Page Text
________________
ખંખાળવું
ખંખાળવું (ખરાળવું) [રવા.] જુએ ‘ખંગાળવું.' ખંખેરવું (ખઙખેરવું) સ. ક્રિ. [જુએ ‘ખેરવું,' અે વર્ણવે દ્વિર્ભાવ.] ઝાટકીને ળ વગેરે દૂર કરવું, ઝાટકવું. (૨) (લા.) ઠપકા ધ્રુવે. (૩) માર મારવે!. (૪) માર મારી લૂંટી લેવું. ખંખેરવું (ખકખેરાલું) કર્મણિ, ક્રિ. ખંખેરાવવું (ખકખેરાવવું) પ્રે., સ. ક્રિ.
ખંખેરાવવું, ખેરાવું (ખડખેરા-) જુએ ‘ખંખેરવું’માં, ખંખેરવું(ખઙ ખેરવું) સ. ક્રિ. [જુએ ‘ખેરવું;’ આદિ વર્ણને દ્વિર્ભાવ] અળતા લાક્ડાના ટ્રાયલાને સંકે રવે. (૨) નખથી ઉઝરડા કરવા, (૩) : બિન કરી નાખવું. ખંખેરાવું (ખખારાવું) કર્માણ., . ખંખેરાવવું (ખખેરાવનું પ્રે, સ. ક્રિ. ખંખેરાવવું, ખંખેરાલું.(ખÒારા) જુએ ખંખેારવું'માં ખંખેળવું (ખડખાળવું) સ. ક્રિ. [જુએ ખેાળવું;' આદિ વર્ણના દ્વિભાવ, ખૂણે ખાંચરે શેાધી વળવું. ખંખેાળાવું (ખ ખેાળાવું) કર્મણિ,, ક્રિ. ખંખેાળાવવું (ખખેાળાવવું) પ્રે., સ. ક્રિ.
ખંખેાળા(ખક્ખાળા) પું., બ. વ. [જુએ ‘ખંખાળવું' + ગુ. ‘ઉં” રૃ. પ્ર.] ખાળંખાળા, શેાધાશેાધી. (૨) ખાંખાખેાળા, ફાંકાં ખંખેળાવવું, ખંખેાળાવું (ખખેાળા-) જઆ ‘ખંખાળવું’માં, ખંખેાળાં (ખાખેાળાં) ન., ખ. ૧. [જુએ ‘ખંખેાળા.’] જુએ ‘ખંખેાળા,’
અળિયું (ખઙખેાળિયું) ન. [રવા.] (ખાસ કરીને ખાળકાની ભાષામાં) માથે પાણી રેડી નાહવું એ.[-યાં કરવાં (રૂ. પ્ર.) નાહવું]
ખંખેાળા પું. [જુએ ‘ખખેા છું.’] તપાસ, ખંખેાળા ખંગ (ખઙ્ગ) વિ. [સં, લગ્ન,લંગડું] ખાંડુ, એક બાજુ નમેલું. [॰ થયું (રૂ. પ્ર.) આશ્ચર્ય-ચકિત થવું. ૦ વાળવા, ૦ વાળી આપા (રૂ. પ્ર.) ઢગલેા કરી આપવા. (૨) સારા ખલે આપવે. (૩) સર્વોત્તમ કરી આપવું]
ખેંગા॰ (ખવડ) વિ. ક્રોધી, ઉગ્ર ખંગઢ (ખડય) સ્ત્રી, બહુ પાકી ઈંટ, ખંજર ખંગર૧ (ખર) વિ. તદ્ન સૂકું
ખંગર (ખ૨૫) સ્ત્રી. તદ્દન પાકી ગયેલી ઈંટ, ખંગડ, ખંજર મંગરવું (ખરવું) સ. ક્રિ. ખાલી કરવું. (૨) ચરિયાણ ચરવું ખંગ(-ખ)ળાવવું (ખ (-)ળાવવું) જએ ‘બંગાળવું’માં. અંગારા (ખારે) પું. [રવા.] બળખા
ખંગાલવું (ખાલનું) સ. ક્રિ. [રવા.] ખાલી કરી દેવું. (૨) થાડું ધોવું, (૩) સંભોગ કરવે. [ ખંગાલી ના(-નાં)ખવું (ખાલી) (રૂ. પ્ર.) ધાવું. (૨) સંભાગ કરવા] ખંગા(-ખા)ળવું (ખ (-)ળવું) અ.ક્ર. [રવા.] કોગળા કરવા. (ર) વીંછળવું. ખંગ(-ખ)ળાવવું (ખ (-)ળાવવું) પ્રે., સ. ક્રિ
ખેંચકાટ પું. [જુએ ‘ખેંચકાવું’ + ગુ, ‘આટ’ રૃ. પ્ર.] ખેંચકા, પંચામણ, આનાકાની
ખંચકાવવું જુઓ નીચે ‘ખેંચકાવું’માં, ખેંચકાવું અ. ક્રિ. [૪ ‘પંચા’; –ના, ધા.] ખચકાવું, અચકાવું, ખમાયું. ખંચકાવવું પ્રે., સ, ક્રિ.
Jain Education International_2010_04
૮
ખંટકાવ
ખેંચકે હું. [રવા.] ખંચકાવું એ, ખેંચકાટ, આનાકાની. (૨) સપાટીના નારા ખાડા, ખચકા
ખેંચામણુ (ખ-ચામણ્ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ખેંચાવું’ + ગુ, ‘આમણ’ ટ્ટ, પ્ર.] ખેંચાવું એ, ખેંચકાટ, આનાકાની ખેંચાવવું, ખેંચાવુ॰' (ખચા) જુએ ‘ખાંચવું’માં, ખેંચાવું? (ખ-ચાવું) . ક્રિ. [રવા,] અચકાવું, ખચકાવું, ચૈાલવું. (ર) શંકામાં પડવું. (૩) શરમાવું, લાગું, સંક્રાચ અનુભવવે [ઘરની પાછળના સાંકડો ભાગ, નવેળું ખેંચાણું (ખચાળું) ન. [જએ ‘ખાંચા’ + ગુ. આળું ત. ..] ખેંચેરવું (ખચેરવું) સ, ક્રિ. [રવા.] ખંખેરવું, ઝાપટવું. ખંચેરાવું (ખ-ચેરાયું) કર્મણિ,,ક્રિ. પંચેરાવવું (ખ-ચેરા-) પ્રે., સ. ક્રિ.
ખેંચેરાવવું, ખાંચેરાલુ (ખ-ચેરા-) જુએ ખૂંચેરવું'માં. ખંજ (ખજ્જ) વિ. [સ.] હું, લંગડું ખ ́જ (ખ-જત્વ) ન. [સં.] લંગડાપણું
ખ ંજન (ખ-જ્જન) ન. [સં.] એ નામનું એક સુંદર પક્ષી
(હસતાં ગાલમાં ખાડા પાડવાના આકારને ‘ખંજન’ની ઉપમા અપાઈ છે, ખંજન પડિયાં ગાલે' પ્રેમા.
ખંજર॰ (ખ-જર) પું. [દે. પ્રા. સ્કું ઝાડ] સુકાઈ ગયેલા પદાર્થ. (૨) ખુબ પાકી ગયેલી ઈંટ. (૩) ઈંટ કે પથ્થરને ઊભા થર, ખરો. (૪) ધાતુના કચરા ખ’જરર (ખજ્જર) ન. મેઢું મકાન
ખંજર (ખ-૪ર) ન. [ા.] કટારના ઘાટના એકવડા હાથાના છરા, જમૈયા, (લાંબા એ-ધારા)
ખંજર-ખાજી (ખ-જર-) સ્ત્રી. [ફ્રા.] ખં૨ હુલાવી દેવાની ક્રિયા ખંજરી॰ (ખ-જરી) સ્ત્રી, ધઘરીવાળી નાની ડફ (એક વાદ્ય). (૨) રેશમ રંગવાની એક રીત. (૩) ચટાપટાવાળું રંગેલું એક રેશમી કાપડ
ખજરીને (ખ-જરી) સ્રી. [જુએ ખંજર' + ગુ. 'ઈ' પ્રત્યય] શ્વાસ રાખવાની જગ્યા
ખંજવાળ (-ચ) સ્ત્રી. [જુએ ‘ખંજવાળવું.’] વલૂર, ખંખેળ, ચેળ. [॰ આવવી (રૂ. પ્ર.) ખંજવાળવાની લાગણી થવી. ૦ થવી (રૂ. પ્ર.) કામ કરવા ચટપટી થવી] ખ’જવાળવું સ, ક્ર. [રવા.] વલૂરવું, ખંજોળનું (નખથી). [માથું ખંજવાળવું (રૂ. પ્ર.) આશ્ચર્ય સાથે વિચારમાં પડી જવું.] ખંજવાળાનું કર્મણિ, ક્રિ. ખંજવાળાવવું કે., સ.ક્રિ. ખંજવાળાવવું, ખજવાળાવું જ ખંજવાળવું'માં. ખંજા (ખા) સી., પું. [સં., શ્રી.] એ નામનેા એક ગણમેળ ચંદ્ર. (પં.) [ગણુમેળ છંદ. (પિં.) ખજિકા (ખજિકા) સી., પું. [સં., સી.] એ નામના એક ખો (ખ-જો) પું. ગીધ પક્ષી વિ, ચેળ ખોળ (ખોળ્ય) ફ્રી. જુએ ‘ખંજોળવું'] ખંજવાળ, ખોળવું (ખ~ોળવું) સ. ૬. [જુએ ખંજવાળવું;” ગુ. પ્રક્રિયામાં સંસ્કૃત પ્રકારનું સંપ્રસારણ] ખંજવાળવું, વલરવું (નખથી), ખ જોળાવું(ખોળાવું) કર્મણિ, ક્રિ.ખોળાવવું (ખ-જોળાવવું) પ્રે., સ. ક્રિ ખંજોળાવવું, ખોળાવું (ખોળા-) જુએ ખંજોળનું’માં, ખટકાવ છું. [જુએ ‘ખંટાણું' + ગુ. સ્વાર્થે ‘ક' + ‘આવ’
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |