Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 637

ખડપા
બઢા હું. જિઆ ખરા.’] જએ ‘ખરપા,’
ખઢ(-ર)બચઢ વિ. [રવા.] ઊંચી નીચી સપાટીવાળું, ખડબચડું, ‘રક્’
[પણું
સ્વાર્થે
ખઢ(-ર)બચઢાઈ શ્રી, [+ ગુ, આઈ' ત, પ્ર,] ખડબચડાખઢ(-૨)બચડું વિ. [≈એ ‘ખડબચડ' + ...' ત. પ્ર.] જખા ખડબચડ.’ [(લા.) હાલચાલ ખંઢબઢ (ખડચ-બડય) સ્ત્રી, [રવા.] એવેલ અવાજ. (ર) અડૂબવું અ. ક્રિ. [વા.] ખડભડવું. (ર) ખળભળવું ખડખડાટ પું. [જુએ ખડખડવું' + ગુ, ‘આર્ટ' રૃ. પ્ર.] ખડબડવાના અવાજ, ખડભડાટ. (ર) (લા.) ધમાચકડી, (૩) તારાન, અખેડે, ધાંધલ, (૪) પેટમાં આવતી ચંક ખડખડી સ્ત્રી. [જુએ ‘ખડખડવું” + ગુ. ‘'ટ્ટ, પ્ર.] ખડખડાટ. (૨) હાલચાલ. (૩) ઊલટાપણું, વ્યક્તિક્રમ, ઊલટફેર થયું એ
ખઢબા-દાર વિ. [જ઼એ ‘ખડબે’ + ફા. પ્રત્યય] ખડદાવાળું, ઉપરના પડનાં ચેાસલાં પડે તેવું
ટિટી, તળિયું
બઢબાસિયું વિ. ખડબચડું. (ર) (લા.) ખેડાળ ખાખી સ્રી. છીંડામાં ઊભું કરવામાં આવતું બે પાંખિયાવાળું લાકડું-અંગ્રેજી ‘Y' આકારનું, ખોડી-ખારું ખાણું ન. જુએ ‘ખડદું,' ખડબૂચ ન. [સં. લવૂ (-q)ન, ફા, ખર્ભુજહ ] ટેટી, સકરખઢબૂચી સ્ત્રી. [જએ ‘ખબૂચ' + ગુ. ‘ઈ' શ્રીપ્રત્યય.] ટેટીને વેલે [જુએ ‘ખડબૂચ.’ ખબૂરું ન. [૪એ‘ખડબૂચ’ + ગુ. ‘’ સ્વાર્થે ત, પ્ર,] ખરુ.ખેડ પું. [રવા.] ધાતુના વાસણના કે ધાતુને અવાજ ખડબા હું. [રવા.] જુએ ‘ખડયું.’ (૨) ઊંચાણવાળા ભાગ (સામાન્ય રીતે ‘ખાડા-ખડબા’ એમ ‘ખાડા' સાથે પ્રયાગ) ખઢ-બ્રાહ્મી સ્ત્રી. જ‘ખડ॰' + સં.] બ્રાહ્મી નામની વનસ્પતિની એક જાત, મંકંપણી ખેડબડ (બડબડય) શ્રી.[રવા.] એવા અવાજ. (૨) (લા.) ગરબડ, ધાંધલ, (૭) કજિયા, તકરાર ખડભડવું અ. ક્રિ, [ર.] ખઢલડ અવાજ થવે, ખખડાટ થવા, ખખડવું. (ર) એવા અવાજ સાથે ઊથલપાથલ થવી. (૩) (લા.) તકરાર થવી [ભડવું એ ખડભડાટ પું. [જુએ ‘ખડભડવું, + ગુ. ‘આટ' ‡. પ્ર.] ખડબઢબરામી જએ ખંડ-અભરામી.’ ખઢ-ભારિયું ન. [જુએ ‘ખડ॰' + સં. માર્ + ગુ. ‘ઇયું’ ત. પ્ર.] ખડના ભાર ઉપાડનારું માણસ વનસ્પતિ બઢ-ભીડા હું. જિએ‘ખડÔ' + 'ડે.'] એક જાતની ખડ-બ્રામી જએ ‘ખડ-અભરામી.’
પર
ખુમચેા પું. આંટની ઉપર કડાઉ ઈંટા કે પથ્થરની ચણતર ખમડું ન, મેંદાની ગળી પૂરીના આકારની એક જાતની
મીઠાઈ
બુઢમંડાં (-મણ્યાં) ન., ખ.. વ. મેંદાની ગળી પૂરી ખુઢમા(-માં)કડી સ્ત્રી. [જુએખંડ' +મા(-માં)કડી.’] લીલા
ધાસમાં થતું પતલા લાંબા પગવાળું એક લીલા રંગનું જીવડું ખ-મામે હું. જુિએ ખડ+ મામા.”] મામાના મામા બઢ-માંકડી જએ ખુ-માકડી.’
Jain Education International_2010_04
ખડાઈન
ખઢ-માંદલું વિ. જુઓ ‘ખડર' + માંદલું.'] અવારનવાર માંદું પડતું, માંદું-સાજું [અથવા માતાનું મેાસાળ ખઢ-મોસાળ ન. [જુએ ખંડ ' + મેાસાળ.”] પિતાનું ટ-વઢ, હું વિ. [? એ ‘ખડ + qઢવું' + ], ‘' રૃ, પ્ર.] ઘાસ વાઢનારું (મ.) (૨) (લા.) ગરીબ, કંગાળ, ભિખારી હાલતવાળું
ખડવું અ, ક્રિ. સ્થાનથી ખસી પડવું, સ્થાન-ભ્રષ્ટ થવું. (૨) સમયથી ખસી પડવું. (૩) હાકાનું સાંધામાંથી જુદા થયું. [-તું મૂકવું (રૂ. પ્ર.) રહેવા દેવું. (૨) અવગણના કરવી] ખેડવવું છે. સ. ક્રિ. ગિતા એક પ્રકાર ખડવેલા પું. [જુએ ‘ખંડ' + વૅલે.'] (લા.) વાઈના અઢ-વેલાર્ડે પું. [જુએ ‘ખડૐ' + ‘વેલેા.’] (લા.) ભાદરવા મહિનામાં ઝીલના છેાઢવા ઉપર દિવસ ઊગતી વેળા દેખાતા કના જેવા પદાર્થ ખઢ-વેવાણ (-નાઃવાણ્ય) સ્ત્રી. [૪ વહેવાણની સાસુ, મેાટી વહેવાણ ખઢ-વેવાઈ (-વાઈ) સ્ત્રી, [જુએ ખડર' + વહેવાઈ.'] વહેવાઈ ના પિતા, મેટા વહેવાઈ ખટ-શિ(-શી, -સિ”, “સી)ગન. [જુએ ખંડ' શિ(~શ', -સિં, સી)ગ.' એ નામનું એક વૃક્ષ ખઢ-શિ-શીં, -સિ’,-સી)ગી શ્રી. [સં. વાડિયા > પ્રા. શિનિકા]એ નામનું એક મેાડું ઝાડ, મેઢાશિંગી, ખારીશિંગી ખડ-શિ(-શીં)ખી સ્રી, [+ સં. ચિમ્તી] એક જાતની વેલ,
‘ખડર’+‘વહેવાણ,’]
પરખેાળિયાની વેલ
ખ-શેરણી ન. એ નામનું એક ઝાડ
ખડ(-ઢા)ભૃકું ન. [સં. ઘટ-] એકબીછ રાશિનું સામસાનું છ અને આને અંતરે હોવું એ, ખેડાષ્ટક, (જ્યા.) (૨) (લા.) અણબનાવ, દુમેળ
ખઢસણુ છું. એ નામના એક છેડ ખડ-સમેરવી સ્ત્રી. [જુએ
એક છેડ
‘ખડ’’+ સમેરવી.’] એ નામને [એક છેડ બઢ-સમેરવા હું. [જુએ ‘ખડ’+ ‘સમેરવા.'] એ નામને ખાસલ ન., પું. જમીનની સપાટીથી લઈ મકાનની પીઠિકા ‘પ્લિન્થ' સુધીનું ચણતર [રાતા' એ જાતને!) ખઢ-સલિયા પું. એ નામને એક ખેાડ (ધાળા' અને ખસલું ન. [જુએ ખડÖ' દ્વારા.] ખડ, ઘાસ, તૃણ ખડસાન પું. ધાર કાઢવાના પથ્થર, નિસરણા ખસૂઈ ન. એ નામનું એક કંદ
ખહટ પું. કંકાસ, ફ્લેશ, (૨) ઝઘડો, તકરાર ખટૂંક (ખડક) વિ. સૂકું
ખડંગ (ખ) પું. [રવા.] પડવાથી ધાતુના વાસણને અવાજ. (૨) ૪. વિ. એવા અવાજથી
ખડંગ (ખડકું) ક્રિ. વિ. [સ. ફ્લૂમ્ યે અંગે હાય એમ] (લા.) ઊભાં ઊભાં. (ર) સાવધાન, જાગ્રત અઢા શ્રી. જોડાની પાની તરફના ઊભેા ભાગ. (ર) પાવડી, પાદુકા, ચાખડી. (૩) ભેંસનું માદા બચ્ચું, ખડે, ખડેલી ખાઈ સી. કામ કરવાની ચેરી, (૨) શતા, લુચ્ચાઈ.
(ર) મહાનું કાઢી અલગ રહેવું એ