Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 1050

વિરાટ પુરુષ
આત્મા
જએ
સમગ્ર બ્રહ્માંડરૂપી શીશ. (૨) મેટું શરીર, માટેના સ્થળ દેહ, સર્વ-સામાન્ય શરીર વિરાટ પુરુષ પું. સં. વિરાર્ - વિરાટ્ + પુTMf] ‘વિરાટ (૨-૩).’ [સમગ્ર બ્રહ્માંડરૂપી શરીર વિરાટ-શરીર ન. [સં. વિખ્ - વિશય + રાૌર, ગુ. સમાસ] વિરાટ-સ્વરૂપ ન. [સં. વિન-વિરાટ + સ્વ૧, ગુ. સમાસ] પરમેશ્વરનું બ્રહ્માંડના રૂપમાં સર્વન્ચાપી મેટું સ્વરૂપ. (૨)
મોટા દેખાવ
વરાહાત્મા છું. સંવર્-વાયુ + અહ્મા, સંધિથી] સમગ્ર બ્રહ્માંડને આવરીને રહેલ પરમાત્મા, (ર) અક્ષરમ્રા. (વેદાંત.)
ત્રિ-રાધના સ્ત્રી. [સં.] અપરાધ કરવાની ક્રિયા. (જૈન.) વિરામ પું. [સં.] વિરમવું એ, ચાલી જવું એ, અટકવું એ. (૨) થાક લેવેા એ, વિસામે. (૩) અંત, છેડા. (૪) છંદના ચરણમાંને આંતરિક યતિ. (પિં.) વિરામ-ચિહ્ન ન. [ä,] ભાષાના પ્રયાગમાં જ્યાં કાંચ પણ ચાહું ઝાઝું ચાલી જવાનું સ્વાભાવિક હોય ત્યાં જરૂરિયાત પ્રમાણેનું તે તે આકારનું નક્કી કરેલું કરાતું નિશાન (પૂર્ણવિરામ અલ્પવિરામ અવિરામ મહાવિરામ પ્રશ્નાર્થક આશ્ચર્યસૂચક અવતરણ કૌંસ વગેરે.) (યા.) ત્રિ-રામવું અ. ક્રિ. [સં. વિરામ, ના.ધા.] વિમવું, થાભી જવું, અટકી જવું. (૨) થાક ખાવા, વિસામે લેવા વિરામ-સમય પું. [સં.] થંભી જવાના સમય-ગાળા, ‘રિસેસ’વિ-રાષ વિરામસ્થાન ન. [સં.] વિસામે લેવાની જગ્યા.
(૨)
(વાકયમાં નાના મેટ) થાભેા લેવાનું સ્થાન. (ચા.) વિરામાસન ન. [+સં, માસન] વિરામ લેવાનું સાધનખુરશી વગેરે, આરામ-ખુરશી
વિરહણા સ્ત્રી, સં. વિષના પ્રા. વાદળા, પ્રા, તત્સમ જઆ ‘વિરાધના.' (જેન.)
વિરાય પું. [સં.] ધ્વનિ, અવાજ, નાદ, (ર) મ-બરાડા. (૩) પક્ષીના કલરવ. (૪) ચિચિયારી
વિરાંદડી શ્રી. રાંઢ નાસ્તા કરવા એ, રેઢાનું જમણ (પાર પછીના ચાર આસપાસનું) વિરસવું .ક્રિ. [જ્ ગુ.] જએ વાંસનું.’ વિ×િ(-)ચ (વિત્રિ-૨), ચિ⟨-ન્ચિ) પું. [સં.] બ્રહ્મા વિરુદ્ધ વિ. [સં.] પ્રતિકૂળ, ઊલટું, ઊંધું, અવળું, સારું, ‘કૅન્ટ્રી' (મ.ન.), ‘ફ્રાન્સેડિક્ટરી' (હી.ત્ર.). (૨) બિન્ન વિચાર ધરાવનારું વિરુદ્ધ-ગામી વિ. [સં.,પું.] પ્રતિકૂળ દિશામાં જનારું. (૨) પ્રતિફળ કામ કરનારું વિરુદ્ધમાં વિ.સં. વિદ્ધધર્મન્ નું પ.વિ., એ..], -ર્મી વિ.સ.,પું.] ભિન્ન ગુણ-લક્ષણવાળું, ઊલટા ગુણ-લક્ષણવાળું
વિરાધ-વાચક
વિરુદ્ધોર્મિશય-તા શ્રી. [સ. વિદ્ઘ + મિઁમથ-1] એક સમયે ખેંચાણુ તેમ દૂર ખસી જવાની ક્રિયા વિરૂપ વિ. [સં.] ભિન્ન રૂપવાળું, (૨) કદરૂપું, બેડાળ,
*
વરસું, બદસૂરત, ‘અગ્લી,' ગ્રેટેક' (આ.ખા.) (૩) મળતાપણું જેમાં ન હોય તેવું, ‘રિસિમિલર.' (૪) ખીલન્સ ટૅખાવનું
વિરૂપ-છબી સ્ત્રી. [સં. + જ ‘બી.’] ઠઠ્ઠા-ચિત્ર, ‘કાર્ટૂન’ વિ-રૂપણુ ન. [સં.] ઠઠ્ઠા-ચિત્રના પ્રકારનું ચિત્રણ, કૅરિકેંચર' વિરૂપતા શ્રી. [સ.] બિનરૂપ-તા. (૨) બદસૂરતી, ડિફૅમિટી.' (૩) ખીભત્સ દેખાવ.
(૪) અસમાન-તા વિરૂપાક્ષ પું. સં વિષ + જ્ઞક્ષિ, અ.ત્રી. સમાસમાં મ] મહાદેવ, શિવ. (સંજ્ઞા.)
વિરૂપી વિ. [સં.,પું.] જએ‘વિરૂપ.’ વિરૂપા-કરણ ન. [સં.] કહ્યું ન હોય તેને કદરૂપું કરવા પણું, ‘ડિસ્ટર્શન’
-
વિ-રેચક વિ. [સ.] ખાવાથી જલાખ કરાવે તેવું વિરેચન' ન. [સં.] જલાખ થવા એ, રેચની દવાથી ઝાડા થવા એ, રેચ, જલાખ વિરેચન વિ.,ન. [સં.] જુલાબ લાવનાર ઔષધ [કા વિ-ચન-ચૂર્ણ ન. [સં] જુલાબ લાવી આપે તેવા ઔષધના ત્રિ-રચન પું. [સં.] પૌરાણિક ગાથા પ્રમાણે ભક્ત પ્રહ્લાદના પુત્ર અને બલિરાજાના પિતા. (સંજ્ઞા.)
પું. [સં] પ્રતીકાર, સામના, વિરુદ્ધતા, આપેાઝિશન' (મ.ન.), ઍન્ટિપથી,' ‘ઍન્ટગનિષ્ઠમ,' કેન્દ્રે ડિક્શન' (ર.મ.) (ર) (લા.) લડાઈ, ઝઘડા, ટંટો. (૩) વેર, અંટસ, શત્રુતા. (૪) એ નામનેા એક અલંકાર, ઍન્ટિથીસિસ.’ (કાવ્ય.)
વિરુદ્ધ-ભાવ હું. [સં.]વિરોધી વલણ, ‘એન્ટિપથી' (૬.ખા) વિરુદ્ધમતિ-કૃત્ તિ. [સ.] કાન્યના એક પન્દાય. (કાવ્ય.) વિરુદ્ધાચાર પું. [ + સં. આ-ચ૬] ઊલટી રીત-ભાત, પ્રતિકળ વર્તન વર્તન કરનારું વિરુદ્ધાચારી વિ. [સ.,પું.] ઊલટી રીતભાતવાળું, પ્રતિકૂળ
Jain Education International2010_04
૨૦૮૫
વિ-રાધક વિ. [સં.] વિરોધ કરનારું વિરાધ-ગર્ભ વિ. [સં.] જેની અંદર વિરેશધિતાના ભાવ હોય તેવું, અંદર-ખાને વિરાધી વિરાધ-ચતુષ્કોણુ પું. [સં.] ચતુષ્કાણ આકૃતિના એક પ્રકાર, ‘વેર ઍક એપેાશિન' (મ.ન.) વિરાયન્દર્શક વિ. [સં.] વિરોધ બતાવનારું વિરાધ-નિબંધન (-નિમન્ધન) ન. [સં.] વિરાધ-પરિસ્થિતિ, વિરેાધિ-તા, કૅન્ટ્રાસ્ટ' (મ.ન.) વિરાધ-પક્ષ પું. [સં.] વિચારોના સામનેા કરનારી મંડળી,
પેાઝિશન. (વિ.સ.) [અરજી, ‘નાટ ફ પ્રેટિસ્ટ’ વિરાધ-પત્ર હું. [સં.,ન.] વિરોધ સૂચવનારા કાગળ,. વાંધાવિરાધ-ભક્તિ સ્રી. [સં] વિરુદ્ધ ભાવનાથી કરવામાં આવતી કે આવેલી શક્તિ (જેવી કે રાવણ કુંભકર્ણ કંસ દુર્યોધન વગેરેની)
વિરાધ-ભાવ હું. [સં.] વિરોધી વલણ વિરાધભાવી વિ. સં.,પું.] વિરુદ્ધતા બનાવનાર, વિષમ વિરાધ-યાદી સી. [સં. + જુએ યાદી.'] વાંધાની નોંધ, Àાઢ ક્ પ્રેટિસ્ટ' [જવાય તેવું, ‘ડાચાલેકટિકલ’ વિરાધ-વિકાસી વિ. [સં.,પું.] ક્રમે ક્રમે વાંધા બતાન્યે વિરાધ-વાચક વિ. [સં.] વિરોધ બતાવનારું. (જેમ કે હું તા આવીશ'માં ‘તા' ઉભ.) (વ્યા.)