Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 1189

સામગ્રી ใ
સામા` . [સં.] કોઈ પણ કામ માટેના ઉપયેગી સરંક્ષમ કે સાને, (૨) ઢાકારને ને વેદ્યના રૂપમાં ધરવા માટેની પાકી વિવિધ પ્રકારની રસે
સામગ્રીને હું. [જુએ ‘સામેરી.’- ‘સમગ્રી’ના સાહયે, જગુ.] જુએ ‘સામેરી(રાગ),'
સામય ન. [સં.] સમગ્રપણું, સમગ્રતા, અખંડતા સામટું વિ. [સં. સંવૃત્ત6 -> પ્રા. સંવ‰મ-] ભેગું કરેલું બધું, ચાકબંધ ભેગું, એકી જથ્થાનું. (ર) સામુદાયિક, સાથે-લખ્યું. (૩) ઊપડ
સામન-સૂમન પું. [જ઼ ‘સામાન,’- દ્વિર્ભાવ] પરચૂરણ માલ-સામાન (સામાન્ય રીતે ઘર-વખરીને) સામને (સામને) પું. [જઆ ‘સામું’દ્વારા.] લડવા વગેરે માટેના સામસામેના મુકાબલેા, સામે થવું એ સાસ-મંત્ર (-મ-ત્ર) પું. [સં.] સામ-વૈદની તે તે ઋચા સામયિક વિ. [સ.] સમયને લગતું. (ર) કામ-ચલાઉં. (૩) નિયતકાલિક. (૪) સમયને યાગ, સમયેાચિત. (૫) ન. દૈનિક સાપ્તાહિક પાક્ષિક માસિક વાર્ષિક વગેરે તે તે નિયત સમયે પ્રસિદ્ધ થતું સમાચાર-પત્ર વગેરે, ‘પિરિયાડિકલ' સામર્થ્ય ન. [સં.] સમર્થતા, શક્તિ, તાકાત, બળ, જોર સામવું અક્રિ. સ. કુમાઁ > પ્રા. સુક્ષ્મ-] જુએ ‘સમાયું.' સમાવવું કે.,સ.ક્ર.
સામવેદ પું. [સં.] ઋગ્વેદમાંર્થી માટે ભાગે ચાસ સૂક્તો ગેય સ્વરેામાં ગાઈ શકાય એ રીતે તારવી સંકલિત કરવામાં આવેલા ત્રીજો વેદ. (સ’જ્ઞા) સામવેદન્ત વિ. [સ.] સામ-વેનું જ્ઞાન ધરાવનાર સામવેદી વિ.,પું, સિં.,પું.] પરંપરાથી સામ-વેદ જેના કુળમાં વેદ-ગાન તરીકે ઊતરી આવ્યા હોય તેવા બ્રાહ્મણ સામવેદીય વિ. [સં.] સામ-વેદને લગતું, સામવેદનું. (ર) જુએ ‘સામવેદી.’
સામ-સામી ક્રિ.વિ. [૪એ ‘સામ-સામું', + જ. ગુ. ‘ઈ’ સા.વિ.,પ્ર.] સામસામું હોય એ રીતે સામ-સામું (સાઃમ-સામું) વિ. [૪એ ‘સામું,’-ઢિર્જાવ.] એકબીજાનાં મેઢાં કે આગળના ભાગ એકબીજું જોઈ શકે એ રીતનું, ખરાબર સામું કે એકબીજાને સમક્ષ, (ર) વિરુદ્ધનું. (૩) પુત્રો વેવાઈ ના પુત્રને લગ્નમાં અપાઈ વેવાઈની પુત્રી પેાતાના પુત્ર માટે લગ્નમાં લેવાય એ પ્રકારના સંબંધનું. [॰ આવી જવું (રૂ.પ્ર.) લડવા સામસામે થઈ રહેલું] સામી.' સામ-સામે ક્રિ.વિ. [+ ગુ. ‘એ' સા.વિ,,પ્ર.] જુએ ‘સામસામ-સમ જએ ‘સૂમસામ’ સા(-શા)મળ પું. [સં. શામજી≥ પ્રા. સામજી], બળિયા પું. [+ ગુ. યું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] જએ સામળે.' સા(શા)મળું વિ. સં. શ્યામ -> પ્રા. સામ-] શ્યામ રંગનું, કાળી ઝાંઈનું, ભાને-વાન સા(-શા)મળા(-ળિયા) પું. [જુએ ‘સામળું.’] કાળી ઝાંઈ નું શરીર કહેવાય છે તેવા ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ, ધન-યામ સામંજસ્ય (સામ-જસ્ચ) ન. [સં.] જોઇયે તેવું સુઘટિત
Jain Education International_2010_04
સામાસામા
હાવાપણું, ઘટારથ, સમંજસતા, ચિંત-તા, યેાગ્ય-તા સામંત (સામન્ત) છું. ચિં] ખંડિયેટ રાન, માંડલિક, ઢાકાર. (ર) રાજાનેા નગીર ધરાવતા ગરાસિયા, અમલદ્વાર. (૩) વીર યોદ્ધો
૧૪
સામંત-ચક્ર (સામ-ત-) ન. [સં.] સામતેમા સ. (૨) સામંત કે સામંતાનું લશ્કર, સામંતસેના સામંત-પ્રથા (સામત-) શ્રી. [સં.] મહારાજ્યમાં સામંત રાજાએ દાય તેઓનું સમવાય-તંત્ર રચી શાસન કરવાની પદ્ધતિ, ‘ઘુડલ સિસ્ટમ' સામંત-શાહી (સામંત-) . [+ જ એ શાહી.રૈ’] સામતાના કે અમીર - ઉમરાવાના આધાર કે વર્ચસવાળી શાસનપદ્ધતિ, ફ્યુડલિયમ' [સાધુનું કર્તન્ય. (જૈન) સામાચારી શ્રી. [સં,] પરસ્પર મળવું એ. (જૈન.) (૨) સામાજિક વિ. [સં.] સમાજને લગતું, સમાજનું. (૨) સભાસદ, સભ્ય, મેમ્બર.' (3) નાથ જોવા આવેલ પ્રેક્ષક સામાન પું. [।.] માલ, સામગ્રી, ઉપકરણ. (૨) ઘરવખરી, રાચ-રચીલું. [॰ કરવા (૬.પ્ર.) સ ભેગ કરવા. ના(-નાં)ખવા, ભરવા (રૂ.પ્ર.) ઘેાડા ઉપર સાજ બાંધવ] [ઢિર્જાવ.] પરચુરણ સમાન સામાન-સુમાન સામાન-સુમન છું. જિઓ ‘સામાન, સામાનાધિકરણ્યન. [સં] કઈ ખેની એકસરખી વિભક્તિ હાવાપણું. (યા.)
સામાન્ય વિ. [સં,] ખધાંમાં એકસરખું, સર્વને એસરખું, ‘કોમન.' (૨) ખાસ નહિ તેનું, સાધારણ. (૩) ન. અમુક વર્ગની વ્યક્તિએ કે પદાર્થાંમાં રહેલા સમાન ગુણુ-ધર્મ. (તર્ક.) (૩) નિત્ય . એવે અનેક વ્યક્તિએમાં રહેલા સમવાય-સ`બંધ, (વેદાંત) (૪) એ નામના એક અર્થાલંકાર, (કાન્ય.)
•
સામાન્ય કૃદંત (-કૃદન્ત) ન. [સં.] ક્રિયાર્થક છું'વાળું કૃદંત, વિધ્યર્થ કૃદંત. (ન્યા.)
સામાન્ય જ્ઞાન ન, [સ.] ઊંડાણમાં ઊતર્યા વિના વસ્તુ વગેરેનું માત્ર પરિચય-૧૫ જ્ઞાન [(૨) સરેરાશ, સરાસરી સાસાન્યતઃ ક્ર.વિ. [સં.] સામાન્ય રીતે, સાધારણ રીતે, સામાન્ય નામ ન. [સ.] સમગ્ર વર્ગ તેમ એ વર્ગની દરેક ચીજ-વસ્તુ વ્યક્તિ વગેરેને સરખી રીતે લાગુ પડે તેવું વ્યાકરણી નામ, કામન નાઉન.' (વ્યા.) સામાન્યા વિ.,સી. [સં.] વારાંગના, વૈયા, ગણિકા સામા-પાંચ(-ચે)મ (ચ) સી. [એ સામે’+ ‘પાંચ(-ચે)મ.'] ભાદરવા સુદ પાંચમ (જે દિવસે કરેલા મતમાં સામા' નામના ધાન્યની જ વાનીએ ખવાય એ ખડધાન્ય હાઈ ને.)
સામા-ખેલું વિ. [જુ આ સામું' 4 'બેલનું' + ગુ. 'F' કૃ.પ્ર.] કાં” કહેતાં સામે વચન ફેંકનારું સામાયિક ન. [સં] સમતાપૂર્વક - સમતાના ભાવથી એકાગ્ર ચિત્તે બેસી કરવાનું નિત્ય-કર્મ. (જૈન.) સામાવાળિયું, સામાવાળું વિ. [જુએ ‘સામું' + ગુ‘વાળું’ +‘ઇયું' ત.પ્ર.] સામા પક્ષનું (૨)હરીž. (૩) શત્રુ, દુશ્મન સામાસામી સી. [જ આ ‘સારું,' દ્વિર્ભાવ + ગુ. ‘ઈ’