Page Text
________________
ચાંત
૮૦૮
ચાંત (ત્ય) રજી. ખંત, ચીવટ, કાળજી [હું ચાતર્યો, ચાંદલા-ચાંદલાવાળું, ચાંદલાની ભાતનું ચાતરવું સ. ક્રિ. છોડી જવું. (ભ. ક. માં કર્તરિ પ્રયોગ. ચાંદલિયું વિ, ન. [જ એ “ચાંદલો’ + ગુ. “ઈયું' ત. પ્ર.] ચાંદ છું. [સ, વન્દ્ર > પ્રા. ચંદ્ર] (મુસ્લિમ પરિભાષામાં) (લા.) ચાંદલો કરવાનું લાકડાનું સાધન ચંદ્રમા. (૨) ચંદ્રક, માન-ચિહન, કીર્તિ મુદ્રા, મેડલ.” [૦ને ચાંદલિયે મું. જિઓ “ચાંદલિયું.'] ચંદ્રમા, (પદ્યમાં.) (૨) ટુકડે (રૂ. પ્ર.) ખૂબસૂરત માણસ. મિયાંની ચાંદે ચાંદ ચાંદલે, ચાલો. (ઘમાં.) (૩) (આકાર-સામ્ય) નાની (રૂ. પ્ર.) હાજી હા, ખુશામત. હથેળીમાં ચાંદ બતાવો ગોળ ટીલડી જેવી ફટાકિયાની એક જાત (નાની પિસ્તોલ (૨. પ્ર.) છેતરવું, ઠગવું]
કે પથ્થરથી ફડાતી). [-વે (-) ટર્વ (રૂ. પ્ર.) હંમેશાં ચાંદ-ડે ! એ “ચાંદુલ.”
કેઈના આશ્રયે પડી રહેવું. ૦ચૂંટ (. પ્ર.) સારામાં ચાંદણ સ્ત્રી. ખાટલાની પાંગત
સારું હોય તે પસંદ કરવું ચાંદતારા સ્ત્રી. [જ એ “ચાંદ' + “તારે.'] (લા.) ચંદ્ર અને ચાંદલી વિ., સ્ત્રી. [જુએ “ચાંદલ” + ગુ. ' સ્ત્રી પ્રત્યય.] તારાઓની છાપવાળી મલમલની એક જાત. (૨) એ પતંગ (લા) ટુંકા પગવાળી સ્ત્રી. (૨) એ નામની એક જાતની ચાંદની સ્ત્રી. જિઓ “ચાંદ' દ્વાર.] ચંદ્રને પ્રકાશ, ચંદ્રિકા, ડી. (૩) ચંદ્રમાની ભાતનું એક કાપડ
સ્ના. (૨) (લા.) અજવાળી રાત, (૩) એ નામને ચાંદલ . [સ, વન્દ્ર >પ્રા, ચંદ્ર + અપ. ૩z-, આ સફેદ ફૂલનો એક છેડ. (૪) નાને ચંદર, ચંદની. વિ. પણ છે.] કપાળમાં આવતું ગોળાકાર તિલક, ચાંદલો. [૦ ખીલવી (રૂ. પ્ર.) ચંદ્રને પ્રકાશ ઝળહળી ઊઠ. (૨) (૨) (વર-કન્યાને ચાંદલો કરી આપવામાં આવતી હોઈ) ચડતીને સમય આવશે. ૦ ચટકવી (રૂ. પ્ર.) મન ઉપર લગ્નની રોકડ કે વસ્તુના રૂપમાં અપાતી ભેટ. રૂિ. પ્ર. માટે ચાંદનીની અસર થવી. ૦ નીકળવી (રૂ. પ્ર.) ચંદ્રોદય જુઓ “ચહલો.] થ. ચાર દિનની ચાંદની (રૂ. પ્ર) ક્ષણિક સુખ-સમૃદ્ધિ ચાંદવાઈ સ્ત્રી. જિઓ ચાંદ4' + ગુ. “આઈ' ત. પ્ર.] ચાંદબાલા છું. કાનમાં પહેરવાનું એક અર્ધચંદ્રાકાર ઘરેણું ચાંદવાપણું, ચાળા પાડવાની ટેવ, અડપલા-વડા ચાંદરડું(નર્ણ) ન. [સ, વન્દ્રના “ચંદર' દ્વારા “ચાંદર' + ગુ. ચાંદવું વિ. જિઓ “ચાંદરું; અહી “વું' ત. પ્ર. સ્વાર્થ અટક‘ડું સ્વાર્થે ત. પ્ર. અને ઉચ્ચારણ-ભેદ] (લા.) ના ચક- ચાળું, અડપલા ખેર. (૨) ન. ચાળ, અડપલું ચકતો તે તે તારે, ચાંદરણી. (૨) છાપરામાંથી પડતો સૂર્ય ચાંદ-વેલ (-4) સ્ત્રી. જિઓ “ચાંદ + વિલ.”] એ નામની કે ચંદન તેજ-પ્રકાશ નિાને ચકચકતે તે તે તારે એક વેલ કે વેલો
[નાની ગાળ થાળી ચાંદરણી સ્ત્રી.[ એ “ચાંદરણું + “ઈ' સ્ત્રીપ્રત્યય.] (લા.) ચાંદા-થાળી સ્ત્રી, જિઓ “ચાંદે' + થાળી.] ચંદ્રના આકારની ચાંદરણે જ “ચાંદરડું.”
ચાંદાયેલું વિ. જિઓ “ચાંદ' + ગુ. “એલું ભ. કુ. ને પ્ર, ચાંદર-મંકેડું ન. [સં. વન્દ્રના “ચંદર'માંથી “ચાંદર’ + જુએ “ચાંદાવું' નામ-ધાતુ નથી વપરાત.], ચાંદિયું વિ. [એ મંડો ’ -તુચ્છતા માટે + ગુ. “ઉ” ત. પ્ર.] (લા) એ “ચાંદુ + ગુ. ઈયું” ત. પ્ર.] શરીરમાં ચાંદાં થઈ ગયાં હોય તેવું ચાંદરડું.”
ચાંદિ વિ., પૃ. [ઇએ “ચાંદિયું'.] શરીર ઉપર ચાંદાં પડે ચાંદરસ જુએ “ચંદરસ.'
એવી જાતને એક વાત-રોગ ચાંદ. રાત (ન્ય સ્ત્રી. [જ એ “ચાંદ' + “રાત.'] મુસ્લિમ ચાંદી સ્ત્રી. [સં. દ્રિા > પ્રા. ચંદ્રિકા (લા.) (રંગ અને મહિનાના પહેલા દિવસની રાત એ શરૂ થતાં મુસ્લિમ તારીખ ચળકાટના સામે ચાખું રૂપું, રજત. (૨) (આકાર-સામે) શરૂ થાય.) હિંદુ મહિનાના બીજના દિવસની આગલી રાત ફળ બગડી જતાં પડતાં ગેલ ચાંદાં. (૩) ગુહ્ય ભાગમાં થત ચાંદર વિ. જિઓ “ચાંદ' + ' સ્વાર્થે ત, પ્ર.] શરીર ઉપર નાનાં ચાંદાં પડી જાય તે એક રેગ, ટાંકી. (૪) એક ગોળ ગોળ જુદા રંગનાં ધાબાં હોય તેવું (૨; જેમકે પ્રકારની માછલી. [૦ કરવી (રૂ. 4) સમૂળગો નાશ કરવો. “ચાંદરી ભેસ). (૨) (લા.) નિરંકુશ, મસ્તાની
(૨) ઓલવવું. ૦ કરી દેવી (રૂ. પ્ર.) બળીને ખાખ કરવું. ચાંદો પડે છું. [જઓ “ચાંદરું + પાડે."](લા) નવસારી ૦ કાપવી (રૂ. પ્ર.) પૈસે ખર્ચા. ૦ જેવું (રૂ. પ્ર.) તદ્દન તરફ રમાતી એક રમત, ખેડિયો પાડે
ચેપ્યું. ૦ થવું (રૂ. પ્ર.) બળીને ખાખ થવું. ૦ના જતા ચાંદલા-ગર વિ, મું. જિઓ “ચાંદલે + ફા. પ્રત્યય.] તારા - (રૂ. પ્ર.) લાંચ. ૦ પઢવી (રૂ. પ્ર.) બગડી જવું. ટપકી વગેરે બનાવી વેચનારો કારીગર કે વેપારી
ચાંદી-કામ ન. [જ “ચાંદી' + “કામ.'] ચાંદી-રૂપાનાં પતરાં ચાંદલા-ચકી ( ચૌકી) ન. જિઓ “ચાંદલો' + “ચાક” ગુ. ઉપર કરવામાં આવતું કતરણનું કામ-નકશીનું કામ. (૨)
ઈ' ત. પ્ર.] ચાંદલા અને કડી ભાતનું એક કાપડ ચાંદી ઉપર નકશીદાર ઘાટ (ઓઢણીના બરનું)
ચાંદી પું. લગભગ બે ફૂટ લંબાઈની એક પ્રકારની માછલી ચાંદલા-વહેવાર -વાર) . જિઓ “ચાંદલ' + “વહેવાર.'] ચાંદુલ ન. પીપળાના વર્ગનું એ નામનું એક ઝેરી ઝાડ, લગ્નાદિ પ્રસંગે વધાવાની ખુશી-ભેટને વ્યવહાર કે રિવાજ, ચાંદડે, સાપસંડી ચાંલ્લા-વહેવાર
ચાંદું ન. સિં. ->પ્રા. રંગ-] (આકાર-સાપે શરીર ચાંદલિયા વિ, સ્ત્રી. જિઓ “ચાંદલિયું'; વિ.] વીંછીથી નાના ઉપર કોઈ રેગ કે ગૂમડા વગેરેને કારણે પડતું ઘારું. (૨)
કદની એક જાતની માછલી (સફેદ રંગની ગોળ જાત) સુકાઈ ગયેલું ચાઠ. (૩) અદીઠ ગમતું, “કેન્સર” (ન. મ. શા.) ચાંદલિયાળું વિ. જિઓ ચાંદલિયે' + ગુ. “આળું ત. પ્ર] કિદાં જેવાં, -દાં ખેળવાં (-ળવ) -દાં શેવાં
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |