Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 788

ઘર-આંગણું
૦માં બેસાઢવી (-ભેંસાડવી) (રૂ.પ્ર.) પારકાની સ્ત્રીને પત્ની કરી રાખવી. રાખવું (રૂ. પ્ર.) જાત સંભાળી વ્યવહાર કરવા. • લઈ બેસવું (ઍસવું) (રૂ.પ્ર.) સંસાર-વ્યવહાર સારી રીતે ચલાવવે. ॰ લાગવું (રૂ.મ.) ધરને આગ લાગવી, (ર) પાંચમાલ થયું. વસાવવું (રૂ.પ્ર.) પરિણીત જીવન શરૂ કરવું. ૭ વાસણું (રૂ. પ્ર.) ઘરને તાળા-કૂંચી કરવાં, ઘર બંધ કરવું. વિચારવું (રૂ.પ્ર.) ખર્ચ કરતાં પહેલાં પેાતાની શક્તિ જેવી. ♦ સંભળવું (-સમ્ભાળવું) (રૂ.પ્ર.) ઘરના વહીવટ કરવેા. (૨) પેાતાની શક્તિ જોવી, ॰ સાંઢવું, ૦ સાંઢવું (-સાંઢનું) (રૂ.પ્ર.) પતિ-પત્નીએ સાથે રહી ઘર ચલાવવું. ઘેર તાળું દેવાળું (ઘેરય-) (રૂ.પ્ર.) નિવેશ જવે ઊંચું ઘર (રૂ.પ્ર.) ખાનદાન કુટુંબ] ઘર-આંગણું ન. [+ જુએ ‘આંગણું, ] ધરના આગળના આરણા સામેનું ફળિયું. (૨) (લા.) અતિ પરિચયવાળું નજીકનું સ્થાન. [ કરવું (રૂ. પ્ર.) પ્રિયજનની પ્રતીક્ષા કરવી] ઘર-ઉદ્યોગ પું. [ + સં.] ગૃહ-ઉદ્યોગ ઘર- (-X)ખરિયું વિ. [જ એ ‘ઘર- (-ઊં)ખરે' + ગુ. ‘ઇયું' ત. પ્ર.] દરેક ઘેર ફરી વળનારું ઘર-C(~t)ખરા .પું. [ + એ ‘'(-N)ખરા.’] (લા.) ઘર-આંગણું. [-રે (રૂ. પ્ર.) તદ્દન પડોશમાં] ઘર-ઊજડી વિ., સ્ત્રી. [+જુએ ‘ઊજડવું‘ + ગુ. ‘ઈ' રૃ. પ્ર.] ધરના નાશ કરનાર સ્ક્રી ઘર-ઊઠી વિ., સ્ત્રી. [ + જ ‘ઊઠવું’ + ગુ. ઈ” *. પ્ર.] (લા.) ગૃહ-કંકાસ, ઘર-કજિયા, ગૃહ-કલેશ ઘર-કજિયા, ઘર-કંકાસ (-ક છુ ાસ) પું. [ + જુએ ‘કજિયા,’ ગૃહકલેશ, ઘર-ઊડી
કંકાસ
ઘર-કામ ન. [+જુએ કામ.Ö] ઘરમાંનું નાનું મેટું કેાઈ
પણ પ્રકારનું કામકાજ
ઘરક(-ચ)યું ન. [રવા.] ઘુરકિયું ઘર-કુકડ વિ. [જુએ ‘ઘર' +‘કડું'.'], -ઢિયું વિ. [ + ગુ. ‘ઇયું' ત. પ્ર. ], ડી વિ. [+]. ‘ઈ 'શ્રીપ્રત્યય.] “હું” વિ. [ + જ ‘કકડું'.'] (લા.) ઘરમાં જ ભરાઈ બેસી રહેનારું. (૨) શરમાળ ઘરકેહું ન. [ફા.] કડા, (વહાણ.) ઘર-કેળવણી શ્રી. [જુએ ‘ધર’ + ‘કેળવણી.’] ઘરમાં મળતી તાલીમ, ગૃહ-શિક્ષણ
ઘર-ખટલા પું. [જએ ‘ઘર’+‘ખટલે.’] ઘરમાંનેા સરસામાન
અને પત્ની છેકરાં વગેરે કુટુંબકબીલે, ઘર-બાર ઘર-ખપ પું. [જુએ ‘ઘર’+‘ખપ.’] ઘર માટેના ઉપયેગ ઘર-ખપ(-)ત વિ. [જુએ ‘ધર' + ‘ખપત.'] ઘર માટે ઉપયાગી, ઘર-ખપનું
ઘર-ખરચ પું., ન. [જુએ ‘ઘર' + ખરચ.’], ઘર-ખર્ચે છું., ન. [ + જએ ‘ખર્ચ.’] ધરના વ્યવહાર ચલાવવા માટે થતા નાણાંના વ્યય [ઘરખર્ચ માટેની રકમ ઘર-ખરચી, ઘર-ખી સ્ત્રી. [ + જુએ ‘ખરચી’‘ખચી.’] ઘર-ખળે ક્રિ. વિ. [જુએ ‘ઘર' +‘ખળું' + ગુ. એ' સા. વિ., પ્ર.] (લા.) ઘરને આંગણે ઘર-ખૂણિયું વિ. [જુએ ‘ધર’ + ‘ખૂણેા' + ગુ. ‘ઇયું’ ત.પ્ર.]
Jain Education International_2010_04
ચર-ચાલુ
ઘરખૂણે પડી રહેનારું, ઘર-કુકડિયું. (૨) શરમાળ, (૩) ઘરગથ્થુ
ઘર-ખૂણે ક્રિ. વિ. [જુએ ‘ઘર' + ‘ખૂણે' + ગુ. ‘એ' સા. વિ., પ્ર.] ઘરના ખણામાં, એકાંતમાં, ખાનગીમાં. (૨) (લા.) માંહેામાંહે, અંદરોઅંદર, અંદર-મેળે ઘર-પેઢ (-ડય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ઘર' + ખેડ.'] ખેડૂત કે ખાતેદાર જાતે જ પેાતાનાં ખેતર ખેડતા હેાય એવી સ્થિતિ, ઘર-જોત
૪૩
ઘર-ખાદુ વિ. [જુએ ધર' + ખાવું' + ગુ. ‘* કુ. પ્ર.], હું વિ. [ + ‘ખાવું” + ગુ. ‘'' રૃ. પ્ર.] (લા.) પાતાના ઘરની જ નાલેસી કરનારું, પેાતાના ઘરને જ નુકસાન પહોંચાડનારું (એક ગાળ) ઘર એયું વિ. [ ‘ઘર’ + ખાવું’ + ગુ. ‘યું’ ભટ્ટ] પેાતાના ઘરનું ગુમાવ્યું હાય કે ગુમાવે તેવી બુદ્ધિવાળું (એક ગાળ)
સ્ત્રી ]
ઘર-ખેરડાં ન., અ. વ. [જુએ ‘ધર’ + ‘ખેરડું.' સમાન અર્થવાળા બે શબ્દોના સમાસ] છાપરાવાળાં રહેણાક મકાન. (ર) (લા.) સ્થાવર મિલકત, ઘરની માલ-મિલકત ઘર-ગઈ વિ., સ્ત્રી. [જએ‘ઘર' +‘ગઈ '~~~. ફૅ, ધરના નાશ કર્યાં હાય-કરે તેવી સ્ત્રી (એક ગાળ) ઘરગતુ, તું, શું, -થુ (શ્રુ) વિ. [ જુએ ઘર’ + સં, ગણના વિકાસ] ધરમાં જ કામ લાગે તેવું ઘરમાં જ જેના વપરાશ કરવાના છે કે થઈ શકે તેવું. (ર) (લા.) ખાનગી ઘર-ગો(-ઘા)ટી સ્રી. [જુએ ‘ઘર' + ‘ગૅટી.'] (લા.) ઘરમાં ભાજન કરતી વેળા પહેરવામાં આવતું રેશમી કે રેયાન અથવા શણનું અમેટિયું
ઘરઘર૧ હું [સ, સ્ક્વેર, રવા.] ઘર ઘર' એવા અવાજ [॰ થવું (રૂ.પ્ર.) મૃત્યુ-સમયના શ્વાસ ચાલવેદ. (૨) ધંટી કેરવતાં થતા અવાજ
ઘર ઘરૐ સી. [જુએ ‘ઘર,’•દ્ભિવ.] એ નામની એક રમત ઘર-ઘરણી શ્રી, [જએ ‘ઘર' + સં. વૃળિ> પ્રા, ર્િળી] ઘર-ધણિયાણી, ઘરવાળી [(લા.) પુનર્લંગ્ન, નાતરું ઘરઘરણું ન. [જ ‘ધર’+ સં. દુ≥િ પ્રા, ઘરળ′′] ઘરઘરવું અક્રિ. [જએ ‘ઘરઘર, '..ના.ધા.] ‘ઘર ઘર’એવા અવાજ કરવા. (૨) અંતકાળના એવા શ્વાસ ઊપડવા ઘર-ઘરાઉ વિ. [જએ ‘ધર' + ‘ધરાઉ.’] ઘેર બનાવેલું. (૨) માંહામાંહેનું, ખાનગી [ઘર' એવા અવાજ ઘરઘરાટ પું. [જુએ ઘરઘરÖ' + ગુ. આટ' ત...] ‘ઘરઘરઘરહ પું. રાય. (વહાણ.)
ઘરઘવું સ.ક્રિ, સં. ગૃહ-ગ્રહ > ઘા, ના. ધા,] વિધુર કે વિધવાએ કરી ઘર કરવું, ઘરઘરણું કરવું, પુનર્લંગ્ન કરવું. (ભટ્ટ. માં કર્તરિ પ્રયોગ: ‘હું રા-હું ધરધી’) ઘર-ઘાટ છું. [જઆ ‘ધર’+ ઘાટ.ૐ'] ધરની રીતભાત, ઘરની રહેણીકરણી
ઘર-ઘાટી પું. જિએ ઘર' + ‘ઘાટી.’] (મુખ્યત્વે મુંબઈમાં) ઘરકામ કરનારા પશ્ચિમઘાટના રહીશ માસ, રામા ઘર-ઘાલુ વિ. જિઆ ‘ઘર' + ‘ધાલવું' + ગુ. ‘* રૃ.પ્ર.] (લા.) પાતે પાતાના ઘરનું જ ગુમાવી કામ કે વ્યવહાર