Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 686

ખેલ-દિલ
ખેલ-દિલ વિ. [ + ફા] રમતિયાળ સ્વભાવનું (ઝ. મે.). (૨) નિખાલસ સ્વભાવનું. (૩) ઉમદા સ્વભાવનું ખેલ-દિલી સ્ત્રી. [+ ગુ. ઈં' ત. પ્ર.] નિખાલસ હુહ્દય (ઝ, મે.) (૨) ઉમદા સ્વભાવ, ‘સ્પૅટ્ર મૅન-શિપ' ખેલ-વૃષ્ટિ સ્ત્રી. [સં.] ખેલાડી જેવી નિખાલસ અને ઉમદા નજર, ‘સ્પેટિં’ગ સ્પિરિટ' (ચં. ન.), સ્પોર્ટ્સમૅન-સ્પિરિટ' ખેલન ન. [સં.] ક્રીડા, રમત, ખેલ, (ર) તમાસેા. (૩) રમવાનું સાધન, ખિલેણું [એ ખેલ.’ એલના શ્રી. સિં, ના આભાસ; સં, માં આકારાંત નથી.] ખેલ-બુદ્ધિ સ્ત્રી. [સં.] રમતિયાળ સ્વભાવ, ખેલદિલી ખેલ-માદળિયું ન. [ સં. + ‘માદળિયું,'] ડોકમાં પહેરવાનું
સેાના કે ચાંદીનું એક તાવીજ
આનંદ
ખેલવણુ' ન. [જુએ ‘ખેલવું' દ્વારા.] રમકડું, ખિલેણું. (૨) હાથમાં પહેરવાનું રૂપાનું એક ઘરેણું ખેલવવું જ ખેલવું'માં, (ર) ઘેાડાને સવારી કરી ફેરવવું ખેલ-વિનાદ પું. [સં.] ખેલવું અને વાતચીત મેળવવા એ, રમત અને વાતચીતના આનંદ ખેલ-વીરપું, [ર્સ,] રમત-ગમતમાં હોશિયાર, ખેલાડી ખેલવું સ. ક્રિ. [સં. હેલ્થ, તત્સમ; ભ્રૂ. ફૅ. માં કર્તરિ પ્રયાગ] ક્રીડા કરવી, રમવું. (૨) ખેલ કરવા, તમાસેા કરવે1. (૩) નાટયમાં પાઠ ભજવવા. (૪) જુગાર રમન્ત્રા. (૫) શિકાર કરવેશ. (૬) (લા.) યુક્તિ કે પ્રપંચથી કાર્ય કરવું, ખેલાવું કર્મણિ, ક્રિ. ખેલવવું, ખેલાવવું પ્રે., સ. ક્રિ. ખેલંદું (ખેલન્દુ) વિ. [જુએ ‘ખેલવું' + પંજા. ‘અંદું’ વર્તે. .] ખેલનાર, રમનાર, (૨) ખેલાડી, ખેલવામાં કુશળ ખેલાડી વિ. [જુએ ‘ખેલનું’દ્વારા.] ખેલવા-રમવામાં કુશળ, ‘સ્પોટ મૅન’ (ચં. ન.). (૨) નટ. (૩) ભવાયા, (૪) (લા,) યુક્તિથી પેાતાનું કામ કઢાવી લેનાર. (૫) મુત્સદ્દી ખેલાડુ વિ. [જુએ ‘ખેલવું’ દ્વારા.] ખેલાડી સ્વભાવનું. (ર) [રમકડું, ખિલેણું ખેલામણું ન. [જ ખેલકું' + ગુ. ‘આમણું રૃ. પ્ર.] ખેલારી વિ., શ્રી. [જુએ ‘ખેલનું' દ્વારા,]ખેલનારી-રમનારી સ્ત્રી ખેલાવણ-ધાઈ, -૧ (-૨) સ્ત્રી, [જએ ‘ખેલવું’ગુ. ‘આવણ’
રખડુ
· પ્ર, + ‘ધાઈ ' ‘ધાવ']બાળકને રમાડવાનું કામ કરતી ધાવ ખેલાવલ ન. [જુએ ખેલવું' દ્વારા.] બાળકા સાથેના આનંદ.
(૨) (લા.) નાગને વશ કરવાની ક્રિયા ખેલાવવું, ખેલાયું જુએ ‘ખેલનું’માં. ખેલે પું. [સં. લેહ + ગુ. ‘એ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ખેલનાર નટ. (ર) ભવિષ્યમાં મરજી મુજબ ભાવ મેળવવા માટે માલને કે વેપારની ચીજને એકહથ્થુ કરવાપણું, કૅનરિંગ' ખેવ ક્રિ. વિ. સં. ક્ષિત્ર > પ્રા. લિવ્ દ્વારા ‘ખપ’> ‘ખિવ’ થયે; સામાન્ય રીતે સાિત્ર દ્વારા તત-ખેવ' તરીકે જ, ગુ. માં માત્ર] જલદી, એ જ સમયે એવટ છું. [હિં.; જૈવર્ત > પ્રા. વટ્ટ] નાવિક, એવટિયાં ક્રિ. વિ. એકદમ, ઝડપથી, ઝપાટાબંધ ખેટિયા પું. [જુએ ખેવટ' + ગુ. ‘ઇયું' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] જુઓ ‘ખેવટ,’ [વાનું કામ, વહાણવટું એવડું ન. [જુએ ખેવટ' + ગુ. ‘'' ત. પ્ર.] વહાણ હંકારભ. કા.—૪૧
[ખારવા ખલાસી,
Jain Education International_2010_04
૬૪૧
ખેંચ-તાણ
ખેજડી સ્ત્રી. ખેવડાથી ઝીણી જાતનું એક ઘાસ એવા પું. ઊંચા ગુણવાળું એક શ્વાસ એવણુ છું, એ નામનું એક ઘાસ
એવના શ્રી. ગરજ, પરવા, દરકાર, (ર) કાળજી, ચાનક ખેવૈયા પું. પાણી પૂરું પાડનાર પખાલી એવા પું. [ર્સ, શ્રેષ્ઠ- > પ્રા. લેયમ-] (લા.) સંસારના કેરે, ભવ દેશ-બિરાદર પું. [ફ્રા.] સગુંવહાલું
એશી(-સી) વિ. [ફા, ખેશ] સગું, સાથી, (૨) સ્ત્રી. લગ્ન, વિવાહ. (૩) સલાહ એશેગાશે ક્રિ. વિ. થોડું ઘણું
.
ખેસ પું. પુરુષને ખભે નાખવાની પછેડી, દુપટ્ટા, [૦ ખંખેરવા (ખઙખેરવેા), ♦ ખંખેરીને ચાલતા થવું (-ખઙખેરીને-) ખંખેરી ના(-નાં)ખવા (-ખઙખેરી-) (રૂ. પ્ર.) જેખમ કે જવાબદારીમાંથી મુક્ત થયું. ॰ ના (નાં)ખવા (રૂ. પ્ર.) ખભે પછેડી મૂકવી. ૦ પકડવે, -સે વળગવું (રૂ. પ્ર.) આાશરે આવી રહેલું. (૨) ન છૂટે તેવું લફરું વળગવું] એસડી શ્રી, [જુએ ‘પ્રેસ’ + ગુ, ‘હું' સ્વાર્થે ત, પ્ર. + ઈ ’ સ્ક્રીપ્રત્યય.] નાના ખેસ
એસડી
ખેસલે પું. ડગલે બનાવવાના ખરનું એક કાપડ, ‘કાર્ટિંગ’ એસવવું જએ ‘ખસનું’માં. ખેસિયું† ન. [જુએ ‘પ્રેસ’ + ગુ. ‘ઇયું’ ત. પ્ર.] નાનેા ખેસ, [ચ્ચું' ત. પ્ર.] નજીકનું સગું એસિયુંÖ ન. [જુએ ખેશી'ના મૂળમાં ફા. ‘ખેશ્' + ગુ બેસી વિ. [જુએ ‘પેશી.'] જુએ ‘ખેથી.’ એત્તુ (ગૅ:) સ્રી. [૪, પ્રા. લેહૈં, તત્સમ] ધૂળ, રજ, ખેપટ મેળ (ખૂન્ય) સ્ત્રી, આર, કાંજી, સ્ટાર્ચ' [વાળા ચલે મેળેા (ખળા) પું. ગૂંથીને બનાવવામાં આવેલા દેરીના ઝાળીએકા (ખેં કડા) જુએ ‘ખેકડો.’ [બહુ જ અશક્ત ખે ક(-ખ)લી (ખે`ક(-ખ)લી) વિ. અંદરથી ખવાઈ ગયેલું, ખે’ખાટ (ખ”ખાટ) પું. [રવા.] વારંવાર કહ્યા કરવું એ. (૨) કલકલાટ, ગેાકીરે. (૩) (લા.) મમત, હઠ ખુંખાર (ખેં`ખાર) પું. [રવા.] ખેાંખારે
એ ખારિયા (ખ ંખારિયા) પું. [રવા.] સૌરાષ્ટ્રમાં થતા એક
જાતના ઘેાડા
એ ખિયું (ૉ’ખિયું) ન. [રવા.] ખેં કરી દાંત બતાવવા એ એંખે' (ખં ખં) ક્રિ. વિ. [રવા.] એવા ઉધરસને અવાજ થાય એમ
ખેંગાણું (ખેંગાણું) ન. મદલે, ખંગ, વટક. [॰ વાળી દેવું (રૂ. પ્ર.) વટક વાળી દેવી, સારા બદલે દેવે ખેંગાળ (ખેં ગાળ) વિ. નારા કરી નાખનારું, ખેંચ (ખૂંચ્ય) સ્ત્રી, [જુએ ‘ખેંચવું.'] ખેંચાણ, તાણ, (૨) (લા.) આગ્રહ. (૩) તંગી, અછત, ભીડ, શોર્ટેજ' એ ચણુ-ગાડી (ખેં ચણ-) સ્ત્રી. [જુએ ખેંચવું' + ગુ. ‘અણુ’ રૃ. પ્ર. + ‘ગાડી.’] ખેંચવાથી ચાલે તેવી ગાડી ખેંચણિયું (ખેં ચાણયું) વિ. [જુએ ‘ખેંચવું' + ગુ. ‘અણુ’ ‡. પ્ર. + યું' ત, પ્ર.] ખેંચી જાય તેવું ખેં'ચતાણ (ખે ચ્ય-તાણ્ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ખેંચવું' + ‘તાણનું.' ખેંચવું અને તાણનું એ, ખેંચાખેંચ, તાણાતાણી. (૨)