Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 789

ધર-પુરા
કરનારું, તનિયું. (૨) ઉડાઉ, ખરચાળ ઘર-ઘુરા પું. [વા.] એક પ્રકારનું નાનું જંતુ, તમરું ઘર-થૂસિયું વિ. [જુએ ‘ધર’ + ઘૂસવું’+ ગુ. ‘ઇયું’ ફૅ. પ્ર] જુએ ‘ઘર-કૂકડ.’
ઘર-ઘેલું (-ઘેલું) વિ. [એ ઘર’ + ધેલું.'] ઘરનું ઘેલું લાગ્યું હોય તેવું, ધર તરકે જ મમતા રાખનારું ઘર-ઘાટી આ ‘ઘર-ગેટી.’ ઘર-ઘાલકિયું વિ. [૪એ ‘ઘર' + ઘેલકું' + ગુ. ‘ઇયું' ત. પ્ર.] જએ ‘ઘર-કકડ.’
ઘર-ઘાલકું ન. [જુએ ‘ધર’+ 'ધેાલકું.'] ખૂબ નાનું ધર ઘર-ઘાલીકું ન. [જુએ ઘર-ઘેલકું.'] એ નામની એક રમત (છે।કરીઓની) ઘરચિયું જુએ ‘ઘરકિયું.' ઘર-ચાદણિયું વિ. ત્રિ‘ધર’+ ‘ચાણિયું.'] ઘરમાં તે ઘરમાં આડો વ્યવહાર રાખનારું
ઘર-ચળું ન. [જુએ ‘ધર' + સં, પોષ્ઠ-> પ્રા. રોગ-] માંગલિક પ્રસંગે સૌભાગ્યવતીને પહેરવાની બાંધણી પ્રકારની રેશમી ચંદડી, કલગર ઘર-જણ્યું વિ. [જુએ ‘ઘર' +‘જણવું' + ગુ. યું' ભ. કૃ.] ઘરમાં જન્મ થયેા છે તેવું. (૨) (લા.) પેાતાનું, અંગત ઘર-જમાઈ પું. [જએ ‘ધર' +‘જમાઈ'] સાસરીમાં રહેનારા જમાઈ. [૦ થઈ પઢવું. પ્ર.) ભારરૂપ થઈ પડવું. (૨) ઉપયેાગમાં ન આવવાની સ્થિતિ થવી] ઘર-જગત (૫) શ્રી. [જુએ ‘ધર’ + ‘જગત,’] યુક્તિપુરઃ-ઘરણુ
સર ઘર ચલાવવું એ, ઘર ચલાવવાની કરકસર ઘર-તેનું વિ. જિઓ ‘ઘર' +‘ગ' + ગુ. ‘'' ત. પ્ર.] ઘરમાં ખપ લાગે તેટલું, ઘરમાં વાપરવા જોઇયે તેટલું ઘર-શ્વેત (-ચ) સ્ક્રી. [જુએ ધર' + જૂતવું.'] જુએ ‘ઘર-ખેડ.’ [ધરેડા ઘરટલા પું. [૨વા.] મરણુ વખતે ઊપડતા શ્વાસ, ઘરડા, ઘર-ટેટા (-ટ≥ો) પું, [જુએ ‘ધર' + ‘ટંટો.'] જુએ
‘ઘરકંકાસ,’
ચાલુ રૂઢિ
ઘર-ટીપ સ્ત્રી. [જુએ ‘ઘર' +‘ટીપ.'] મકાનાની યાદી ઘર(-૨)` (-ડેય) સ્ક્રી. ધેારણ, નિયમ, રાહ, ધારા, [અવાજથી ઘર૨ (૦ ઘરઢ) ક્રિ. વિ. [રવા.] ‘ધરડ ધરડ' એવા ઘર ૐ (-ડેય) સ્ત્રી, આંબલીની સૂકી છાલ [ધરડિયા ઘરા પું, [રવા.] મૃત્યુ સમયે ચાલતા શ્વાસને અવાજ, ઘર ઘરઢ જુએ ઘરડ,?, ઘરઢ-પણ ન. [જુએ ‘ઘરડું’ + ગુ. ‘પણ’ વ. પ્ર.] ઘડપણ ઘર-ફૅરત ક્રિ. વિ. [રવા.] ‘ઘરડ-ફેર' એવા અવાજથી (છાસ કરવાના અવાજ)
ઘરવું સક્રિ‚ [જુએ ‘ધરડ,' ના.ધા.] અવાજ થાય એમ ઘસવું. (૨) એવા (૩) (લ.) ગમે તેમ ગમે તેવું લખી કર્મણિ, ક્રિ. ધરાવવું પ્રે., સ.ક્ર. થરઢાપા પું. [જએ ‘ધરડુ’' + ગુ. ‘પે' ત.પ્ર.] ઘડપણ, બુઢાપા ઘરડાનું વિ. [જએ ‘ઘરડું”” દ્વારા.] ઘરડું દેખાતું, ઘરડું લાગતું
Jain Education International_2010_04
‘ધરડ ઘરડ’એવા અવાજે ઊંધ કરવી. નાખવું. ઘરાણું
ઘર-ધંધા
ઘરા-વરા પું., ખ.વ. [જુએ ‘ઘરડા,’-દ્વિભવ.] બાપદાદા, વડવા, પૂર્વજ વડીલે ઘરઢાવવું, ઘરાણું જુએ ‘ઘરડવું’માં, ઘરઢિયું વિ. જુએ ‘ઘરડું” + ગુ. ‘ઇયું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] વૃદ્ધ ′′મરે પહેોંચેલું, તદ્ન વૃદ્ધ, ભૂઢ્યુિં, તદ્ન ઘરડું ઘરઢિયા પું. [જુએ ‘ધરડ’ + ગુ. ધૈયું' ત.પ્ર.] કઠણ સપાટી ઉપરના ઘસરકા. (૨) કંઠમાંથી થતા મૃત્યુ સમયના અવાજ, ઘરડા. (૩) ધાર કાઢવાના પથ્થર, નિસરણેા. (૪) તળાતી વસ્તુ ફેરવવાનું લાકડાનું એક સાધન. (૫) શેકાઈ ને ચૂંટતા ચણાનાં કાતરાં ઉખેડવા માટે ઘરડવાનું લાકડાનું એક સાધન (૬) ઘાસ કાપવાનું દાતરડું
ઘરડું વિ. ગલઢું, વૃદ્ધ, જૈ૬. (ર) પાકી ગયેલું (મૂળ વગેરે), [ના (રૂ.પ્ર.) બાપદાદા, ધરડિયા. ડામાં ખપવું (રૂ.પ્ર.) અનુભવી ગણાવું. (૨) મૂર્ખ ગણાવું. ૦ કચ્ચર, ખખ, ૦ ખખ્ખ, ૦ ખંખ (ખ), ૦ કચ્ચર, ૰ પાન, હાર્ડ (૩.પ્ર.) ખબ વૃદ્ધ માણસ. ૐ ઘ¢પણુ (·ણ્ય)(૩.પ્ર.) તદ્દન ઘરડી અવસ્થામાં]
ઘરડેરા પું., ખ.વ. [જએ ‘ઘરડેરું.'] બાપદાદા, વડવા ઘરડેરું વિ. [જુએ ‘ઘરડું' +ગુ. તુલનાત્મક એરું' ત.પ્ર.] વધુ ઘરડું
૭૪૪
ઘરા [રવા.] કઠણ સપાટી ઉપર પડેલા ઘસરકા, ધડિયા ઘરડો-ભરતો હું. [જુએ ‘ઘરડું,’-દ્વિર્ભાવ ] પાકટ અને પુખ્ત
માણસ
ન. [સં. ળ પ્રા. ઘરળ, પ્રા. તત્સમ] સુર્ય-ચંદ્રનું થતું ગ્રહણ. [॰ થવું (રૂ.પ્ર.) અડચણ આવવી, (૨) તકરાર થવી. ॰ લગાડવું (રૂ.પ્ર.) જહું... સમઝાવી બીજાંને લડાવવાં. ૦ લાગવું, વળગવું (રૂ.પ્ર.) એકબીજા વચ્ચે તકરાર થવી] ઘણું-ઘેલું (હૅલું) વિ. [જુએ ‘ધરણ' + બેલું.'] (લા.) અર્ધ-ગાંડું. (૨) વહેમીલું, શંકાશીલ ઘરણિયું વિ. [જુએ ‘ધરણ’ + ગુ. ‘ઇયું' ત.પ્ર.] ગ્રહણ વખતે જન્મેલું. (૨) (લા.) મુશ્કેલીને સમયે ચીજવસ્તુ માગનારું ઘર(-૩)ણી સ્ત્રી. [સં. વૃદ્ધિનિષ્ઠા> પ્રા. િિળયા, જ. ગુ.] ગૃહિણી, ઘર-ધણિચાણી
ઘરહ્યુ. ન. [સં. પ્રદ્દળ-> પ્રા. ઘરળમ] ઘરેણું, અલંકાર. (૨) ગરે મૂકવું એ. (૩) (લા.) આરણા આગળ લાંધવા એસવું એ, ધરણું [ઘરના વહીવટ ઘર-તંત્ર (તન્ત્ર) ન. [જુઆ‘ઘર' + સં.] ધરÀા કારભાર, ઘર-થાળ વિ., સ્ત્રી. [જએ ‘ઘર' દ્વારા.] જેના ઉપર માત્ર ઘર જ ઊભું કરી શકાય તેવી જમીન કે જગ્યા, ધર-ભેણી, હીમ-સાઇટ' [ઉજ્જવલ કરનારા) દીકરી ઘર-દીવઢો પું. [જુએ ‘ઘર' + ‘દીવર્ડા.'] (લા.) (ધરમ ઘર-દેવ પુ.... [જુએ ‘ધર' + સેં..] ધરના પતિ, ઘરધણી ઘર-ધણિયાણી સ્ત્રી. [જએ ‘ઘર + ધણિયાણી..] મકાનમાલિક શ્રી. (ર) પત્ની, ભાર્યાં ભર-ધાી પું. [જએ ‘ધર' + ધણી.] મકાન-માલિક. (૨) પતિ, ખાવિંદ, ઘરવાળે
ઘર-ધંધા (ધન્ધા) પું. [જુએ ‘ઘર' + ‘ધંધા.’] કાંચ નાકરી ન કરતાં પરચૂરણ રીતે કરવામાં આવતા વેપાર-રાજગાર