક વિ. [સ.], દ્રવ્યવાચી વિ. [સં.,પું] દ્રવ્યના બેધ કરનાર, પદાર્થ-વાચક, મૅટરિયલ' (ક.ગ્રા.), (વ્યા.) દ્રવ્ય-વાન વિ. સં. વાન્ પું.] પૈસાદાર, ધનિક *ભ્ય-શુદ્ધિ આ. [સં.] પદાર્થોને પવિત્ર કરનારું કાર્ય દ્રવ્ય-સ’ગ્રહ (સગ્રહ), દ્રવ્ય-સંચય (-સ-ચય) પું. [સં] મન એકઠું કરવાનું કાર્ય, ધનના સંઘર દ્રવ્ય-હીન વિ. [સં.] નિર્ધન, ગરીબ
દ્રવ્યાત્મક વિ. [સં. ટ્થ + આત્મન્ − ] ચરૂપ, દ્રવ્યમય. (૨) ભૌતિક, ‘ફિનિકલ.’ (મન.રવ.) વ્યાભિાષ પું. સં. ટ્ર્ + મિજા], -ષા સી. [સંમાં છું.] દ્રવ્યની ઇચ્છા [પું.] દ્રવ્યની ઇચ્છાવાળું દ્રબ્યાભિલાષી, દ્રવ્યાથી વિ. [ + સ. મિસ્રાવી પું., મ† દ્રવ્યાંતર (વ્યા-તર) ન. [સં. દ્રસ્થ્ય + અન્તર] બીજો બીજો પદાર્થ દ્રવ્યાત્પાદક વિ, [સં. ફ્ળ + સવા6] દ્રવ્યની ઉત્પત્તિ
કરી આપનારું કે કરનારું દ્રષ્ટભ્ય વિ. [સં.] જોવા ચાગ્ય, દર્શનીય
દ્રષ્ટા વિ.,પું [સ.,પું.] ોનાર, ‘સીયર.’ (૨) (લા.) લાંખી નજર કે બુદ્ધિવાળા પુરુષ. (૩) દેખરેખ રાખનાર, નિરીક્ષક. (૪) આત્મ-દર્શન કરનાર, ‘સીયર’ દ્ર′-ગ્રામ વિ. [સં.] જોવાની ઇચ્છાવાળુ દ્રષ્ટી વિ.,સ્ત્રી. [સં.,સ્ત્રી.] દ્રષ્ટા શ્રી
કહે હું. [સં. દૂત, વ્યત્યય-રૂપ] હ્રદ, પાણીના ધરા, ના દ્રાક્ષ શ્રી. [સં. દ્રાક્ષા],-ક્ષા સ્રી. [સં.] અંગર, કિસમિસ, ધરાખ દ્રાક્ષાદિ-વટી . [સં. દ્રાક્ષા + આવ્િ+ વટી] દ્રાક્ષના રસમાં બીજી વસ્તુઓને વાટી ચા ભેળવી કરેલી પાચન માટેની ગાળી, (વ્ઘક.)
દ્રાક્ષા-પાક હું. [સં.] જેમાં દ્રાક્ષ છે તેવું એક ઔષધ (વૈદ્યક.) (ર) (લા.) એક પ્રકારની રસિક છતાં અર્થ-ગંભીર
દ્રોણ-કાશ
દ્રાવ યું. [સં.] પ્રવાહીરૂપ બનેલું પેય, (ર) જુએ ‘દ્રાવણ દ્રાવક વિ. [સં.] ઓગાળી નાખે તેવું, પિગળાવે તેવું, સેવન્ટ.' (ર) (લા.) મનને એગાળી કે પિગળાવી નાખે તેવું. (૩) ન. એગળવા માટે પદાર્થ સાથે ભેળવવામાં આવતા બીજે પદાર્થ
કાવ્યરચના. (કાવ્ય.)
ઢાક્ષા-મંડપ (-મણ્ડપ) પું. [સં.] દ્રાક્ષના માંડવા દ્રાક્ષારસ પું [સં.] દ્રાક્ષને નિચેાવીને કાઢેલું પ્રવાહી દ્રાક્ષારિષ્ટ પું. [સં. દ્રાક્ષા + રિટ] દ્રાક્ષ અને બીજાં ઔષધામાંથી તૈયાર કરેલું એક પીણું. (વૈધક.) દ્રાક્ષા-લતા સ્ત્રી, [સં.] ધરાખને વેલે દ્રાક્ષાલેહ પું. [સં. દ્રાક્ષા + મન-લેg] જેમાં દ્રાક્ષ મુખ્ય છે તેવું એક ઔષધીય ચાટણ. (વૈદ્યક.) દ્રાક્ષા-વ્હલરી, દ્રાક્ષા-વલી સ્ત્રી. [સં.] જએ ‘દ્રાક્ષાલતા,’ દ્રાક્ષા-વાટિકા સ્ત્રી. [સં.] દ્રાક્ષની વાડી દ્રાક્ષાસવ પું. સં. દ્રાક્ષા + આ-સă] દ્રાક્ષના વૈદ્યકીય રીતે બનાવેલા અર્ક, (વૈદ્યક.) [જએ ‘દ્રાક્ષ.’ દ્રાખ . [સં. દ્રાક્ષા>પ્રા, વલા અને ફરી ‘’ઉમેરી] દ્રાધિમા સ્ત્રી. [સં.,પું.] દીર્ઘતા, લંબાઈ. (૨) (લા.) ભૂમધ્યરેખાને સમાંતર પૂર્વ-પશ્ચિમ જતી કલ્પિત રેખા. (ભૂગોળ,
Jain Education International_2010_04
દ્રાવણુ ન. [ર્સ,] ઓગળવાની ક્રિયા. (૨) એગાળીને મેળવેલું પ્રવાહી, ‘સેાયુરાન' (ર.વિ.)
દ્રાદ્રિ વિ. [સં.] જુએ ‘દ્રવિડ.’ [॰ પ્રાણાયામ (રૂ.પ્ર.) જુએ ‘દ્રવિડ-પ્રાણાયામ,’] દ્રાવિડી જએ ‘વિડી.’
દ્રાવિત વિ. [સં.] એગળાવેલું, પિગળાવેલું. (૨) નિતરાવેલું દ્રાવી વિ. [ર્સ,પું.] જએ ‘દ્રાવક(૧-૨).’
દ્રાવ્ય વિ. [સં.] એગાળી નાખવા જેનું, પ્રવાહી કરવાપાત્ર કાવ્ય-તા શ્રી. [સં.] દ્રાવ્ય હોવાપણું
ક્રુત વિ. [સં.] ઢાડી ગયેલું. (ર) આગળી ગયેલું, પ્રવાહીરૂપ રહેલું. (૩) ખેલતાં અડધી માત્રાથી પણ કયાંય આ સમય લેનારું. (વ્યા,), (૪) ઝડપી ઉચ્ચારેલું (ન્યા.). (૫) ક્રિ.વિ. જલદી, તરત ક્રુત-ગતિ વિ. [સં.] ઝડપથી જનારું, ઝડપી, ઉતાવળિયું દૂત-વિલંબિત (-વિલસ્મૃિત) પું. [સં.] બાર અક્ષરના એક ગણમેળ છંદ. (પિં.)
કુત-સંગીત-તાલ (-સહગીત-) પું. [સ.] સંગીતના તાલની ઉતાવળી એક ગત. (સંગીત.)
કુંતાણુય પું. [+સં. મનુ] સંગીતને પા માત્રા જેટલો સમય રોકનારા લય. (સંગીત.)
દ્રુપદ પું. [સં,] પાંચ પાંઢવાની રાણી દ્રૌપદીના પિતા— પંચાલ દેશના સ્વામી, યજ્ઞસેન. (સંજ્ઞા.)
કે પદ-તનયા, દ્રુપદ-પુત્રી, કુપદ-સુતા સ્રી. [ä ]. ક્ પદામજા શ્રી. [સં. ટુવર્ + બાહ્મન્ + ના] ગ્રુપદ રાજાની પુત્રી-દ્રૌપદી, પાંચાલી, યાજ્ઞસેની
દ્રુમ ન. [સં.,પું.] વૃક્ષ, ઝાડ, તરુ ફ્રેમ-તળાઈ . [ + જુએ ‘તળાઈ '] ઝાડનાં પાંદડાંની
અનેલી પાથરવાની ગાદડી
[વેલા
ફ્રેમમય વિ. [સં.] ઝાડવાંએથી ભરપૂર કુંભ-લતા, દ્રુમ-વેલી સ્ત્રી. [સં.] ઝાડને વળગીને રહેલા ક્રુમિલા શ્રી. [સં.] એ નામના દરેક ચરણમાં ૩૨ માત્રાના એક માત્રામેળ છંદ. (પિં.)
દૃત્યુ પું, [સં.] એલ વંશના રાજા યયાતિના એની બીજી રાણી શર્મિષ્ઠામાં થયેલા પુત્ર. (સંજ્ઞા.) દ્રોઢ (`ડય) સ્રી. [જુએ ‘દ્રોડનું”] જુએ ‘દોડ.’ કોઢવું (દ્ર ડિવું) જએ ‘ઢાડવું.' દ્રોઢાવું (દ્રૉડાવું) ભાવે, ક્રિ દ્રોઢાવવું (દ્ર ઢાવવું) પ્રે., સ.ક્રિ કોઢાવવું, કોઢાવું (દ્ર ડા) જએ બ્રોડવું”માં, દ્રોણ પું. [સં.] સેાળ પ્રસ્થ કે શેરનું એક જૂનું માપ. (૨) એક ઘન માપ. (૩) લાકડાના ડો. (૪) કાગડા, (૫) ભરદ્વાજ ગોત્રના પાંઢવ-કૌરવ-કાલીન એક બ્રાહ્મણ-પાંડવા કૌરવના ગુરુ અને અશ્વત્થામાને પિતા, (સંજ્ઞા.) દ્રોણુ-ફ્લશ હું. [સં.] યજ્ઞમાં સેમરસ રાખવાનું પાત્ર