Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 88

અતિસૂફમ-સંખ્યા-શાસ્ત્ર
૪૩
અત્યર્થ
અતિસૂક્ષ્મ-સંખ્યા–શાસ્ત્ર ને, [સં.] તદ્ધ નાની સંખ્યા અતુલિત વિ. [સં] જેની તુલના કરવામાં આવી નથી તેવું, સંબંધી ગણિત, કેલસ
અડ, અનુપમ. (૨) (લા) અમાપ, અસીમ અતિ-સૃષ્ટ વિ. સિં] દાનમાં આપેલું
અ-તુલ્ય વિ. [સં.] અસમાન, અસદશ. (૨) બેહદ, ખૂબ અતિ-સ્તુતિ સ્ત્રી. [સં] વખાણને અતિરેક, ખુશામત અ-તુષ્ટ વિ. [સં.] અસંતુષ્ટ, અપ્રસન્ન, સંતોષ થયો નથી તેવું અતિ-નાતક વિ. [સં] સ્નાતક(બી.એ. વગેરે પદવી)ની કક્ષાની અતૂટ વિ. [ + જુઓ “તૂટવું.1 ડયું તૂટે નહિ તેવું, અખંડ પછીનું, અનુસ્નાતક (આ.બા.)
અ-તૃતીય વિ. [સં.] જેને એક કરતાં વધુ સમાવડિયું નથી તેવું અતિ-હસિત ન. [સં.] હાસ્યના છ ભેદમાં એક. (કાવ્ય.) અતૃપ્ત વિ. [સં] ધરાયા વિનનું, ભૂખ્યું. (૨) (લા.) અસંતુષ્ટ. અતીણ વિ. [સં.) તીક્ષણ નહિ તેવું, બૂઠું
(૩) (લા.) નાખુશ, નારાજ અતીશુ-તા સ્ત્રી. [૩] તીર્ણતાને અભાવ. (૨) શાંત અ-તૃપ્તિ સ્ત્રી. [સં] ધરાયાપણાને અભાવ, ભૂખ. (૨) (લા) સ્વભાવ, સૌમ્યતા. (૩) મંદતા, ઢીલાશ. (૪) જડ બુદ્ધિ
[નિઃસ્પૃહી અતીચાર જુઓ અતિચાર”.
અ-વૃષણ વિ. [સં] તૃષ્ણા વિનાનું, સંતુષ્ટ. (૨) ઈછા વિનાનું, અતીત વિ. [+સં. ત] પસાર થયેલું, વીતેલું. (૨) ઓળંગી અતૃણુ સ્ત્રી. [સં.] તૃષ્ણાને અભાવ, સંતુષ્ટતા.(૨) નિઃસ્પૃહિતા ગયેલું. (૩) ૫. જેણે સંસારનો ત્યાગ કર્યો છે તે વેરાગી અ-તેજ લિ. [સં. જેનરૂ] તેજ વિનાનું, ઝાંખું સાધુ. (૪) ગૃહસ્થ ધર્મને સ્વીકાર કરી ઉભી થયેલી દસ- અ-તેજસ્વી વિ. [સં. ૬] તેજ-પ્રકાશ વિનાનું. (૨) લા.) નામી ગોસાંઈ બાવાઓની જ્ઞાતિનું અને એને પુરુષ નિર્માલ્ય, નમાલું અતીત' વિ. [સ. અતિથિઅતિત, અતિથિ, પણે, મહેમાન અતેડું વિ. જુઓ અતડું.” અતીતકાલિક, અતીતકાલીન વિ. [સં.] સમય ઘણે પસાર -તેહ વિ. [+જુઓ, તોડવું.”]તોડી ન શકાય તેવું, નડિયું થઈ ગયું હોય તેવું, અતિ-પ્રાકાલીન
અ-તેલ વિ. [સં. -તુઘ> પ્રા. મ-તુ] જુઓ “અતુક્ય.” અતીત-દર્શન ન., અતીત-વાદ ૫. [સં] પ્રત્યક્ષ વસ્તુ અને તેલનીય વિ. સં] જઓ અતુલનીય.” [અર્ક સિવાય પોતાના આત્મા અને બીજી બધી વસ્તુઓનું જ્ઞાન અત્તર ન. [અર, ઈત્ર ] પુષ્પ વગેરે સુગંધી પદાર્થોમાંથી કાઢેલ મેળવી શકાય તેવા સિદ્ધાંત-વાદ
અત્તર-કાલ(–ળ) ક્રિ. વિ. [સં. મત્ર સારું. અત્યારે ને અત્યારે અતીતવાદી વિ. [સં., .] અતીતવાદમાં માનનારું અત્તર-ગુલાબ ન., બ. વ. [ જુઓ “અત્તર’ + ગુલાબ.”] અતીતનવિષયક વિ. [સં] ભૂતકાળ સંબંધી [બાવાની સ્ત્રી અત્તર અને ગુલાબજળ [અત્યારે, અબઘડી, હમણાં જ અતીતાણી સ્ત્રી, [+]. “આણી' સ્ત્રી પ્રત્યય] અતીત-ગોસાંઈ અત્તર-ઘડી ક્રિ. વિ. [સં. મત્ર-ઘટ > પ્રા. °fમ] અત્યારે અ-તાર વિ. સં.] કાંઠા વિનાનું
અત્તર-દાન ન. [જ અત્તર’ + ફા. પ્રત્યય], ની સ્ત્રી. [+ગુ. અતીરેક જ “અતિરેક'.
[આવ્યું તેવું “ઈ' સ્વાર્થે ત...] અત્તર રાખવાનું વાસણ, અત્તરિયું અ-તીર્ણપર્વ વિ. [સં] પૂર્વે જેને તરી જવામાં નથી અત્તર-પગલે ક્રિ. વિ. [ સં. સત્ર + જુએ પગલું - ગુ. “એ” અ-તીર્થ ન. [સ.] અપવિત્ર સ્થળ. (ર) તીર્ચ કરે તીર્થ એટલે સા. વિપ્ર.] આ પગલે, હમણાં જ સાધુ-સાધ્વી-શ્રાવક-શ્રાવિકારૂપ સંધ સ્થાપ્યા પહેલાં અને અત્તર-સા(અ,હે)ત, અત્તર-સાહેદ કિ.વિ. [સં. મત્ર + અર. પછીને સમય. (જૈન) (૩) વિ. અપૂજ્ય
સાઅ] આ જ પળે, આ જ ક્ષણે, હમણાં જ અ-તીર્થકર (-તીર્થ૨) પં. (સં.તીર્થંકરની પદવી નથી મળી અતરિયું ન. [ ઓ અત્તર + ગુ. ઈયું' ત..] અત્તરદાની તે સંપૂર્ણ જ્ઞાની માણસ. (જેન)
અત્તરિય લિ., પં. જિઓ “અત્તરિયું.] અત્તર વગેરે સુગંધી અ-તીર્થકર સિદ્ધ તીર્થર-પું. [.] તીર્થંકર પદ પામ્યા સિવાય મુક્તિ પામનારે માણસ
અત્તરી વિ. જિઓ અત્તર + ગુ. “ઈ' ત.પ્ર.] અત્તરને અતીવ ક્રિ.વિ. [સં.] અતિશય, ઘણું, બહુ જ
લગતું. (૨) પું. અત્તરિયો
[યુનાની હકીમ અતીવ્ર વિ. [સં.] તીવ્ર નહિ તેવું, મંદ. (૨) સામાન્ય અનાર,રી . [અર. Uત્ર દ્વારા ] અરિ. (૨) ગતિ-સ્વભાવવાળું
અતી સ્ત્રી. [૪] લાકડી કે પરેશાને છેડે કાંઈ ઉખેડવા અતીસાર જુઓ અતિસાર'.
લગાવવામાં આવતી લેખંડ વગેરેની પટ્ટી, ખપિયાનું પાનું અતીન્દ્રિય (અતીન્દ્રિય) વિ. [સ. મતિ + ]િ ઈદ્રિયોના અત્યભુત વિ. [સં. અતિ + અમુa] અત્યંત આશ્ચર્યજનક, વિષની લાલસાને વટાવી ગયેલું, ઇંદ્રિયાતીત. (૨) ઇદ્રિ- અચંબો પમાડે તેવું, બહુ નવાઈ જેવું
ને જે વિષય નથી તેવું (પરબ્રહ્મ). (૩) વિ. (લા.) અગોચર, અત્યધિક વિ. [સં. અતિ + અધિ8] ખુબ જ ઘણું, અત્યંત ઈમ્પર્સેટિબલ'
[‘મિસ્ટિસિઝમ' (દ.ભા.) અત્યનુમંદ્ર (મદ્ર) ન. [+સ. અતિ + અનુમ] અનુમંદ્ર અતકિય-વાદ (અતીન્દ્રિય) ૫. [સં] ગઢવાદ, રહસ્યવાદ, નામના ધીમાં સતકથી નીચેનું સતક. (સંગીત) અતક્રિયવાદી (અતીન્દ્રિય) વિ. [સ, ] અતીન્દ્રિયવાદમાં અત્યક્ષ વિ. [સં. મતિ + અમ] ખૂબ જ ખાટું માનનારું, “મિસ્ટિક'
તેવું, અતુલ્ય, અનુપમ અત્યય કું. [સં.અતિ +] ઉલ્લંઘન, અતિક્રમણ. (૨) નાશ, અ-તુલ વિ. [સં] જેની તુલા – સરખામણી ન કરી શકાય અંત, મરણ અતુલનીય વિ. [+સે તો ની] જેની તુલના ન થઈ શકે અત્યર્થ છું. [સ. અતિ + અર્થ વધારે પડતો અર્થ. (૩) તેવું, અતલનીય
અગ્ય અર્થ. (૩) વિ. ઘણું, પુષ્કળ, બેહદ