Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 968

જીવ-વિષયક
૯૨૩
જીવિતાશા
સલ + મ7-] જએ
ગમ!. [સં. ૧ીવ અ
એક દેહમાંથી
જીવ-વિષયક વિ. [સં.] છાને લગતું જીવવું અ. ક્રિ. [સ. ની તસમ] પ્રાણ ધારણ કરી રહેવું, હયાત હોવું. (૨) જીગરવું, બચી જવું (૩) ગુજારવું, વ્યતીત કરવું. [જીવી જાણવું (રૂ. 4) જીવનનું સાર્થક થાય એમ જીવન જીવવું.] જિવાળું ભાવે, કેિ, જિવાડવું છે., સક્રિ. જીવવૃત્તિ સ્ત્રી. સિં] જીવનું માનસિક વલણ, ખાસિયત જીવ-શાસ્ત્ર ન. [સ.] જુઓ જીવ-વિદ્યા.' જીવ-સંક્રમણ (-સક્રમણ) ન. [સં.] જીવની એક દેહમાંથી બીજ દેહમાં જવાની ક્રિયા
* જીવસૃષ્ટિ સ્ત્રી. [૪] પૃથ્વી ઉપરની બધી ચેતન સૃષ્ટિ જીવ-હત્યા સ્ત્રી. [] નાનાં મોટાં કઈ પણ પ્રાણીઓને મારી નાખવાની ક્રિયા જીવ-હાનિ શ્રી. [સં.] જીવ-હત્યા. (૨) નાનાં મોટાં કઈ પણ પ્રાણુને કોઈ પણ જાતનું નુકસાન પહોંચાડવું એ જીવ-હિંસા (-
હિસા) શ્રી. [સં.] જુઓ જીવ-હત્યા.' જીવ-હીન વિ. [સં.) જીવ વિનાનું, પ્રાણ વિનાનું, મરણ પામેલું. (૨) (લા) તાકાત વિનાનું જીવંત (જીવન્ત) વિ. સિં નીવડ> નીવર> પ્રા. જીવંત, પ્રા. તત્સમ] જીવતું, સજીવ, “ઓર્ગેનિક (ડે. માં). (૨) (લા.)
સક્રિય, કાર્યક્ષમ જીવા સ્ત્રી. [સં] જ્યા, પ્રત્યંચા (ધનુષની દેરી), (૨) અર્ધ- વર્તુળના બે છેડાને જોડનારી લીટી, “કોર્ડ” (ગ). (૩) હસ્તપ્રતમાં ઉપર નીચે મુકેલો હાંસિયે કે કોરો ભાગ છવાઈ જ “જિવાઈ.” જીવાઈદાર જઓ “જિવાઈદાર.” જીવા-કેટિ-ટી) શ્રી. સિં.] અર્ધવર્તુળાકાર ભૂભાગના બંને છેડાઓને જોડનારી સીમ. (ભોળ.) જીવા-કાઠી સ્ત્રી. જિઓ “જી' + કઠી’, વચ્ચે ‘આ’ને પ્રક્ષેપ] જીવાત વડે જીવાજીવ કું. સિં નવ + મ-ની] ચર અને અચર પ્રાણી-પદાર્થે જીવાણુન. [સં. નીવ + અr j] અત્યંત સૂક્ષમ જંતુ, બારીકમાં
બારીક જંતુ, ‘એમીબા' (કિ. ઘ.), બાફેર' જીવાણુનાશક વિ સિં] શરીરમાંના જીવતત્વના બારીક
અણુઓને નાશ કરનાર, “ઍન્ટિ-બાયેટિક' જીવાણુ-વિજ્ઞાન ન. સિં] જંતુશાસ્ત્ર, બેકટેરિલે' (દ.કા.) જીવાણુવિજ્ઞાની વિ સિં., ] જંતુ-શાસ્ત્રી, “બેકટેરિયો- લૅજિસ્ટ' (દ. કા.) જીવાણુ-વિદ્યા સ્ત્રી. [+ સં.) એ “જીવાણુ-વિજ્ઞાન.' જીવાત જ “જિવાત.” છવાત-ખાતું જ જિવાત-ખાતું.” જીવાત-જીવવાદ ! [+ સં.) શુદ્ર જંતુઓમાં પણ જીવ છે
એ પ્રકારને મત-સિદ્ધાંત, બાયે-જેનેસિસ' (પ્રા. વિ) જીવાતુ-ભૂત વિ. સિં.] જીવતું રાખી રહેલું, પ્રાણભત, હસ્તી સાચવી રહેલું જીવાત્મ-ભાવ છું. [સં.] જીવ આત્મા છે એવો ખ્યાલ. (૨)
જીવ જ પરબ્રહ્મ છે એ ખ્યાલ. વેદાંત.) જીવાત્મ-વાદ ૫. સિં.] છવાત્મભાવને સિદ્ધાંત જીવાત્મવાદી વિ. સિં, પું] જીવાભવાદમાં માનનારું
જીવાત્મા ૫. સિં. નીવ + મામા (મામન પ્ર. વિ., એ.વ.)] પ્રાણીમાત્રમાં રહેવું ચેતન તત્વ, જવ, આત્મા, પ્રાણ-તત્વ જીવાદોરી સ્ત્રી. [સં. નીવ + જુઓ કરી,' વચ્ચે ‘આ’ને પ્રક્ષેપ] જિંદગીને આધાર આપનારી વસ્તુ કે ક્રિયા, ભરણપિષણને આધાર, (૨) આયુષ, આવરદા [જીવદયા.' છવાનુકંપા (-કમ્પા) જી. [ સં. નીવ + અનુ-૫] જુઓ જીવાભિગમ પં. [સં. નવ + મfમામ] જીવના સ્વરૂપને ખ્યાલ જીવામ ન. [પારસી.] ગાયનું દૂધ જવારે પણ ન. [સં. નીવ + મારો] પરમાત્મા દેહધારી બનતાં એમાં કરવામાં આવેલ છવભાવ. (વેદાંત.). (૨) જુએ “સજીવારોપણ,” પર્સેનિફિકેશન” (મ. ન. જીવારોપણવાદ ૫. સિં.] નિર્જીવમાં સજીવતા બતાવવાને લગતો મત-સિદ્ધાંત, “કેટિસિઝમ' (અ. ક.) જીવાવશેષ છું. [સં. નીવ + અવશેષ), પ્રાણીઓના જમીનનાં પડેમાં દબાઈ ને પથ્થર થઈ ગયેલ પદાર્થ, અમીભૂત અવશેષ,
સિલ’ (ના. દ) [‘સિલ' (હ. ગં. શા) જીવાશ્મ પં. સિં નીવ+ અમન = નીવારHI] ‘જીવાવશેષ.” જીવાશ્રિત વિ. સં. બીવ + આતંકિત] છવમાં રહેલું જીવાસ્તિકાય ૫. [સં. નીવ + ચરિત ] જીવરૂપી હયાતી ધરાવનાર તત્ત્વ. (જૈન) જીવા-હાડી સ્ત્રી, (સં. વીવ + જુઓ “હેડી,’ વચ્ચે ‘આ’ને પ્રક્ષેપ.] વહાણ આગબોટ વગેરેમાં રખાતી તોફાન વખતે બચવા ઉપયોગમાં આવતી હતી, “લાઈફ-બેટ’ જીવાળ જુઓ “જિવાળ.” જીવાળું જ “જિવાળું.” જીવાંતક (છવા-તક) વિ., પૃ. [સં.] જીવોની હત્યા કરનાર, ખની. (૨) પારધી કે ખાટકી જીવિકા જી. સિં.] ગુજરાન ચલાવવાની પ્રક્રિયા, આજીવિકા, ભરણ-પોષણ (૨) પગાર. (૩) જિવાઈ, “પેશન' જીવિકા-નાશ પું. [સં] ભરણ-પોષણ બંધ થઈ જવું એ, આજીવિકાને ઉછેદગુજરાનનાં સાધનો નાશ જીવિકે પાર્જન ન. [સં. નીવિકા + સાર્જન] ભરણ-પોષણ ઊભું કરવું – મેળવવું એ, આજીવિકા મેળવવી એ જીવિત વિ. [સં.] જીવવાળું, છતું. (૨) ન. જીવન, વિતર જીવિત-કર્તવ્ય ન. (સં.) જીવન દરમ્યાન કરવાની છે તે ફરજ જીવિત-કાલ(ળ) છું. [૪] જીવનને સમય, જીવન-કાલ, જિંદગી, જન્મારો, ભવ જીવિત-દશા શ્રી. [સં.] હયાતી જીવિતદાન ન. [] જિંદગી બચાવી આપવાનું કામ જીવિત-નિરપેક્ષ વિ. [8,], -ક્ષી વિ. [+ગુ. “ઈ' ત. પ્ર.] જીવનની સ્પૃહા વિનાનું, જીવવું યા ન જીવવું જેને મન સમાન છે તેવું, જિંદગીની પરવા વિનાનું [આયુષ, આવરદા જીવિતવ્ય લિ. (સં.] જીવવા જેવું. (૨) ન, જીવન, જિંદગી, છવિતાવસ્થા સ્ત્રી. [સં. નીવત + વમવ-થા] જુઓ “જીવિત
કિચ્છા કવિતાસા (-શંસા) સી. [સં. નીવિત + મ ]જીવવાની છવિતાશા જી. [સં. નીવિત + અચT] જીવવાની ધારણા, જીવવાની તલસ
દશા.”