Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 949

જાગરિત
જાગરિત વિ. [સં.] લાંબા સમયથી જાગતું રહેલું. (ર) ન.
જાગરણ
[કરનારું જાગરિયું વિ. સં. બળ + ગુ. ‘ઇયું’ સ્વાર્થ ત. પ્ર.] જાગરણ જાગરિયા વિ., પું. [જુએ ‘નગરિયું.’] ભૂવાની સાથે કરનારા માણસ, જાડિયા (એ ડાકલું વગાડતા હેાય છે.) જાગરૂક વિ. [સં.] જાગતું રહેનારું. (૨) (લા.) સાગ, સાવચેત, સાવધ, ‘વિજિલન્ટ’ (ડો. માં.) જાગરૂક-તા શ્રી. [સં.] જાગતું રહેવાપણું. (૨) (લા.) સાવચેતી, સભાનપણું, સાવધાની, તકેદારી, ‘વિજિલન્સ' [‘નગર,’ જાગરા પું. [સં. ર + ગુ. ‘એ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] જુએ જાગલિસે પું. [જએ ‘જાગવું' દ્વારા ‘જાગલ’ + ગુ. ‘યું’ ત. પ્ર.] (ખાસ કરી પાકની ચાકી કરનાર) પગી, ચેાકિયા (રાતે પણ જાગતા હોય માટે)
જોડ-પૉડી-નું
(વેદાંત.) [(ર) ભિખારી, માગણ જાચક વિ.,પું. [સં. યાના પું., મા, તદભવ] ચાચક, માગનાર. જાચક-તા શ્રી. [+સં., પ્ર.] જાચક-પણું [(ર) ભાખ જાગરણુજાચક્રવૃત્તિ સ્રી. [ + સં] યાચક-વૃત્તિ, ભીખ માગવાના ધંધે, જાયના સ્ત્રી. [સં. યાચના, અવા. તદ્દભવ] ચાચના, માગણી જાચવું સ. ક્રિ. [ર્સ, થાર્ અા. તદ્ભવ., હવે ગુ, માં વપરાતા નથી, ચાચવું’ વપરાય છે.] ભીખ માગવી જાચ-વેઢા પુ., બ. વ. [જએ ‘જાચું' + ‘વેડા,’] કાલાવાલા
૯૪
જાગવું અ. ક્રિ. [સં. જ્ઞાતૃ-> પ્રા. ના.] ઊંધમાં ન હાનું, અનિદ્રિત હાવું. (ર) ઊંઘ છેડવી. (૩) (લા.) સાગ અનવું, સભાન કે સાવધ થવું, ચેતવું. (૪) અશાંતિ ઊભી થવી. (૫) જ્ઞાન આવવું. [-તા મૂતરવું (૨. પ્ર.) જાણી ઇરાદાપૂર્વક કરવું. “તા સૂવું (રૂ. પ્ર.) સાવધાની રાખવી. -તે દહાડા (-દા:ડા) (રૂ. પ્ર.) આબાદીના સમય, (૨) લડવાડિયા દિવસ] જગાવું ભાવે, ક્રિ, જગઢ(-૧)કું કે, [આવવાની સ્થિતિ
સ. ક.
જાગ-બંદી (-બન્દી) સ્રી. [જ ‘જાગવું' + ફા.] ઊંધ જાત્રા-મીઠું વિ. [જુએ ‘જાગવું' +‘મીઠું.`'] (લા.) ઊંધતીજાગતી દશામાં રહેવું, કાગા-ઊંધવાળું જાગીર સ્ત્રી. [ફ્રા.] ગામ-ગરાસની જમીન નગીર-દાર વિ., પું. [żા.] ગામ-ગરાસની જમીન ધરાવનાર, ગરાસદાર, ગરાસિયે
જાગીરદારી સ્ત્રી. [ફા.] જાગીરદાર હોવાપણું, ગરાસદારી જાગીર-નાબૂદી શ્રી. [+જુએ ‘નાબુદી.'] જાગીરદારાની ગિરાસની જમીનને એમના હક્ક ઝૂંટવી લેવે એવી સરકારી કારવાઈ, ‘જાગીર-એબાલિશન'
Jain Education International_2010_04
જાગીરી સ્રી. [ફ્રા.] જુએ ‘જાગીરદારી.' જાગૃત વિ. સં. નાળતિ ભ્ર. કૃ, વર્તે. રૅ. નાવ્રતનું ગુ. ‘નગ્રત’ લખાય એને બદલે ભૂલથી જાગૃત' શુદ્ધ માની] જુએ ‘જાગ્રત,’ ‘કૅન્શિયસ’ (ભૂ.ગા.) જાગૃતિ શ્રી. [સં. જ્ઞાતિ જુએ ‘જાગૃત,’ એની જેમ આ પણ સં. શુદ્ધ રૂપ નથી, છતાં લેખનમાં સર્વસ્વીકૃત
ચૂકહ્યું હોઈ માન્ય.] જાગવું એ. (ર) (લા.) સભાનતા, સાવચેતી, સાવધતા. (૩) ચેતન નગે-જાગ (જાગ્યું-જાગ્ય) કિ. વિ. [જુએ ‘નગ,ૐ' સા. વિ. ના એ' પ્ર. બંનેને લાગ્યા પછી છેલ્લે લેપ.] દરેક જગાએ,
જગે જગે
નગા પું. [જુએ ‘જાગવું’+ ગુ. એ’રૃ. પ્ર.] જાગરણ, (૨) જાગતારે, ારિયેા. (૩) (લા.) સાવધ, સલાન, સાવચેત [કેશિયસ' જાગ્રત વિ. સં. નપ્રિત વર્તે. કૃ.] જાગતું. (૨) સભાન, જાયદવસ્થા, જામા સ્રી. [સં. નાત + અવસ્થા, તા, સંધિથી] જાગતા હોવાની સ્થિતિ. (૨) (લા.) દ્વૈતના અનુભવ.
કરી ભીખ માગવાની ટેવ
જાચું॰ વિ. [જુએ ‘નચવું” + ગુ. ‘ઉં’ ફ઼. પ્ર.](લા.) કંટાળા આપે એટલા કાલાવાલા કરી ભીખ માગનારું જાચુંÖ વિ. [સં. નાથ -> પ્રા. રમ] ઉત્તમ કુળમાં જન્મેલું, અભિન્નત
માટી શેતરંજી
જાજમ (-મ્ય) સ્રી. [તુ. જાજિમ્ ] પહેાળું વિશાળ પાથરણું, [(લા.) બ વૃદ્ધ જાજર વિ. સં. નર્મ ્> પ્રા. જ્ઞર] જર્જરિત થયેલું. (૨) નજરમાન વિ. [આ શબ્દને સં. નવત્ત્વમાન સાથે સંબંધ નથી, °માન વર્ત. રૃ. ના પ્ર. પરતું સાદૃશ્ય, જુએ ‘જાજર.’] જર્જરિત થયેલું, ખૂબ જ જવું. (૨) (લા.) સામા માણસ ઉપર પ્રતિભા પાડનારું [જુએ ‘જાજર.’ જાજરૂ` વિ. [જુએ ‘જર’+ ગુ. ‘ઉ' સ્વાર્થે ત. પ્ર. ] જાજરૂ, "ૐ ન. [ફા. ‘જન' + આર. ‘જરુર્’-જરૂર જવાની જગા (લા.) સંડાસ, સંધાસ, પાયખાનું, ‘લેટ્રિન', (ર) (લા.) મળ, વિષ્ટા
જાજવું વિ. ભારે, વજનદાર
જાજ્વલ્યમાન વિ. [સં.] પ્રકાશતું, ઝગઝગતું, દેદીપ્યમાન જાય પું. [સં. નત> પ્રા. નટ્ટ] (દેશવાચક નામ ઉપરથી) પંજાબ બાજુની એક ક્ષત્રિય પ્રજા અને એના પુરુષ. (સંજ્ઞા.) જાટ (ટ) સ્ત્રી, બકરાં ઘેટાંના જાડા વાળ, જાડી ઊન જાડ (-૪) શ્રી. [સં. ષ્ટિ≥ પ્રા. નāિ] તળાવની વચ્ચે રાખવામાં આવતા દાંગે. (૨) તલ અથવા શેરડી પીલવાના સંચાની ધરી [એક ન્નતની માળા ના પું. સેાનાની મેાતી જેવા દાણાની કંઠમાં પહેરવાની જારાગ્નિ પું. [સં. નાર્ + fĀ] જુએ ‘જઠરાગ્નિ’ જાડ (-ડય) સ્ત્રી. [જ આ ‘નડું.॰''] જાડાપણું, જાડાઈ.[॰ કાઢવી (રૂ. પ્ર.) પાતળું કરવું]
[(લા.) જડ બુદ્ધિનું
નહું' + ‘છલ' + ગુ, ઉં'' ત, પ્ર.] (લા.) સામાને માઠું લાગે એ રીતનું બોલનારું જાહ-ોડું વિ. [જુએ ‘નવું'' + ‘જોડવું' + ગુ. ‘'' ફૅ...] જરા હું, નહિ જેવું જાડું ન-ધરું વિ. [જુએ ‘નવું‘’+ધરવું’ + ગુ. ‘ઉ' કૃ.પ્ર.] જાડ-ધાર, ૐ વિ. [જુએ ‘નવું ’+ ‘ધારવું' ગુ. '' કૃ. પ્ર.] (લા.) જુએ ‘જાડ-ધરું.'. (ર) અવિવેકી, અવિનયી. (૩) મિર્જાજ કરનારું [પણું, જાડાઈ, સ્થૂલતા જાડપ (-ડય) સ્ક્રી. [જુએ ‘નડું॰' + ગુ. ત. પ્ર.] જોડાજાડ-પછેડીનું વિ. [જુએ ‘નડું’’+ ‘પછેડી' + ગુ. ‘નું’ છે. વિ. ના અર્થના અનુગ.] (લા.) સીમમાં કામ કરનાર કાળી રબારી ભરવાડ વાધરી વગેરે અને ગામમાં કામ કરનારાં
થઈન-જભું વિ. [જુ