Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 911

સ્પ્રિનાળી
૮૧૬
છિનાળી સ્ત્રી. [જ છિનાળ' + ગુ. ‘ઈ' ત. પ્ર.], "હું ન. [ + ગુ. ‘''ત. પ્ર.] વ્યભિચાર, જાર-કર્મ છિનાળ-ચસકા પું, અ. વ. [જએ ‘ક્રિષ્નાળું' + ‘ચસકે,'] (લા.) ખ્રિતાળું કરવાની પ્રબળ વૃત્તિ
છિન્ન વિ. [સં.] છેદાયેલું, કપાઈ ગયેલું. (૨) છેદાઈ છૂટું પડી ગયેલું, તૂટી પડેલું
છિન્ન-ભિન્ન વિ. [સં.] છેદાઈ-ભેદાઈ ગયેલું. (૨) વેર-વિખેર
થઈ પડેલું, અસ્ત-વ્યસ્ત, વેરણ-છેરણ છિન્નમસ્તક વિ. [સં.] કપાઈ ગયેલા માથાવાળું, ક્રિશ્ન-શીર્ષ છિન્ન-વિચ્છિન્ન વિ. [સં.] તદ્દન કપાઈભેદાઈને હું થઈ પડેલું, કપાઈને વેરવિખેર થયેલું છિન્ન-શીર્ષ વિ. [સં.] જએ ‘ષ્ઠિન-મસ્તક.’ છિન્ન-સંશય (-સશય) પું. [સં.] જેની શંકા-આશંકાએ દૂર થઈ ગઈ છે તેવું છિન્તાંગ (કિન્ના) ન. [સં. છિન્ન + ] કપાયેલું અંગ, (૨) વિ. કપાયેલા અંગવાળું છિપકલી(-ળી) સ્ત્રી. [હિં, પિકલી’] ગરેડી, ગિલેાડી. (૨) કાનનું એક ઘરેણું. (૩) એક જાતના સર્પ છિપ-છિપામણી સ્ત્રી. [જએ ‘છીપનું’+ ગુ. ‘આમણી’ રૃ. પ્ર., અને પૂર્વની બે શ્રુતિના દ્વિર્ભાવ ] (લા.) પાઈને
રમવાની એક રમત
છિપટિયું ન. [રવા,] લાકડાની ચીપ, કેડિયું. (૨) ખપાટિયું
(વાંસનું). (૩) (લા.) વિ. દૂબળું-પાતળું છિપનિયું ન. [જુઓ છીપનું' + ઝુ, ‘ઇયું' સ્વાર્થે ત, પ્ર] છીપમાંથી બનાવેલું નાનું વાટકી જેવું વાસણ છિપરડી સ્ત્રી. [જુએ ‘છીપરી' + ગુ. ‘ડ’સ્વાર્થે ત. પ્ર.] નાની છાપરી, એસડ વાટવાની નાની શિલા, પૈિડી છિપાવવું –ર છિપાયું ? જુએ છીપવું ?'માં. છિપૈડી સ્ત્રી, [જુએ ‘પિરડી,' એનું પ્રવાહી ઉચ્ચારણ ‘ક્રિપયડી' થઈ.] જુએ ‘ક્રિપરડી.’ છિપાલી સ્ત્રી. [જુએ છીપ' દ્વારા.] છીપ છિપેલિયું ન. [જુઆ‘≠િ પેાલી' + ગુ. થયું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] છીપણું છિયાડી સ્ત્રી. [જુએ ‘ક્રિયાડૅ'+ગુ. ‘ઈ' પ્રત્યય.] વાતાવરણમાંથી જમીન ઉપર જામેલી બારીક રજ, રજોટી ક્રિયા પું. પવનથી ઊડેલે કચરા છિયે ક્રિ. [જુએ છૐ વર્તે.કા., ૫. પુ., બ. વ.ના ‘ઇયે’ સ્ર, સં. -તે> પ્રા. °[> . ગુ. * > %> સ્વરભાર અંતે જતાં શ્વે.] અમારી-આપણી હસ્તી છે, છીએ રિકાવવું જુએ ‘છીરકવું'માં [ગાટાળા-ભરેલું છર-છતૂર વિ. સાંધામાંથી નીકળી ગયેલું. (૨) અ-વ્યવસ્થિત, છિરછીનું વિ. [રવા.] તમતમતું તીખાશવાળું લિણિયું ન. [જએ ‘છોલવું' + અણું' રૃ. પ્ર. + ‘યું' ત. પ્ર.] શેરડીના છોતા ઉતારવાનું લાખંડનું એક ખાસ પ્રકારનું ધારવાળું સાધન
લિવાઈ શ્રી . [જમ છીલવું' + ગુ. આઈ ' રૃ. પ્ર.] કુતરાં ઉતારવાં એ. (ર) કેાતરાં કાઢવાનું મહેનતાણું લિાવવું, દિલાવું જુએ ‘છીલવું’માં. થ્રિલેટુ ન. જુએ ‘છીલકું.’
Jain Education International_2010_04
બ્રહ્મા
લેિરી સ્રી. ચામડી ઉપર કેાલી ઉપાવનારું એક જીવડું છિલ્લર ન. દિ. પ્રા. તત્સમ] નાનું તળાવ, છીલર લેિા પું. [ા. ચિલ્લણ્] પીરનું સ્થાનક, ચિલ્લે, ચીલે છિઃ કે.પ્ર. સં. છિ સ્રી. ઠપકા] અરુચિ બતાવનાર ઉદ્ગાર
છી ન., શ્રી. [સં. છિ સ્રી. ગાળ, ઠપકા, એના વિકાસમાં] સૂગ ચડે તેવી કાઈ પણ ગંદી વસ્તુ (૨) ગ્, વિષ્ઠા, મળ. (૩) કે. પ્ર. જુએ ખ્રિ’[॰ કરવું(-વી) (રૂ. પ્ર.) ખાળકનું હગયું. • ગંધાવું(-વી) (ગન્ધા-) (રૂ.પ્ર.) અણસમઝુ થયું] છીએ (યે) ક્રિ. [જુએ ‘ૐ’ અને ‘છિયે.’ વાણિયાશાહી જૂના લખાણનું કદી ન ઉચ્ચારાતું ‘ઈ એ’ પ્રત્યયરૂપ સ્વીકારાઈ ગયું છે.] જુએ ‘છિયે.’
છીચી સ્ત્રી. [જુએ ‘ખીચડી.’] ખીચડી (બાળકાની ખેલીમાં) છી ુ' ન. પશુના આંતરડામાં રહેલી મળની થેલી. (ર) મરેલું માંસ. (૩) પુરુને લેાંદા [‘છીરું,’ છીછર, છીછરૐ વિ. [+ ગુ. ધું’ સ્વાર્થે ત. પ્ર.] જુએ છીછરવુંઅે અક્રિ, જિએ છીછરું',ના. ધા.] છીતું થયું, ષ્ઠિરાવવું પ્રે., સ. ફ્રિ.
છીછરાઈ શ્રી., પશુ ન. [જુએ ‘છી' + ગુ. 'આઈ'‘આણ’ ત. પ્ર.] છીછરાપણું
છીછરું વિ. [વા.] તદ્દન એછી ઊંડી સપાટીવાળું (પાણીનું) સ્થાન). (ર) (લા.) એછા જ્ઞાનવાળું છીછલું જુએ ‘ષ્ટિનું,’
છીજવું અક્રિ. [સર॰ ‘થીજવું.'] એછું થવું, ઘટવું. (૨) અસર થવી. (૩) ઠરી જવું. (૪) ચૂપ રહેવું. (પ) મનમાં ખળવું. છિનવું ભાવે., ક્રિ. છિાવવું પ્રે., સ.ક્રિ છી છી કે. પ્ર. [રવા.] જુએ ‘છી.’
છીટ કે. પ્ર. [રવા,] તિરસ્કાર બતાવનારે ઉદગાર, ટ. (૨) સ્રી. તિરસ્કાર, ચીડ
છીઢુ ન. દ્રિ. (૨) રેસાવાળું છેટું [ખમણ છીણ (-ણ્ય) સ્ત્રી. [જએ ‘છીણવું.'] છીણવાથી પડતા છેાલ, છીણૐ ન. બળતું નાનું લાકડું [વાહન.] નાની હૈ।ડી છણુ-બગી સ્ત્રી. [સં. શૌ>પ્રા. છીળ + જ ખગી’ છીણ-ભર્યું વિ. છાનાં છાનાં એકની વાત બીજાને કહેનારું છીણવું સ.ક્રિ. [સં. દિત્તિ> પ્રા. દિક્-દ્વારા]સળી ઘાટના છેાલ ઉતારવા, ખમણનું. (૨) (શાક) સમારવું. (3) ઋણનું. છિણાવું કર્મણિ, ક્રિ. છિાવવું પ્રે., સ. ક્રિ. છીણી સ્ત્રી. [જુએ ‘છીણું’+ ગુ. ‘ઈ ’ સ્રીપ્રત્યય.] છીણવાખમણવાનું સાધન, ખમણી (૨) છેદ પાડનાર કે કાપ પાડનારું લેાખંડનું નાનું એજાર. (૩) નકશીકામ માટેનું એવું નાનું સાધન. [॰ મારવી, ॰ મકવી (રૂ. પ્ર.) થતા કામને બરબાદ કરવું] છીણું મ. [જુએ ‘છીણવું’ + ગુ. ‘*” ક઼. પ્ર.] છીણી કરતાં જરા જાડું લાકડાં-લેખંડ વગેરે કાપવાનું લેખંડનું નાનું એજાર છીણું-ટાંકણું. ન. [જ ‘છીણું' + ‘ટાંકણું,”] છાણાના ઘાટનું ઘંટી વગેરે ટાંકવાનું લેાખંડનું એાર છીા પું. [જઆ ‘છીણું.'] મેટા લેાખંડને ચપટા પાનાવાળે આકાર (લાકડાં ફાડવામાં કામ લાગતા)