Page Text
________________
વિરક્તિ
૨૦૮૪
વિરાટ-દેહ
વિ-રતિ રમી. [સં.] રાગ કે આસક્તિને અભાવ, વૈરાગ્ય વિરહ-વ્યાકુલ(-ળ) વિ. [સં.] ગિને લીધે ગાભરું બની વિ-રચન ન., ના સ્ત્રો. સં.રચવું એ, રચના, નિર્માણ ગયેલું, વિરહની અકળામણ અનુભવતું. વિ-રચનું સ.જિ. સિં. વિદ્, તસમ] રચના કરવી, રચવું, વિરહાગ્નિ પં. [ + સં. મfસનો વિયોગનો પ્રબળ તાપ
બનાવવું. વિચાર્યું કર્મણિત, કિ. વિરચાવવું પ્રેસ.જિ. વિરહાતુર વિ. [+ સં. માતુર] જએ “વિરહ-વ્યાકુલ.” વિરાવવું, વિચિવું જ “વિચjમાં.
વિરહાનલ !. [ + સં. મન] જુઓ વિરહાગ્નિ.” વિ-રચિત . સ.] રચાયેલું, રચેલું, બનાવેલું, નિર્માણ વિરહાવસ્થા સી. [ + સં. અવસ્થ7] જાઓ ‘વિરહ-દશ.” કરેલું, નિમિંત
વિરહાશ્રુ, જલ(ળ) ન બ.વ. [+ સં. મ] વિયોગને વિ-૨જ વિ. [સ વિગ], ૦સક Nિ. [.] ૨જ વિનાનું. લીધે રડી પડવાથી આંખમાં આવતાં આંસુ (૨) સ્વચ્છ. (૩) પવિત્ર, શુદ્ધ. (૪) નિષ્કલંક
વિરહિ વિ., શ્રી. [સં] વિરહી સક, વિગિની અસી વિરજા સ્ત્રી. [સં] દુર્ગા દેવી. (સંજ્ઞા.)
વિ-રહિત વિ. સિં], વિરલી વિ. [સ. પું.] જેને વિરહ વિરા-હેમ . સિં] સંન્યાસ લેતી વખતે કરવામાં થયેલ હોય તેવું, વિયેગી આવતો એક પ્રકારને હોમ
[વીરણ.' વિરહ-કંઠ (-ત્ક8) વિ. [ + સં. ૩રા ી .,બવી.] વિરણ ન. [સ.], વાળ ! [+ ઓ વાળે.'] જએ જ વિરહાતુર “વિરહ-વ્યાકુલ.” વિરત વિ. સં.] વિરામ પામેવું. (૨) એ “વિ-રક્ત.” વિરકંકિતા (-કઠિતા) વિ., સી. [ + સં. રાતિil. વિરતિ સ્ત્રી. [સં.] વિરામ (૨) જુએ “વિ-૨ક્તિ.' વિરહકંઠ સી, વિરહાતુર સ્ત્રી
[થયેલું વિરતિ-ભવન ન. [સં.] વિરામ લેવાનું સ્થાન, વિશ્રામગૃહ વિરહેમન વિ. [ + સં. ૩મત્ત વિયેગને કારણે ગાંડું વિ-૨થ વિ. [સં.] રથમાંથી પડી ગયેલું, રથ વિનાનું વિરહોર્મિ-કાવ્ય ન. [ + સં. કનિં-ળ] જઓ વિરહ-કાવ્યવિરભણ ન. એ નામનું એક સુગંધી મૂળવાળું ઘાસ, વાળો એલેજી.'
[ઉડી ગયો હોય તેવું, વિ-વર્ણ વિરમણ ન. [સં.] અટકી જવું એ, થંભી જવું એ, (૨) વિ-રંગ -૨) વિ. [સં.3, -ગી વિ. સં. મું] જેમાંથી રંગ જઓ વિરક્તિ.”
વિરંથ (વિરગ્સ), ચિ પું. [સં.1 જ “વિવિંચ, ચિ.” વિ-રમવું અ. કિ. સિં. વિરમ, તત્સમ] થંભી જવું, અટકવું. વિરાગ કું. [૪] રંગ ઊડી જ એ. (૨) આસકિત
(૨) શાંત પામવું. વિરમભાવ, ક્રિ. વિરમાવવું પ્રે. સ.જિ. ઊઠી જવી એ, વિરકત, વૈરાગ્ય, “ઍપથી, રિપદસન વિરમાવવું, વિરમવું જ ‘વિરમવું'માં.
(૩) વાસનાને ક્ષય વિરલ છે. સં.1 ભાગ્યેજ થાય કે મળે યા જોવામાં આવે વિરાગિણી વિ., શ્રી. [સં.1 વિરક્ત થકી, વેરાગણ તેવું. દુર્લભ, (૨) અનેરું, અજોડ. (૨) (લા.) અલૌકિક, વિરાગી વિ. [સવું] વિરાગવાળું, વેરાગી અ-સામાન્ય. (૪) અપ, થોડું
વિ-રાજ' પું. [. વિનાનું અને વિરHa] ક્ષત્રિય, રાજપૂત. વિરલ-વાયુ ૫. [.] એ નામને એક વાયુ
(૨) એ નામને એક વેદિક છંદ. (ર્ષિ.) વિરલી-કરણ ન. સ.1 વિરલ ન હોય તેને વિરલ કરી વિનરાજ વિ. [સં.] જેમાં રાજ રહ્યો ન હોય તેવું, રાજા નાખવાની ક્રિયા, અછત ઊભી કરવાની ક્રિયા
વિનાનું
[(૨) બેસીને શે ભાવતું વિરલી-કત વિ. સં.] જેનું વિરલી-કરણ કર્યું હોય તેવું વિરાજમાન વિ. [સં.] ભj, શેભી રહેલું, બિરાજમાન. વિરલી-ભવન ન. [સં.) વિરલ ન હોય તેની વિરલ થવાની વિરાજ અદિ. [સં. વિન , તત્સમ] શેભા આપવી, ક્રિયા, અછત ઊભી થવી એ
‘વિવલ.” (૨) પ્રકાશવું.(૩) જુએ “બિરાજવું.'વિરાજવું ભાવે , ક્રિ. વિરહ્યું છે. સિં. વિરહ + ગુ. “ઉ” સ્વાર્થે ત.ક.] જએ વિરાજિત વિ. [સં] શોભી ઊઠેલું. (૨) પ્રકાશિત. (૩) વિ-રસ છેિ. [] ૨સ વિનાનું, નીરસ. (૨) સ્વાદ વિનાનું, બિરાજમાન થયેલું બેસ્વાદ. (૩) (લા.) ઉદાસ, ખિન્ન
વિરાટ' વિ. [સં. વિરાગ, પ.વિ., એ.વ. વિરાટ] વિશાળ વિરહ પૃ. [સં. (સચેતન પ્રાણીઓને પરસ્પર) વિગ. અને ભવ્ય. (૨) પું. સમગ્ર વિશ્વના રૂપમાં રહેલ (૨) પ્રિય જનોનો પરસ્પર વિયોગ
પરમેશ્વર - પરમાત્મા - બ્રહ્મ. (૩) અક્ષરબ્રહ્મ, (૪) ન. વિરહ-કાવ્ય ન. [સં. જેમાં પ્રેમ-પાત્રોના વિયોગનું નિ- સમગ્ર બ્રહ્માંડ. (૫) (લા.) સમગ્ર પ્રજા
રૂપણ કરવામાં આવ્યું હોય તેવી કવિતા, એલેજ” વિરાટ કું. [સં.] એ નામનો પાંડવોના સમયમાં એક વિરહ-ગાન ન. [સં.] પ્રિય કે પ્રિયાએ પોતાના પ્રિય પાત્રનો દેશ, મત્સ્ય દેશ (રાજસ્થાનમાં જયપુરને સમાવતે કથ). વિયોગ થતાં વિરહ-ગીત ગાવું એ
(સંજ્ઞા.) (૨) એ દેશના રાજાની એવી સામાન્ય સંજ્ઞા, વિરહ-ગીત ન. (સં.] જેમાં પ્રિય પાત્રોના વિયોગનું દર્દ વિરાટરાજા. (સંજ્ઞા.) [+ સંj.] વિશાળ શરીરવાળું નિરૂપાયું હોય તેવી નાની ઊર્મિમય ગીત-રચના
વિરાટકાય વિ. [સં. ૬૨i>દિરા ], વી વિ. વિરહ-૧ર છું. [સં.] પ્રિય પાત્રોની વિગથી શરીર તપી વિરાટ-કાવ્ય ન. (સ. વિનવિરાર્થ ] ઘણું મોટું ઉઠવું એ
[વિરહાવસ્થા કાવ્ય, મહા-મહાકાવ્ય વિરહ-દશા શ્રી. [સં.] વિયોગની સ્થિતિ, વિરહની હાલત, વિરાટ-દર્શન ન. [સં. વિદg-વિરાર + ટન, ગુ. સમાસ] વિરહ-વ્યથા સી. [સં.] પ્રિય પાત્રના પરસ્પરના વેગનું ભગવાન સમગ્ર બ્રહ્માંડરૂપે રહેલા છે તેવા શરીરનું દર્શન દુઃખ, વિયોગની વેદના
વિરાટ-દેહ છું. [૪. વિન્ - વિરાટ +, ગુ. સમાસ]
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016073 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1294 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 39 MB |