Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 847

૮૦૨
ચાર-નેત્ર
૦ દહાડાનું ચાંદરણું (દા:ડાનું-)(ઉ.પ્ર.) થોડા સુખના દિવસ, ચાર-ચક્ષુ વિ, પૃ. [સં. વક્ષ૪] જાસૂસ-રૂપી જેને આંખ છે ૦ દાણા ના(નાખવા (રૂ.પ્ર.) લગ્ન કરવાં. ૦ દાણુ ન તેરે (રાજા કે રાજ્યતંત્રવાહક) હવા (ઉ. પ્ર.) ગરીબ સાધારણ સ્થિતિ હોવી. ૦ પૈસા ચાર-ચારોળી જી. એ ચારેળી.” થવા (રૂ. પ્ર.) સુખ-સમૃદ્ધિ મળવાં. ૦ પેસે સુખી (રૂ. પ્ર.) ચાર-ચાલ છે. [જ ચાર' + “ચાલ, "] (લા.) પરણ્યા પૈસાદાર. ૦ ખેલ કહેવા (-કેવા) (રૂ. પ્ર.) શિખામણ પછી કન્યા અને વરને એકબીજાને ત્યાં પહેલા મહિનામાં દેવી. ૦ માણસમાં (રૂ. 4) સારા માણસોની વચ્ચે. ચાર વાર આવવાને રિવાજ ૦ લાકમાં ગણાવું (રૂ. પ્ર.) સારા માણસમાં માન પામવું. ચાર છેડે ક્રિ. વિ. જિઓ “ચાર' + “છેડે' + ગુ. “એ” ૦ હાથ (૨. પ્ર.) કૃપા, મહેરબાની. ૦ હાથ કરવા (રૂ.પ્ર.) ત્રી. વિ, પ્ર.] ધોતિયું ચારે ખૂણે બેસીને પહેરવામાં માણસને મદદમાં લેવું. (૨) કામમાં ઝડપ કરવી. ૦ હાથ આવતું હોય એ રીતે થવા (રૂ. પ્ર.) લગ્ન થવાં. ૦ હાથ બતાવવા (રૂ. પ્ર.) ભય ચાર-જામે પું. [જ “ચાર' + જામ.'] (લા) ચાર છેડે બતાવવો. ૦ ખાંધે ચડ(-)વું (-ખાંપે(રૂ.પ્ર.) મરણ પામવું. કૂમતાં હોય તેવી (વેડાની પીઠ ઉપર નાખવાની) દળી -રે ખરિયાં પેટમાં હોવાં (રૂ. પ્ર.) પૂર્ણ રીતે બ્રહ્મચારી ચાર-જ્યા સ્ત્રી. સિં.] ગ્રહોની ગતિની ન્યા. (.) હોવું. -રે ચોદે (રૂ. પ્ર.) સારે પ્રસંગે. -રે હાથ ઉપર ચારટ(-) (ટ, -ઠય) સ્ત્રી. [એ. “ચૅરિ ] ચાર પિડાંની હવા (-ઉપય-)(રૂ. પ્ર.) પૂરી મહેરબાની હોવી. -રે હાથ ગાડી, બગી, રથ હેઠા પડવા(.પ્ર.) કામમાં નિષ્ફળ જવું–થવું. બે ને બે ચાર ચારણ પું. [સં.] રાજની સ્તુતિ કરનારા પ્રાચીન કાલનો જેવું (રૂ. પ્ર.) અત્યંત સ્પષ્ટ].
એક ગઢવી જેવો વર્ગ અને એને પુરુષ. (૨) એવા ચાર (૨૩) સ્ત્રી. [૮. પ્રા. વાર- સામાન્ય ઘાસચારો. વર્ગમાંથી ઉતરી આવેલી સૌરાષ્ટ્રની એક હિંદુ જ્ઞાતિ અને ગુ. માં.] બાજરી જવાર વગેરેના લીલા કે સુકા સાંઠા અને એને પુરુષ, ગઢવી, બારોટ (સંજ્ઞા.) (ઢેરના ખેરાક માટે), કડબ
ચારણ ન. [સં.] ચરાવવાની ક્રિયા ચારેક વિ., [સં] પશુ ચરાવનાર, ગોવાળ
ચારણ વિ., પૃ. [સં. ] ચરાવવાની ક્રિયા કરનારે, ગોવાળ ચારકણું ન આખા પાખા ભરડેલા અનાજનું દેર માટેનું ચારણ (-શ્ય) સી. જિઓ “ચારણ” દ્વાર.] જુઓ ખાણ
[જાસસી “ચારણિયાણી.' યાર કર્મ ન. [સં.] ખાનગી બાતમી મેળવવાનું કાર્ય, ચારણ કાવ્ય ન. [૪] સ્તુતિ-કાવ્ય, લંડ” (દ. બા.) ચાર-કલી સ્ત્રી, એક પ્રકારને ચરણે
ચારણહાર વિ. [સં. દાળ +અપ. (> સં. સ્વ છે.વિ., ચારકારી સી. આચરણ
[નામની એક રમત પ્ર.) + સં.°સાર> પ્રા. માર, જ, ગુ.ને ચાલુ રહેલો પ્રયોગ] ચાર-કાંકરી સ્ત્રી. જિઓ “ચાર:+કાંકરી.'] (લા.) એ ચરાવનારું. (૫ઘમાં.) ચાર-કાંઠ (-કાષ્ઠ) . સિં.] ગ્રહોની ગતિને અંશ. (જ.) ચારણુઈ સ્ત્રી. જિઓ “ચારણ” ગુ. “આઈ' ત. પ્ર.] ચાર-કુબા ન. કૅલર તથા ખંભાની કેર વગેરેને સ્થાને ચારણપણું, ચારણી પ્રકારનાં વખાણની પ્રક્રિયા મેતીની ઝાલર લગાડેલી હોય તેવું બાંય વિનાનું કે તદ્દન ચારણિયાણી શ્રી. જિઓ “ચારણ” + ગુ. “ઈયું” ત, પ્ર.
કી બાંયનું એક પ્રકારનું પહેરણ [એક રમત + આણી' પ્રત્યય.] ચારણની રી-જાતિ ચારે-કડી સી. [એ “ચાર' + કડી.”] (લા.) એ નામની ચારણિયું વિ. [જઓ “ચારણ” + ગુ. “હું” ત. પ્ર.] ચાર-કોસી-શી) વિ. સી. [ઓ “ચાર'કેસ(-શ' + ગુ. ચારણને લગતું, ચારણનું
ઈ' ત. પ્ર.1 જેના ઉપર ચાર કેસ ચાલતા હોય તેવી ચાર 4િ, [સં, પૃ.] ચારણને લગતું, ચારણનું, ચારણ (વાવ) (૨) જેને ચાર કેસનું પાણી પૂરું પડે તેવી મોટી પ્રકારનું સ્તુતિ કાવ્યાત્મક. (૨) લોકસાહિત્યના સ્વરૂપનું (વાડી)
ચારણી સ્ત્રી. [ઇએ “ચારણ' + ગુ. “ઈ' ત.પ્ર.) ચારણોની ચાર-ખાણ (-શ્ય) વિ., સ્ત્રી. [જ એ “ચાર' + ‘ખાણ.''] કવિતાની ભાષા, હિંગળ પ્રકારની કૃત્રિમ ભાષા. (સંજ્ઞા.) (લા.) ઉમિજાજ અંડજ રજ અને જરાયુજ એ ચારે ચાર સ્ત્રી. [જ એ “ચારણ”+ ગુ. “ઈ' ત...] ચારવાની પ્રકારનાં પ્રાણીઓની ખાણરૂપ પૃથ્વી
કિયા. (૨) ચારવા લઈ જવાનું મહેનતાણું, વરત ચાર-ખાની વિ, સ્ત્રીજિઓ “ચાર' + “ખાનું' + ગુ. “ઈ' ચારણ-પેટું વિ. [ઓ “ચાળણી" + ગુ. “G' ત. મ, ત. પ્ર.] ચોકડી ભાતનું એક જાતનું કાપડ
ઉચ્ચારણ-ભેદ.] જ એ “ચાળણી-પેટું.' સિાધન ચાર-મૂંટિયું લિ., ન. જિઓ “ચાર' + “ખેટ'+ ગુ. “ઇયું' ચારણું ન. [જ “ચારણ” + ગુ. “G” ત. પ્ર.] ચારવાનું ત. પ્ર.] ચાર કસવાળું એક કેડિયું (કસવાળી બંડીને એક ચારતક (-કય) સ્ત્રી. ઘેડાની એક પ્રકારની ચાલ પ્રકા૨)
ચારતાર, . જિઓ “ચાર'+ “તાર' + ગુ. ઓ' ચાર-ખૂણિયું વિ. જિઓ “ચાર'+ “ખો' + ગુ. “યું સ્વાર્થે ત. પ્ર.] જેમાં એક તાર પિલાદને અને ત્રણ તાર ત. પ્ર.] ચાર ખૂણાવાળું, ખંડું, ચરસ ઘાટનું
પિત્તળનું હોય છે તેવું એક તંતુવાઘ ચાર-ગણું (યું) વિ. જિએ “ચાર' + “ગણ' (. ગુણિત ચાર-નૂકવિ. ભાંગી ગયેલું, તુટી પડેલું દ્વારા.] ચાર આવર્તન થાય તેટલું, ચોગણું
ચારદારી સી. વટાણાની જાતને એક છોડ ચાર-ગેસ નો એક પ્રકારને વહાણનો સઢ. (વહાણ) ચાર-નેત્ર વિ, પૃ. સિ.] ઓ ચાર-ચક્ષુ.”