Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 131

હાઈ
૧૧૬૬
દૂધ-બહેન
કરવાનું યંત્ર, ‘લેકટા-મીટર’
દૂતાઈ હી. [સં. નૂત + ગુ. ‘આઈ ’ ત...] જુએ ‘દૂત-કર્મ.’દૂધ-સી સ્રી. [+ સં. ાિ > પ્રા. ર્ણિમા] દૂધની પરીક્ષા દૂતાવાસ પું. [સં. દૂત + મા-વાસ] એક રાજ્યના એલચીને અને એના માણસને બીજા રાજ્યમાં કામકાજ કરવા માટેનું કાર્યાલય, કૅન્સ્યુલેટ,’ ‘એમ્બેસી’ દૂતિકા, દૂતી સ્ત્રી. [સં.] નાયક-નાયિકા વચ્ચે સંદેશા લઈ જનાર-લાવનાર સ્ત્રી. (૨) ચૂંટણી. (૩) જાસૂસી કરનારી સ્ટી દૂતી-કર્મ, દૂતી-કાન. [સં.] દૂતીએ કરવાનું કામ, સ્ત્રીની દૂતાઈ [લુચ્ચું, ધર્મ, દુદું ક્રૂતું વિ. [સં. ચૂત + ગુ. ‘'' ત.પ્ર., દૂતકાર્ય કરનારું] (લા.) દૈત્ય ન. [સં.] દૂતનું કાર્ય, દૂતાઈ. (૨) દૂત દ્વારા મેકલાતા સંદેશા. (૩) દૂતાવાસ
દૂદડા હું., ખ.વ. નાના જોડા
દૂદરી શ્રી. [સંટુ રિા>પ્રા. ટૂરિમા] દેડકી હૃદલે પું. એ નામનું એક વૃક્ષ
૦ પીતા
O
દૂધ ન. [સં. દુષ>પ્રા. ૐ*] સ્તનવાળાં પ્રાણીઓના સ્તનમાંથી નીકળતું ધાળું પાણક પ્રવાહી, (ર) વડ ઊમરે। ચાર જેવી વનસ્પતિની છાલ ટાંચતાં નીકળા એવા પ્રવાહી ચીડ. [॰ અને ડાંગ (રૂ.પ્ર.) પ્રેમ અને સખ્તાઈ ॰ અને દહીં (-à:) (૩.પ્ર,) બંને તરફ કરાતી દખલ, ઊડક-દૂષક સ્થિતિ. ॰ ઊતરવું (રૂ.પ્ર.) દૂધ આવવું. (ર) દૂધ એછું થયું. ॰ ચ(-ઢ)વું (રૂ.પ્ર.) કણસલામાં કણ ચઢવા. (ર) હિંમત આવવી. (૩) આતુર થવું. ૰ છેઢાવવું (રૂ. પ્ર.) ધાવણ છે।ઢાવવું . ૦ દેવું (૩.પ્ર.) લાભ કરવા. ♦ દોહી આપવું (-ઢ:ઇ) (રૂ.પ્ર.) લાલ કરી આવે. રૂપિયા (૩.પ્ર.) વ્યાજ આપતી મડી, હની માખી (૬.પ્ર.) તુચ્છ પદાર્થ, તુચ્છ માસ, ૦ પીતું કરવું (રૂ. પ્ર.) દૂધ ભરેલા વાસણમાં માથું ડુબાડી બાળકની હત્યા કરવી. • પીને દીકરી જણયા (રૂ.પ્ર.) રૂપાળા બાળકને જન્મ આપવા. ૦ પીલવું (રૂ.પ્ર.) યંત્રથી દૂધમાંથી મલાઈ કાઢી સેપરેટ દૂધ બનાવવું. ભરાઈ આવવું (૨. પ્ર.) હેત ઊપજયું. માં એળિયા બેળવવા (રૂ.પ્ર.) માઠા અને અજુગતા ખેલ ખેલવા. ॰માં કાળું (રૂ.પ્ર.) કાંઈક ગુપ્ત કાવતરું કે દુષ્ઠ કાર્ય. ॰માંથી પૂ-પા)રા કાઢવા (લ. પ્ર.) ખેટા દોષ બતાવવા, ૦માં સાકર ભળવી (રૂ.પ્ર.) યેાગ્ય સુખકર સંયોગ મળવેા. • મેળવવું (.પ્ર.) દૂધમાં આખરણ નાખવું (દહીં અને એ માટે). -ધે જેલ ધેાવી (રૂ.પ્ર.) બધા કેદીઓને મુક્ત કરવા. -ધે પગલાં ધોવાં. પ્ર.) સારી રીતે માન આપવું. -ધે મેહ વરસવા (રૂ.પ્ર.) બધે આનંદ પ્રસરવૅા, (૨) લાલ થવે. ઊજળું એટલું દૂધ નહિ (રૂ.પ્ર.) ઉપરથી સારાં રૃખાતાં બધાં કાંઈ સારાં નથી હોતાં. મેઢામાં દૂધ ફારવું (રૂ.પ્ર.) હજી બાળકબુદ્ધિ જ હાવી દૂધ-ઉદ્યોગ પું. [+ સં.] દૂધ મેળવવા પશુપાલનની પ્રવૃત્તિ, ‘ડેઇરી-ફાર્મિંગ' દૂધાળા કણ કે ડાધ દૂધક હું. [ + ગુ. ‘ૐ' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] ઝવેરાતનાં ગંગામાં દૂધ-કહું વિ. [જુએ ‘ધ’હિં, ‘કાટના’દ્વારા + ગુ. ‘'' કુ. પ્ર.] બાળકના જન્મ પછી નજીકમાં ખીન્ને ગાઁ રહેતાં જેનું ધાવવાનું અટકી પડયું હોય તેવું (પહેલું બાળક) દૂધ-કણુ પું., મણી શ્રી. [+ સં.] દૂધનેા નાના કે મોટા કણ Jain Education International_2010_04
દૂધકા પું., કાડી ન. એક પ્રકારનું ઇમારતી લાકડું દૂધ-કેળું ન. [+ જએ ‘કેળું.'] (લા.) ક્ષારવિહારી કંદ, દૂધિયા કંદ. (૨) દૂધી, દૂધિયું
દૂધ-ગુર ન* [ત્રજ.] દૂધ અને ખાંડ કે સાકરની જ માત્ર બનાવેલી વાનીએ, (પુષ્ટિ.)
દૂધ-ઘર ન. [+ જુએ ‘ધર.’] દૂધ જ્યાં વેચવામાં યા વહેંચવામાં આવતું હોય તે સ્થાન, મિક-આાર' દૂધ-ઠાર પું. [+જુએ ‘ઢાર.'] દૂધ ઠારીને બનાવેલું ખાદ્ય,
આઇસ-ફ્રીમ’
‘દૂધ.' (પદ્યમાં.)
દૂધણું ન. [જુએ ‘દૂધડું’+ ‘ગુ' છું” સ્વાર્થે ત.પ્ર., પરંતુ ઉચ્ચારસોકર્યે દૂધલડું”] જએ ‘દૂધલડું.’ (પદ્મમાં.) દૂધડિયું ન. [જુએ ‘દૂધડું' + ગુ. ઇયું' સ્વાર્થે ત...] જુએ [દ્ધ.' (પદ્મમાં.) દૂધહું ન. [જએ ‘દૂધ' + ગુ. ‘હું' .સ્વાર્થે ત...] જુએ દૂધણી-જાયા પું. જિઓ ‘દૂધણું’ + ગુ. ઈ' સ્ક્રીપ્રત્યય + ‘જાયા,’] સમાન માતાને જણેલે ભાઈ, માડી-જાયા દૂધણું વિ. [જ ‘દૂધ,’“ના. ધા.. ફ્રી + ગુ. ‘અણું' રૃ.પ્ર.] દૂધ આપતું, દૂઝણું દૂધ-પાક હું. [જએ ‘દૂધ' + સં.] ચેાખા કે સેવનું પ્રમાણ ખૂબ એવું નાખી કરવામાં આવેલું દૂધના ઉકાળાનું પીણું દૂધપાકિયું વિ. [+ ગુ. યું' ત.પ્ર.] (લા.) શ્રેષ્ઠ, ઉત્તમ દૂધ-પાણી ન. [જુએ ‘દૂધ' + ‘પાણી.'] ચા માટે અલગ અલગ અપાતાં દૂધ અને ગરમ પાણી. (૨) તેલમાં પાપડિયા ખારે। અને થોડું પાણી નાખી બનાવાતું પ્રવાહી (દાળ વગેરે તરત ચડી જાય એ માટે નખાતું), દૂધિયું દૂધ-પીતા પું. [જ‘ દૂધ' + ‘પીવું' દ્વારા.] (લા.) ભરવાડોમાં દર દસમે કે બારમે વર્ષે આવતી લગ્ન-ક્રિયા દૂધ-પુત્ર પુ. જિઓ ‘દૂધ' + સં.], દૂધ-પૂત પું. [+ સં. પુત્ર >પ્રા. પુત્ત], દૂધ-પૂતર હું. [+ સં. પુત્ર, અ†. તદ્ભવ] (લા.) ધન ઢોર-ઢાંખર અને બહાળી સંતતિનું સુખ
દૂધ-પૌ(-ît)(-વા) કું., ખ.વ. [જુએ ‘દૂધ’+ ‘પૌ(-પૌ’)આ-(-વા)] દૂધમાં પૌઆ નાખી બનાવેલું ખાદ્ય (ખાસ કરી શરદ-પૂનમની રાતે ખાવાના રિવાજ). (ર) (લા.) ખિસાત વિનાની તુ ચીજ
પ્રકયોર્મેન્દ્ર’
દૂધ-પ્રાપ્તિ સ્રી. [+ સં.] દૂધ મેળવવાની ક્રિયા, ‘મિલક [‘અિહક-શેડ-એરિયા’ દૂધપ્રાપ્તિ-વિસ્તાર હું. [+સં.] દૂધ મેળવવાના પ્રદેશ, દૂધ-ફીણું ન. [જએ દૂધ' + ‘ફીશું.'] (લા.) વર અને જાન યાઓને ખાવા માટે જાનીવાસમાં લઈ જવામાં આવતા દૂધના પદાર્થ
દૂધ-ફૂલિયું ન. [જુએ ‘દૂધ’ + ‘ફૂલ’ + ગુ. ‘ઇયું’ ત. પ્ર.] (લા.) જુવાર બાજરી મકાઈ વગેરેના સાંઠામાં બાઝેલું કણા કણનું ઠંડું (જેને ચિમાળતાં દૂધ જેવું પ્રવાહી નીકળે છે.) દૂધ-બહેન (-બૅ:ન) સ્ત્રી. [જુએ ‘દૂધ' + બહેન.’] સમાન
માતા કે ધાવને ધાવેલાં બાળકામાંના બાળકની એવી ગણાતી બહેન