Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 962

૯૧૭
જીનો
સેલ
એક મજબત ગણાતી મેટર જીભ છું. [+ ગુ. ડિ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] (વધુ તિરસ્કારમાં) જીપ ઝી. [અં.] ચારે પૈડાંમાં બ્રેક-વાળી ઊંચી માંડણીની જીભ. [- કાઢવા (રૂ. પ્ર) અરુચિ બતાવવી. (૨) ચીડવવું જીભ સી. સ. નિવા> પ્રા. નિમામાનવ પશુ પક્ષી જીભ વિ. જિઓ “જી” + “ભરવું” + ગુ. “G” ક. પ્ર] વગેરે પ્રાણીઓના મોઢામાં એક સ્વતંત્ર જેવો સ્નાયુ, જી જી કરી ખુશામત કરનારું, વહાલું થવા મથતું રસના, વાદની ઇંદ્રિય, ઉચ્ચારણ-ઈદ્રિય (આના વિના જીભલડી સ્ત્રી, જિએ “જીભડી'+ગુ. “લ” મધ્યગ] જીભ. ઉચ્ચારણ શકય નથી તેમ સ્વાદ પણ નથી આવતા). (પદ્યમાં.) (૨) (લા) કઈ પણ પિકળ કે અવકાશના પિોલાણમાં જીભાજોડી સ્ત્રી, જિઓ “જીભ' + “જેડ + ગુ. “ઈ' કુ. પ્ર.] ફરતો દંડીકે. (૩) જોડા વગેરેમાંનું જીભના આકારનું (લા.) વાણીથી કરાતો ઝઘડે, બોલાચાલી સુશોભન. (૪) શરણાઈ પાવો વગેરેમાંની અવાજ આપ- જિભાન સ્ત્રી. [ઓ “જબાન.'] (લા.) વચન નારી પડી. [૦ અટકવી (રૂ.પ્ર.) તતડાવું. ૦ આડી વાળવી છભાળ,-લું જ “જિભાળ,-લું.' (૨.પ્ર.) વિરોધ કરતું બોલવું. ૦ આપવી (રૂ. 4) વચન છભિયા-રસ પું. જિઓ “જીભ' + ગુ. ઈયું.' ત, પ્ર+ આપવું. ઊપવી (રૂ. પ્ર.) છટથી બોલવું. ૦ કચર(s)વી સં] (લા.) બેલ બોલ કરવાની હોંશ (૨. પ્ર.) વચનથી બંધાયું. ૦ કહેવી હેવી (રૂ. પ્ર.) વાણીમાં ભી સ્ત્રી, [સં. fif[>ગા. નિમિબા] જીભ ઉપર કડવાશ હોવી. ૦ કઢાવવી (રૂ. પ્ર.) બહુ હેરાન કરવું. મેલ કાઢવાનું સાધન (૨) વાજિંત્રની નળી માંહેને મગરે. ૦ કરવી (૨. પ્ર.) ગાળ આપવી. કાજી કરવી (૩) એરણના વાટકાના કાણાનો ભાગ. (૪) બંદ કમાંને (૨. પ્ર.) અપશબ્દ બલવા. ૦ કાઢવી (રૂ. પ્ર.) નવાઈ ઘોડા ઉપર નાખવામાં આવતા ખટકે કે ડે. (૫) જોડા પામવું. (૨) ચાળા કરવા. ૦ કાપવી (રૂ. પ્ર.) બોલતાં પહેરતી વખતે વપરાતું સાલવણું. (૬) વહાણને આગળનો બંધ થવું. ૦ખિલાઈ જવી (રૂ. 4) લાચાર બની ચુપ થઈ ભાગ, (વહાણ.) (૭) વહાણની ત્રણ સઢમાંની વચલી જવું. ૦ ખીલી લેવી (રૂ. પ્ર.) બેલતા બંધ કરવું. ખેલવી સઢ. (વહાણ) (૮) ખાટલામાં વાણ ભરતી વખતે ચીર(રૂ. પ્ર) બોલવું. ૦ ઘસાઈ જવી (રૂ. પ્ર.) કહી કહીને વામાં ન આવતી બે કે ચાર સર. (૯) જીભના આકારથાકી જવું. ૦ ઘાલવી (રૂ. પ્ર.) બોલવું બંધ કરવું. તે કોઈ પણ પદાર્થ
| [આવતું સાધન ૦ ચલાવવી (૨. પ્ર.) બેલ બેલ કરવું. (૨) ગાળો દેવી. મલેટ . લોખંડમાં કાણાં પાડવાનું માપ લેવા કામમાં ૦ ચાટવી (રૂ. પ્ર.) લાલચ કરવી. ૦ છૂટી હેવી (રૂ. પ્ર.) જીમી સ્ત્રી. કાડી આહીર મેર કોળી સગર સથવારા કારગમે તેમ બથા કરવું. ૦ (-).વી (રૂ. પ્ર.) તતડાવું. ડિયા વગેરે ગ્રામીણ સ્ત્રીઓનું કેડ નીચેનું વસ્ત્ર, પહેરણું ૦ છૂટવી (રૂ. પ્ર.) બાલતા થવું. ૦ છૂટી હેવી (રૂ. પ્ર.) જીમત છું. [૪] મેઘ ગમે તેમ બોલવું. ૦ ઝલાવી (રૂ. પ્ર.) તતડાવું. ૦દેવી જીમૂત-વાહન પું. [સં.] ઇદ્ર (રૂ. 4) વચન આપવું, જીભ આપવી. ૦ હેવી (રૂ.પ્ર.) જીરણ વિ. [સં. નળે, અર્વા. તદ્ભવજાઓ “જીર્ણ.” મૌન રાખવું. ૦રે કટકે કટકા (કે ટુકડે ટુકડા) થવા છરમ (૩) સ્ત્રી. હીરા માણેક પજાં વગેરેમાંની ઝીણી ફાટ (રૂ.પ્ર.) કહી કહી થાકવું. ૦ની છૂટ (રૂ. પ્ર.) વાચાળતા. ૦નું જીરવવું સ. ક્રિ. [સં. ->ન પ્રા. નર દ્વારા] (લા.) કરડું (ર.અ.) સખત બોલનારું. ૦નું છું હું (રૂ. પ્ર.) મર્યાદા સહન કરવું, ખમવું, ખમી ખાવું. (૨) મનમાં સહન કરી છેડી બેલતું. ૦ને ટેરવે (રૂ. પ્ર.) યાદ હોય એમ, ૦ને કચે ટકાવી રાખવું. જીરવાવું કર્મણિ, %િ, જિરવાવવું કર (રૂ. પ્ર.) કહી કહીને થાકવું. ૦ બંધ કરવી (-બધી પ્રે., સ. ક્રિ.
[કેરીનું અથાણું (૩. પ્ર.) બોલતા બંધ થવું. ૦માં ગેળ (-ગંળ) (રૂ.પ્ર.) જીરા-કેરી સ્ત્રી. જિઓ “જીરું' + કરી.'] છરી સાથે આવેલી બલવામાં મીઠાશ. ૦ ૫કડવી (રૂ. પ્ર.) બલવા ન દેવું. જીરા-કેઠી સ્ત્રી. [ જીરું' + કઠી.'] છરીના જેવી સુવાસ (૨) મૌન રાખવું. ૭ લાંબી હોવી (રૂ.પ્ર.) બોલ બેલ કરવું. આપતાં કોઠાંનું ઝાડ ૦ ૧ળવી (રૂ. 4) શુદ્ધ ઉચ્ચાર થા. ૦ વાળવી (રૂ. પ્ર.) જીરા-પૂરી સી જિઓ “જીરું' + “પરી.'] જીરું નાખેલી પૂરી મૌન સેવવું. (૨) ભલામણ કરવી. ૦ સખી ન રહેવી જીરા-સાળ (બે) સ્ત્રી. [જએ “જીરું' + “સાળ” (સં. શાણી).] (-રેવી) (રૂ. પ્ર.) ગમે તેમ બોલવું. ૦ હલાવવી (રૂ. પ્ર.) ડાંગર(ચેખા)ની એક જાત ભલામણ કરવી, જીભ વાળવી. -ભે કાંટાં પડવા (રૂ. પ્ર.) જીરાળુ ઓ “જિરાળું.”
[કેરી.” અણઘટતું બોલવું. -ભે કાંટા વાગવા (રૂ. પ્ર.) કડવું અને જીરિયા કેરી સ્ત્રી. [જાઓ “જીરિયું' + કેરી.'] જાઓ “જીરાખરાબ બોલવું, -ભે ચઢ(૮)વું (રૂ. પ્ર.) યાદ આવી જવું. છરિયું વિ. [જએ “જી” + ગુ. “છયું ત. પ્ર.] જીરાવાળું, -ભે લેચા (રૂ. પ્ર.) ગલાં-તલાં. -ભે સરસ્વતી (રૂ.પ્ર.) જેમાં જીરું ભેળવ્યું હોય તેવું. (૨) જીરા જેવી સુગંધવાળું બાહોશી અને ચતુરાઈવાળી બેલી, મોંમાં જીભ ઘાલવી જીરું ન. સિં. નીર->પ્રા. રમ-; ફા. ઝર] મસાલામાં (માં) (રૂ. પ્ર.) બેલતા બંધ રહેવું. હાથ જીભ કાઢવી વપરાતું એક પ્રકારનું સુગંધવાળું બિયું (એના “સાદુ' “કલોંજી' (રૂ. 4) કાયર થઈ હારી જવું]
અને ઊથયું' એવા ત્રણ પ્રકાર છે.) જીભડી સી. [+ ગુ. ‘ડી’ સવાર્થે તે. પ્ર.] (તિરસકારમાં) જી-ર કિ. વિ. [ ઓ “જી”+ “રે' (સં.)] (ગેય પધમાં) જીભ. [ ૯ કરવી (રૂ. પ્ર.) બેક્યા કરવું. (૨) કંકાસ “જી” ની સાથે કરે' (ાગના આલાપની પુરી માટે) કરો ].
જીને પું. પાણીને વીરડે
છે
જ