Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 841

ચંપક
૭૯૬
ચાઇમાઈ
ચંપક (ચમ્પક) ૫. સિં.1 એક ખુશબવાળું લ-ઝાડ. (૨) ચંપા-પછી (ચપ્પા.) સ્ત્રી. [જ “ચંપો' + સં.] જ (૨) ન. એનું ફૂલ (ચંપાની એકથી વધુ જાતો છે.) “ચંપકનષષ્ઠી.” (સંજ્ઞા.) ચંપક ચતુર્દશી (ચમ્પક-) શ્રી. સિ] ચંપા-ચૌદસ, જેઠ સુદિ ચંપાહાર (ચપ્પા-પું. [જ “ચંપર+સં]એ ચંપક-હાર.” ચૌદસ. (સંજ્ઞા.)
માળા, ચંપાહાર ચંપી (ચપી) સ્ત્રી. [દે. પ્રા. ચંપરા] હાથ પગ કે શરીરને ચંપક-માલા(-ળા), લિકા (ચમ્પક- સ્ત્રી. [સં] ચંપાના ફૂલોની આરામ માટે હાથથી દબાવવાની ક્રિયા. [ કરવી (ર.અ.) ચંપક-વરણું, ચંપકવણું (ચમ્પક- વિ. [8. વપૂજ-વર્ગ ખુશામત કરવી).
+ ગુ. “ઉ” ત.પ્ર. (>“વરણને પણ).] ચંપાના લના જેવા ચંપે-બેલી (ચપે(ખે)લી) જ “ચમેલી.” રંગવાળું
ચં (ચપ્પ) ન. [સં., સ્ત્રી.], કાવ્ય ન. [સં.1, ૦ગ્રંથ ચંપકવાટિકા (ચમ્પક- શ્રી. [સં.] ચંપાના વૃક્ષની વાડી (-ગ્ર-પું. [૨] સંસ્કૃતના ગદ્ય-પદ્યમય એક લલિત ચંપકર્ષણી (ચમ્પક-) સ્ત્રી. [સં.] માગસર સુદિ છઠ, ચંપા- કાવ્યપ્રકારની કથા કે આખ્યાયિકા છઠ. (સંજ્ઞા.).
ચંપે (ચ ) પું [, -> પ્રા. ચંઘમ-] ચંપક વૃક્ષ, ચંપક-હાર (ચમ્પક) ૫. [8] ચંપાનાં ફલોની માળા રાયચપ, ચંપાના ફૂલનું ઝાડ. (૨) ચંપાનું ફૂલ ચંપણિયું ન. શકરું, બટેરું
ચંબર (ચમ્બર) પૃ. [એ. ચેમ્બર ] ઘોડા કે હાથીના માથા ચંપત (ચપ્પત) કિવિ. છટકી કે નાસી જવામાં આવે એમ ઉપર લગાડવાની કલગી. (૨) હોકાની ચલમનું ઢાંકણું, ચંબલ ચંપલ (ચપ્પલ) સ્ત્રી,ન. [હિં, મરા. ચપ્પલ] ઉપરને ભાગે ચંબરી(-લી) (ચમ્બરી,-લી) વિ. [જ “ચંબર' + ગુ. “ઈ' પટ્ટીઓવાળી સપાટ (પગમાં પહેરવાની)
ત...] ગોળાકાર ચંપાઈ (ચપ્પાઈ) વિ. [સં. પૂ+ગુ. “આઈ' ત..](લા) ચંબલ (ચમ્બલ) જુએ “ચંબર(૨).'
ચંપાના રંગના જેવા રંગવાળું, ખલતા કેસરી રંગનું કે પીળા રંગનું ચંબલી (ચખલી સ્ત્રી. એક પ્રકારને નાનો પ્યાલો ચંપા-કલી (ચપ્પા- પું, બ. વ. [જ “ચંપો' + સં] ચંબી (ચબી) સ્ત્રી. રંગની છાપ ઉઠાડતી વખતે જેટલા ચંપાની કળીના ઘાટના ચાખાની એક જાત
જેટલા ભાગમાં રંગ થવા ન દેવ હોય તેટલા ભાગમાં ચંપા-કેળ (ચમ્પા-કેન્ય) સમી. [જ “ચેપ' + કેળ.'] મુકાતો કાગળને તે તે ટુકડો
સુગંધી નાનાં કેળાં આપતી પાતળા ઘાટની ઊંચાઈવાળી ચંબુ (ચબુ) . [કાન.] ભેટવા, કો, કુંજે. (૨) ભેટકેળની એક જાત
વાના ઘાટનું રાસાયણિક ક્રિયા કરવાનું ચીનાઈ માટી કે ચંપા-કેળું (ચપ્પા-કેળું)ન. જિઓ “ચપ' + “કેળું.] ચંપા- કાચનું એક વાસણ કેળનું સુગંધીદાર નાને ઘાટનું ફળ
ચંબુલ (ચખુલ) પું. એ જાતનો એ નામનો વેલે ચંપા-ચતુર્દશી (ચપ્પા-) . [જ “ચંપ' + સં.] જ એ ચંબઢિયા, ચંબૂડો (ચ) મું. જિઓ “ચંબુ + ગુ. ‘ડું
ચંપક-ચતુર્દશી.” (સંજ્ઞા.) [એક પ્રકારની ચુંદડી + “યું” સ્વાર્થે ત.પ્ર.] નાને ચંબુ ચંપ-ચૂંદડી (ચપ્પા.) સ્ત્રી. [જુએ “ચંપો' + ચંદડી.”] ચંબૂડી (ચબુડી) સ્ત્રી. જિઓ અચંબડો' + ગુ. “ઈ' સીચંપા-ચાંદસ-શ) (સ્ય, ય) સ્ત્રી. [જ “ચંપ' + પ્રત્યય.] ખૂબ નાને ચંબુ. [૦ વાળવી (રૂ.પ્ર.) લેટમાં ચૌદસ(શ).] જઓ “ચંપક ચતુર્દશી.” (સંજ્ઞા.)
પાણી નાખી ઘાટ આપવા] ચંપા-છઠ (ચપ્પા-છઠથી સ્ત્રી. જિઓ સં. વધૂ-વી>પ્રા. ચંબલી (ચખેલી) જુઓ “ચમેલી.” ચંપરા-છઠ્ઠી] જુઓ “ચંપક-ષષ્ઠી.” (સંજ્ઞા)
ચંબલે પું. [જ. ગુ. ' + જ “બોલવું + ગુ. “ઓ' ચંપાણ ન. ખેતરમાંનાં ઢેફાં ભાંગવાનું એક ઓજાર. (૨) કુ.પ્ર.] ચાર લીટીની કવિતાની કડી. (૨) એ નામની શેરડી પીવાના યંત્રમાં વાટીને ઉપરના છેડા જે લાકડાના એક રમત ચોકઠામાં ગોઠવાય છે તે લાકડું
ચંભે (ચ ) પું. તપ કે બંદૂકને પાછલો ભાગ. (૩) ચંપાપર (ચમ્પાપતેર) ન. એક જાતનું જરીનું ભરતકામ તેપમાં દારૂ ધરબવાનો લાકડાને દાંડે. [૦ દે, ચંપા-ભાત (ચપ્પા-ભાત્ય સ્ત્રી. જિઓ “પ” + ભાત.] ૦ માર (રૂ.પ્ર.) હાથથી ધક્કો માર, હડસેલવું]
ચંપાની કળી કે કુલેની ભાત. (૨) વિ. એવી ભાતવાળું ચંમ (ચશ્મ) કિ.વિ. [રવા.] ગરમ તાવડીમાં કે વાસણમાં ચંપારણ્ય (ચમ્પારણ્ય) ન. [સં. ૨૫ + મરણ ચંપાનાં વૃક્ષની તેલ-ઘી નાખતાં અવાજ થાય એમ વિપુલતાને કારણે બિહારમાં આવેલો એ નામને એક ચા (ચાર) સ્ત્રીપું [ચીની. “શા) જેની સુકી પત્તા પીણામાં પ્રદેશ. (સંજ્ઞા.) (૨) મધ્ય પ્રદેશમાં રાયપુર નજીક મહાનદી વપરાય છે તે એક ચીની છે. (૨) એક પ્રકારને ઉપર આવેલું એક વન. (સંજ્ઞા.)
તેજાનાની જાતને છોડ, લીલી ચા. (૩) ચાની સુકી પી. ચંપા-વરણું, ચંપા-વણુ વિ. જિઓ “ચ” + “વરણ (૪) એમાંથી બનાવેલું પીણું. [ પીવી (રૂ.પ્ર.) (ઘડિયાળનું)
>સં. વળે + ગુ. “G” ત.પ્ર.) એ “ચંપક-વરણું,” બંધ રહેવું] ચંપાવવું, ચંપાવું (ચપ્પા-) એ “ચાંપવું'માં. [ચંપાઈ ચાઈના છે. સિં. ચીન, એ.] ચીનને પ્રદેશ, (૨) વિ. ચીનના
બેસવું (ચપ્પાઈ બેસવું) (રૂ.પ્ર.) ભરાઈ રહેવું, છુપાઈ જવું. પ્રદેશને લગતું, ચીનના પ્રદેશનું ચંપાતે પગલે (ચપ્પા/-) (રૂ.પ્ર.) અવાજ ન થાય એ ચાઇનીઝ વિ. [અં] ચીનના પ્રદેશને લગતું, ચીનના પ્રદેશનું રીતે ચાલતાં
ચાઇમાઈ સ્ત્રી, દેખાવડી તકલાદી ચીજ