Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 89

અન્ય પ
અત્યપ વિ. સં. શ્રતિ + અવ] અત્યંત ઘેાડું, સ્વલ્પ અત્યંત (અત્યંત) વિ. [સં. ગતિ + અન્ત] હદ વટાવી ગયેલું, અપાર, ઘણું, બેશુમાર
અત્યંતાભાવ (અત્યન્તા-) પું. [સં. મત્સ્યન્ત + અ-માવ] અસ્તિત્વની સંપૂર્ણ શૂન્યતા, સદંતર અભાવાત્મક સ્થિતિ (૨) પાંચ પ્રકારના અભાવેામાંના એક. (તર્ક.) અત્યાકૃષ્ટ વિ. [સં. અતિ-ન્નાટ] તાણીસીને ખેંચેલું (અર્થ
વગેરે)
[ઉગ્ર ઇચ્છા અત્યાકાંક્ષા (-કાકક્ષા) શ્રી. [ સં. અતિ+માાકક્ષા] અતિ અત્યાકાંક્ષી (કાકક્ષી) વિ. [ સં. હું.] અતિ ઉગ્ર ઇચ્છાવાળું અ-ત્યાગ યું. [સં.] ત્યાગ-વૈરાગ્યના અભાવ. (૨) દાન ન આપવું એ [સંન્યાસી) અત્યાગી વિ. [સં.] જેણે ત્યાગ નથી કર્યો તેવું (ગૃહસ્થ અત્યાગ્રહ પું. [સં. શ્રૃતિ + માગ્રહ] અત્યંત આગ્રહ, સખત તાણ (ર) હઠ, જિદ [હદ્દીલું, જિદ્દી અત્યાગ્રહી વિ. [સં., પું.] અત્યંત આગ્રહ કરનારું. (૨) અત્યાચાર પું. [સં. અતિ + ભાષાર્] આચારના અતિરેક, (ર) (લા.) અનુચિત વર્તન, અધર્માચરણ, (૩) ભારે જોર-જમ. (૪) સ્ત્રી ઉપર કરવામાં આવતા બળાત્કાર અત્યાચારી વિ. [સં.] અત્યાચાર કરનારું અન્ત્યાજ્ય વિ. [સં.] જેને ત્યાગ કરી ન શકાય તેવું. (ર) અદેય. (૩) ગ્રાલ પરમ સુખ અત્યાનંદ (-નન્દ) પું. [સં. મતિ + આનન્દ્ર] ઘણેા આનંદ. (૨) અત્યાર-પછી ક્રિ. વિ. [જુએ ‘અત્યારે’ + ‘પછી.’] હવે પછી અત્યાર-પહેલાં (પૅલાં) ક્રિ.વિ, [જુએ અત્યારે’ + ‘પહેલું’
+ગુ. આં' પ્રત્યય] આ સમય પૂર્વે
અત્યાર લગણુ, અત્યાર લગી, અત્યાર વેર, અત્યાર સુધી ક્રિ.વિ. [જુએ અત્યારે + અનુક્રમે ‘લગણ’–‘લગી’~‘વેર’ -સુધી,'] આ સમય પર્યંત, હમણાં સુધી અત્યાર-સેણું ક્રિ.વિ., -રાં ક્રિ.વિ. [જુએ અત્યારે' + ‘સારું’-સુધીનું + ગુ. ‘આં’ પ્રત્યય.] અત્યાર સુધી અત્યારૂઢ વિ. સં. અતિ + આā] ખૂબ જ ઊંચે ચડેલું. (ર) (લા.) અત્યંત વિદ્વાન. (૩) અત્યંત રૂઢિચુસ્ત અત્યારે ક્રિ. વિ. [જુએ ‘આ’ + ‘ત્યારે.’] આ સમયે, અખઘડી, અટાણે, હમણાં [શ્રીએનેા એક રોગ અત્યાર્તંત્ર હું સં, મતિ + માતૅવ] રજઆવ ઘણા થવાના અત્યાશ્યક વિ. સં. શ્રતિ + આવથવ] અત્યંત જરૂરી. (૨) ખૂબ જ અગત્યનું [આશાવાળું અત્યાશાન્ત્રિત વિ. [સં, મતિ + મારા + અન્વિત] વધુ પડતી અત્યાસક્તિ શ્રી. [સં. મતિ + માવિત] આસક્તિનેા અતિરૅક, અતિશય લગની, પ્રબળ રાગ [ખાવું એ અત્યાહાર હું. [સં. અત્તિ + શ્રાëાર] હઠ કરતાં ખૂબ વધુ અત્યાહારી વિ. [સં., પું.] અતિ-આહાર કરનારું, ખાઉધર અત્યાહિત ન. [સં. અત્તિ + માહિત] ભારે મોટું સંકટ, વિપત્તિ અત્યુક્ત વિ. સં. અતિ + રસ] ખૂબ વધારી વધારીને કહેલું. (૨) ભારપૂર્વક કહેલું અત્યુક્તિ સ્ત્રી. [સં, અંતિ + તિ] ખૂબ વધારી વધારીને કરવામાં આવેલું કથન, અતિશયેાક્તિ, એવર-સ્ટેટમેન્ટ’
Jain Education International_2010_04
૪૪
અત્રેન્થી
(અ. ૧.) (૨) એક અલંકાર. (કાવ્ય.) અત્યુય વિ. [સં. મતિ + થ્ર] અત્યંત ઉગ્ર, ખૂબ આકરું મૃત્યુચ્ચ વિ. સં. અતિ + ૩વ] ખૂબ જ ઉચ્ચ કૅટિનું. (૨) ઘણું ઉમદા [ઉગ્ર, ઘણું આકરું અત્યુત્કટ વિ. સં. શ્રૃતિ + sh] અત્યંત ઉત્કટ, ખૂબ જ અત્યુત્કૃષ્ટ વિ, [સં.મતિ + She] ખૂબ જ ઊંચા પ્રકારનું, શ્રેષ્ઠતમ, અતિ ઉત્તમ
અત્યુત્તમ વિ. સં. શ્રૃતિ + ઽત્તમ] ખૂબ જ ઉત્તમ, શ્રેષ્ઠતમ અત્યુત્પાદન ન. [સં. મતિ + પાવન] સારી એવી ઊપજ, પુષ્કળ પ્રમાણમાં થયેલી કે થતી પેદાશ [ઉત્સાહ અત્યુત્સાહ પું, [સં. મત્તિ + ૩સાહ] ઘણા ઉમંગ, પ્રબળ અત્યસાહી વિ. [ä, પું.] પ્રબળ ઉત્સાહવાળું, ભારે ઉમંગી, ખંતીલું [અધીરું અત્યુત્સુક વિ. [સં. મતિ + છન્નુ] અત્યંત આતુર, ખૂબ અત્યુદૃાર વિ. સં. મતિ + સવાર] ખૂબ ઉકાર, ભારે મેાટા દિલનું [ગ. (વૈદ્યક.) અમ્રુદુગર પું. સં. ત્તિ + ઉત્તર] બહુ ઓડકાર આવવાના અત્યુન્નત વિ. સં. અતિ + ઉન્નત] ખૂબ જ ઊંચું રહેલું, ખૂબ ઊંચું. (૨) ઉમદા
અત્યુપયુક્ત વિ. સં. ત્તિ + કયુવત] ખૂબ જ ઉપયોગી અત્યુપયોગ પું. [સં, અતિ + ઉપયો] ધણી વપરાશ. (૨) (લા.) દુરુપયોગ
અત્યુપયેગી વિ. [સં., પું.] ઘણી વપરાશનું, (૨) ઘણું અગત્યનું અત્યુણુ વિ. સં. અતિ + રળ] ખૂબ જ ઊનું, ગરમાગરમ. (ર) (લા.) ક્રાધી [ગરમી અત્યુંષ્ણુ-તા સ્ત્રી. [સં.] પ્રબળ ગરમ હોવાપણું. (૨) ઘણી અત્ર ક્રિ. વિ. [સં.] અહીં, આ સ્થળે અત્ર-ત્ય વિ. [સં.] અહીંનું, આ સ્થળનું અ-ત્રપ વિ. [સં.] લા વિનાનું, નિર્લજ્જ, બેરારમ -ત્રપા સ્ત્રી, [ર્સ,] લજ્જાનેા અલાવ, બેશરમી અત્ર-મતં (–મતમ્) ન. [સં.], “તું ન. [ + જુએ ‘મતું’.] લખી આપનારની સંમતિ છે એ બતાવવા જ્યાં સહી કે અંગૂઠાનું કે એવું કાઈ" અન્ય ચિહ્ન કરી આપવામાં આવે છે તે સ્થાન (ખતપત્ર-દસ્તાવેજ વગેરેમાં, સામાન્ય રીતે ડાબી બાજુના અર્ધમાં; નવાં લખાણામાં હવે જમણી બાજુ.) અત્ર-સાખ(-મ્ય) સ્રી. [+ જુએ ‘સાખ.] અન્નમતું'ની સામી બાજુના અર્ધમાં સાક્ષીએની સહીઓ કરવામાં આવે છે એ
વિભાગ, તંત્ર સાખ
અત્રિ પું. [સં.] પ્રાચીનતમ સાત ઋષિઓમાંના એક ઋષેિ. (સંજ્ઞા.) (૨) આકાશમાં ધ્રુવ આસપાસ ફરતા દેખાતા સપ્તર્ષિના સાત તારાઓમાંને! પહેલેા ડાબી બાજુને! તારા. (સંજ્ઞા.) અ-ત્રિગુણ વિ. [સં.] સત્ત્વ રજસ્ અને તમસ્ એ ત્રણ ગુણ જેમાં નથી તેવું, ત્રિગુણાતીત (બ્રહ્મ) અ-વ્રુતિ વિ. [સં.] નહિ તૂટેલું, સળંગ, અખંડિત [સળંગ અ-ભ્રૂટ,૦૩ વિ. [+ સેં. ત્રુટ્’ ધાતુ દ્વારા] તૂટક નહિ તેવું, અખંડ, અત્રે ક્રિ. વિ. [સં. + ગુ. ‘એ' સા. વિ., પ્ર.] જુએ ‘અત્ર.’ અત્રે-થી ક્ર. વિ. [+ ગુ. થી’પાં.વિ.ના અર્થના અનુગ] અહીંથી, આ સ્થળેથી