Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 804

#g
૭૫૯
ઘૂચ (ચ) જુએ ‘ચ.’
ઘૂ ચ-ધાંચ (ધૂંચ્ય-ધાંચ) સ્રી.[જુએ ‘Üચ.’-હિર્ભાવ ] ગૂંચવાડો 'ચત્રણ (ણ્ય), -ણી જુએ ‘ગૂંચવણ, ણી.’ ઘ ચવવું, ઘૂંચવાયું જુએ ‘ગૂંચવું’ -‘ગૂંચવાયું’માં. ધૂંચળું જુએ ‘ગૂંચળું.’ ત્રિ., સ.ક્રિ.) ઘૂ ચાવું જુએ ‘ગૂંચાયું’માં. ઘ ચવાણું ભાવે, ક્રિ. 'ચવવું ઘૂજાયું, ઘૂજું જુએ ‘ગંનયું' ‘શું જું,’
ઘૂંટ પું. [ પ્રા. ઘુંટ] ગળામાં ઉતારવાના પ્રવાહીના કાગળે. (ર) (લા.) ગળી જવું એ [લીસી કરવાની ક્રિયા
ઘૂંટૐ (ટચ) સ્ત્રી. [જુએ ‘ધૂંટવું.’] ઘૂંટવાની ક્રિયા, સપાટી ઘૂંટ-કામ (ટલ-) ન. [જુએ ઘૂંટÖ', + ‘કામ.Ö'] નાની
ઉપર લીસપ અને ચળકાટ લાવવા માટે લસેાટવાની ક્રિયા.
(૨) કાગળની સપાટી કાડા વગેરેથી લીસી કરવા કરવામાં
આવતી ક્રિયા
..
છૂટા પું. [જુએ ‘ઘૂંટ’ + ગુ. ‘ડૉ’ સ્વાર્થે પ્ર.] જુએ ઘૂંટ. [−3 ઊતરવું, ॰ ઊતરવા (રૂ. પ્ર.) સમઝાનું, પ્રતીત થયું. * ઉતારવા (રૂ. પ્ર.) સમઝૌ સંતેષ લે!] ઘૂટણ પું. ઢી ચણ, ગાઢણ ઘૂંટણ-ભ(-ભે)ર (૨૫) ક્રિ. વિ. [જ એ ‘ઘૂંટણ’ + ‘ભરવું.] ઘૂંટણાને ટેકે અર્ધ ઊભું હોય એમ ઘૂંટણિયું ન, જિએ ઘૂંટણ’ + ગુ, ઇયું' સ્વાર્થે .ત. પ્ર.] જુએ ‘ઘૂંટણું.’ [-યાં ભરવા (૬. પ્ર.) ખાળકે ઢીંચણાથી ભાંખોડિયાં ભરવાં, ત્યાં ભાંગવા, ત્યાં ભાંગી જવાં (કે પહેલાં) (રૂ. પ્ર.) કામ કરવામાં નિરાશા વ્યાપવી. યાં ભાંગી ના(-નાં)ખવાં (રૂ. પ્ર.) હરાવવું, પાછા પાડવું]
ઘૂંટણિયા પું. [જુએ ‘ઘૂંટણ' + ગુ. ‘ઇયું' ત. પ્ર.] ભેાજન કરતી વેળા ઘૂંટણને ટેકો આપનારું સાધન, ઢીંચણિયા, ગાઢણિયા. [ચે પઢવું (૨. પ્ર.) ઘૂંટણ-ભેર નમન કરવું] ઘૂટણી સ્ત્રી. [જએ ‘ઘૂંટી.’] જુએ ઘૂંટી.’ ઘૂંટણું ન. [જ ‘ઘૂંટવું’+ગુ. ‘અણું' રૃ. પ્ર.] અફીણ વગેરે લૂંટવાનું લાકડાનું સાધન [બેરડી ધ્રુટ-ખારડી સ્ત્રી. એ નામની એક બેઠી જાતની બેરડી, ગઢછૂટવું સ. ક્રિ. ખારીક ચૂર્ણ કરવા કે લીસું કરવા લસેાટવું. (૨) શ્વાસને અંદર અને અંદર પલેવે!, (૩) ટેવ પાડવા વારંવાર આવર્તન કરવું (લેખન તેમજ મનન ગાન વગેરે પ્રકાર). ઘૂંટાવું કર્મણિ, ક્રિ. ઘૂંટાવવું કે., સ. ક્રિ, છૂટામણુ નં. [જુએ ‘ઘૂંટવું’+ગુ. ‘આમણ' કુ. પ્ર.] છંટાવવાની ક્રિયા. (૨) ઘૂંટવા-ઘૂંટાવવાનું મહેનતાણું ઘૂટરો હું. [જુએ ‘ઘૂંટવું' દ્વારા.] અર્થે વિનાનેા લિસેટો ઘટાવવું, ઘટાણું જુએ ‘ઘંટયું’માં. છૂટા॰ સ્ત્રી. [સં. વ્રુટિના> પ્રા. ઘૂંટિયા] પગના પંજા અને ચૂંટણના થાપાને સાંધે હાડકાના અણીદાર બહાર નીકળતા ભાગ, ‘એકલ’
ઘૂંટીને સ્રી. જિઓ ‘ઘૂંટવું' + ગુ. ‘ઈ' પ્ર.] ઘૂંટીને બાળકાને પાવાનું ઔધ. (૨) (લા.) છળવિદ્યા, પ્રપંચ, (૩) ભાઈ પડાવાની સ્થિતિ, ગુંચવણ (ખાસ કરી‘આંટી-ઘૂંટી'માં) ઘૂંટ^ છુ. [જુએ ‘ઘૂંટવું” + ગુ. ‘એ' કૃ.પ્ર.] લસોટવાની
ક્રિયા. (૨) લસેાટવાથી થયેલે રગડ
વે(-q)ટી1
છૂટા પું. [જુએ ટલું' + ગુ. એ' કતુ વાચક ‡. પ્ર.] લૂંટવાનું કે લસેટવાનું સાધન, ખત્તો
છૂંડો શ્રી. ચાખાના પાક ઉતારી લેવાયા પછી કયારડામાં ખેતરમાં ઊગી નીકળતા એક પ્રકારના રોપા
ઘૃણા સ્ત્રી, [સં.] અનુકંપા સહાનુભૂતિ વગેરેની લાગણી, કૃપા, દયા. (૨) તિરસ્કારની ભાવના, અણગમે ઘૃણા-જનક વિ. [સં] ઘૃણા—તિરસ્કાર ઉપજાવે તેવું ઘણા-પાત્ર વિ. [સં.] ધૃણા બતાવવાને યેાગ્ય, ધૃણાસ્પદ ધૃણાલુ વિ. [સં.], -વાન વિ. [સં. ઘુળાવાન્ પું.] ધૃણાવાળું, દયાળું
ઘૃણા-શીલ વિ. [સં.] અનુકંપા કરવાની ટેવવાળું, દયાળુ
સ્વભાવનું
ઘણુાશીલતા સ્ત્રી. [સં.] ધૃણાશીલ હેાવાપણું ઘૃણાસ્પદ વિ. સં. ઘૂળા + આપવ] અણગમે ઉપજાવે તેવું, તિરસ્કાર ઉપાવનારું, ઘણા-પાત્ર
ઘૃણિત વિ. [,] જેના તરફે અનુકંપા કે તિરસ્કાર કરવામાં આવ્યાં છે તેવું [કરાવનારું ધૃષ્ણેાત્પાદક વિ. સં. ઘુળા + ૩૫ī] ધૃણા ઉત્પન્ન ધૃત ન. [સં.] ધી, પ
શ્રુત-પત્ર વિ. [સં.] ધીમાં પકવેલું કે તળેલું ત-પાત્ર .. [સં.] ધીનું ઠામ ધૃત-પાન ન. [ર્સ,] ધી પીવું એ ધૃત-પૂર્ણ વિ. [સં.] ધીથી ભરેલું ધૃતાચી . [સં.] એ નામની એક પૌરાણિક અસરા. ભૃતાન્ત ન. [ ર્સ, ઘૃત્ત + અન્ત ] ધીમાં પકવેલું કે તળેલું અન્ન ધૃતાહુતિ સ્ત્રી. [સ ધૃત્ત+મ-ટ્રુત્તિ] યજ્ઞ વગેરેમાં ધી
[(સંજ્ઞા.)
હામવાની ક્રિયા
[(ચે!ખાનેા) ભાત
ધૃતાઁદન પું. [સં. વૃા + ઓવન] જેમાં ધી નાખ્યું છે તેવા
+
ઘેકુલ (-ચ) શ્રી. એ નામની એક વેલ, સુરીકંદ ઘેગણું ન. જીંડવું. (૨) શિંગ ઘેગરા પું. કપાસનું જીંડવું ઘેગા સ્ટ્રી, વાંસામાં થતું ગમતું, પાડું ધેંગાર સ્ત્રી, ચેાખાના લેટની એક વાની
ઘેઘૂર, ઘેઘૂબ વિ. ઘનઘેર, ગાઢ, સઘન. (૨). (લા.) ચકચર, મસ્ત [છવાઈ જવું, વાવું ઘેલ્‘ખવું અ, ક્રિ. જિઆ વેબ,' –ના. ધા.] (વાદળાંએનું) ધંટવા-ઘેટલી સ્ત્રી. ટીડોરાંના વેલા, ટીડારી, ધિલાડી, ધોલી ઘે(-ઘ)(4)લા જુએ ‘ઘેટલી.’ ઘે(-ઘંટ-વાળિયા પું. જિઓ ઘેટું' + સં. વાજ > પ્રા,
°વાજ + ગુ. છૈયું' ત. પ્ર.] ઘેટાંના પાલક, ઘેટાંના ગેાવાળ ધે(-Ü)ટા-ચાલ (-ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ઘેટું' + ‘ચાલવું.'] ઘેટના જેવી ગતાનુગતિક સ્થિતિ, ગાડરિયા પ્રવાહ ઘે(-ઘ)ટાં-પાલન ન. [જએ ઘેટું’-અ.વ. + સં,] ઘેટાં ઉછેરવાની ક્રિયા, ‘શીપ-હસ્બન્ડરી’ ધે(-Ü)ટિયું વિ. [જુએ ઘેંટું’ + ગુ. ‘યું' ત, પ્ર.] ઘેટાના જેવું જાડુ, માંસલ ઘે(-Ü)ટીં સ્ત્રી. જુએ ધેટું' + ગુ.‘ઈ' સ્ક્રીપ્રત્યય.]
ઘેટાની માદા, મેંઢી, ગાડર. (ર) (લા.) માંસલ સ્ક્રી