Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 842

ચાીર
ચીર ન., (-રથ) સ્ત્રી. ખેતરમાં અનાજ વાવવાનું ચાર ફળાંની બનાવટનું એરવાનું સાધન (જેને મથાળે ‘ચલમ’ ઘાટનું ચાડું હાય છે.)
ચાઊસ પું. [તુર્કી, ચાર્લ્સ ] લશ્કર કે કાફલાને ચેામદાર, (ર) ડંકા નિશાન રાખનારી ટુકડીનેા જમાદાર. (૩) જના વખતના અરબ ચાકીદાર
ચાએળ ન. જુઓ ‘ચાઊર.’ ચાક હું. [સં. -> પ્રા. ચમ-] ચક્ર, પૈડું. (ર) (કુંભારના) ચાકડો. (૩) સ્ત્રીએના અંબાડામાં ભરાવાતું સેના વગેરેનું ચક્રાકાર ઘરેણું. [॰ આપવા (રૂ.પ્ર.) ગેાળ ગેાળ ફરવું. • ઉપર પીંડા (-ઉપરય-) (રૂ. પ્ર.) અનિશ્ચિતતા. ૦ ખાવા (રૂ.પ્ર.) ગોળ ગોળ કરવું. ૦ ચઢા(-ઢ)વું (રૂ.પ્ર.) નિંદાપાત્ર થઈ ગવાવું. ૦ ચઢા(-ઢા)વવું (રૂ.પ્ર.) ફજેત કરવું. દેવેશ, ૰ લેવા (૩.પ્ર.) અણી ઉપર ગાળ ફેરવવું. વધાવવા (રૂ.પ્ર.) માંગલિક પ્રસંગે કુંભારને ત્યાં જઈ ચાકડાની પૂજા-અર્ચા કરવી. -કે ચઢ(-ઢ)વું (રૂ. પ્ર.) જુએ ચાક ચડવું.’(૨) મદ-મસ્તીમાં આવવું]
ચાકૐ વિ. [તુર્કી.] તંદુરસ્ત. [॰ કરવું (રૂ.પ્ર.) ઉશ્કેરવું. ૰ થવું (રૂ.પ્ર.) તેજી કે સ્ફૂર્તિમાં આવવું, સાવધાન બનવું, ૦ રહેવું (૨:વું) (રૂ.પ્ર.) સાવધાન રહેવું]
ચાક વિ. [ફ્રા.] ફાટેલું, ચીરેલું. [॰ કરી ના(-નાં)ખવું (૩.પ્ર.) ફાડી તેડી નાખવું]
ચાકક પુ. [અં. ચોક્] સાથે કર્યાં વિનાની કે સાફ કરેલી
સફેદ પેાચી એક પ્રકારની માટી, ખડી ચાકચકચ ન. [ર્સ,] ચફચકાઢ ચાકટ(-ણુ, -ળ†, -ળણું) (--, -ણ્ય, ન્ય, ણ્ય) સ્ત્રી. [દે. પ્રા. ચ ંડા] આંધળી ચાકણ, બુઠ્ઠું પૂછડું હોવાને કારણે એ બાજુ મેઢાં છે તેવી જાતના એક આળસુ પ્રકારના સર્પ, અંબાઈ, ચાકળી
ચાકડી સ્રી. સં. ચિતા > પ્રા. વઢ઼િમા] કૂવાની ગરેડીમાંનું નાનું પૈડું, નાના ચાક ચાકડા-વેરા પું. [જએ ‘ચાકડો' + વેરો.’] કુંભાર પાસેથી
દરેક ચાકડા દીઠ લેવાતા કર
ચાકડા પું. [જુએ ‘ચાકરૈ' + ગુ. ‘હું' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] કુંભારના ચાક (જેના ઉપર વાસણને ઘાટ આપવામાં આવે છે.). [-ડે ચઢ(-ઢ)વું (રૂ.પ્ર.) લેાનાિદાના ભાગ થવું, ચિત્ત ચાકડે ચઢ(-ઢ)વું (૩.પ્ર.) ચિત્તમાં અનેક ગડમથલ થવી] ચાકણુ (ણ્ય) જએ ‘ચાકટ.’ ચાક-પૂજા સ્ત્રી. [જએ ચાક' + [સં.] લગ્ન-પ્રસંગે કુંભારને ત્યાં જઈ કરવામાં આવતું ચાકડાનું પૂજન ચાક-ફેરણી શ્રી. [જુએ ‘ચાક’ + ફેરવનું’ + ગુ. ‘અણી’ કૃ.પ્ર.] કુંભારના ચાકડાને ફેરવવાના નાના ડંડીકા ચાક-બાક વિ. [જુએ તુર્કી, ચાકર દ્વારા.] હેાશિયાર, પહેાંચેલ, ચાલાક
ચાકર છું. [ફ્રા.] ખિદમતગાર, પરિચારક (‘માકર' કરતાં નીચલા દરો, જેમાં ઘરકામ કરનારના અર્થ છે, નાકર વહીવટી કામ પણ કરે.) [-ાં જમીન (. પ્ર.) ચાર ઢાકાને અપાયેલી જમીન—મહેસલ-માફી સાથેની]
Jain Education International_2010_04
ભાવ
ચાકર-ચૂકર છું., ખ.વ. [જુએ ‘ચાકર,’ દ્વાઁવ.] સેવક વર્ગ ચાકરડી સ્ત્રી. [જુએ ‘ચાકરડા’ + ગુ. ‘ઈ ’પ્રત્યય.] ચાકરનું કામ કરનારી સ્ત્રી, સ્ત્રી ચાકર
ચાકરા પું. જિઓ ‘ચાકર’ + ગુ, ‘હું' સ્વાર્થે ત, પ્ર.] (તુચ્છ અર્થમાં) ચાકર, દાસ [ચાકર-કર.’ ચાકર-નફર પું., ખ.વ. [જુએ ‘ચાકર' + ‘નકર.'] જુએ ચાકરિયાત વિ. [જુએ ‘ચાકર’ + અર. ‘ઇમ્યત’ પ્ર.] ચાકરી કરનારું. (૨) જૂએ ‘ચાકરિયું’ ચાકરિયું વિ. જુઓ ‘ચાકર' + ગુ. ‘મું’ ત.પ્ર.] ચાકરીના બદલામાં મળેલું. [-યા જમીન (રૂ.પ્ર.) ચાકરીના બદલામાં મહેસૂલ માંડી વળાઈ બક્ષિસ મળેલી જમીન, ચાકરાં-જમીન] ચાકરી સ્ત્રી. [...] ચાકરનું કામ, ચાકની પ્રવૃત્તિ. [॰ ઉઠાવવી (૩.પ્ર.) સેવા કરવી, ખિદમત કરવી. ॰ કરવી (રૂ. પ્ર.) ઘેાડાની ચંપી કરવી]
ચાકલેટ પું. [અં. ચૉકલેટ્] લાકડા ઉપર લગાડવામાં આવતા તૈલી રંગ (લાલ લીલે। વગેરે). (૨)(લા.) દીવાના, ચક્રમ, (૩) સૃષ્ટિ વિરુદ્ધ કર્મ કરવામાં આવે છે તેવા સુંદર શકરા, લાંડા [કસબી ભાત ચાકલા પું. કાંચળી ચેાલી વગેરે ઉપર પાડેલી રેશમી કે ચાકવું સ.ક્રિ. [જુએ ‘ચાક, ,જ-ના. ધા.] ખળામાં અનાજના ઢગલા વગેરે ઉપર રાખ કે ખડીનાં નિશાન કરવાં. (ર) (લા.) હઃ ખાંધવી, સીમા આંકવી. ચકાવું કર્મણિ,, ક્રિ ચકાવવું છે., સ.ક્રિ.
ચાક-વેણી સ્ત્રી. [જુએ ચાક' + સં.] જએ ‘ચાક-કેરણી.’ ચાકસી સી, એ નામની એક માછલીની જાત ચાકળ
(-ય) જએ ‘ચાકટ.'
ચાકળ (ન્ય) સ્ત્રી. [સ, ચ-> પ્રા. ચTM દ્વારા.] ગૂમડાની
આસપાસ ચક્રાકારે ચામડીના ઊપસી આવતા ભાગ
ચાકળ(-ળે)ણુ (-ણ્ય) શ્રી. જિઓ ચાકળ' (એ)' સ્વાર્થે સ્રીપ્રત્યય.] જઆ ‘ચાકટ,’ ચાકળી સ્ત્રી. નાના ઘડા, ગાગર ચાળીર, હેણ (ણ્ય) જુએ ‘ચાકઢ’-ચાકળણ,’ ચાકળા પું. [સં. > પ્રા. ર + ગુ. ‘છું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] કાસની ગરગડી. (૨) ગાળ આકારનેા ભરત ભરેલા કાપડના ટુકડા (એ ચેરસ પણ થાય છે). (૩) બેસવા માટેની ગાળ કે ચારસો ગાદી
+A. ‘અ
ચામાં ન., ખ.વ. [સં. વ≥ પ્રા. રામ-નું ‘ચાકું] પાણાના માટા ટુકડા, ચેાસલાં. (૨) શેરડીના રસને ઉકાળ્યા પછી ભેજવાળી જમીન ઉપર ઠારવામાં આવતાં ગાળનાં લીલાં ચાકી શ્રી. સં. અનિા> પ્રા, વિમા] નમીને ગેાળ અંધાયેલા આકાર. (ર) પિત્તળ કે લેઢાના અથવા ચામડાને ગોળાકાર ટુકડા. (૩) સૂરણની ગાંઠ વગેરે ગાળ આકારની વસ્તુ. (૪) ઠારેલા ગાળનું ભાલું. (૫) સ્ક્રૂ વગેરે સાથે વપરાતી અંદર આંટાવાળી ચકરી, નટ.' (૬) તમાકુના પડાઓને ગાઢવીને કરેલા ઢગલેા. (૭) દારૂ ભરી કાઢવા માટેની અડી. (૮) ધાતુના પતરામાં વીંધ પાડવા નીચે રખાતી આધારરૂપ ખાડાવાળી અડી
ચાકુ, કુંડ જ શાક.’