Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 638

ખડા ર
ખાઈ ૐ સ્ત્રી. ભેંસનું માદા બચ્ચું, ખડા, ખડે, ખડેલી ખેડા શ્રી. ખડા, પાવડી, ચાખડી ખઢ઼ારે આ. સૂકા ઘાસના જથ્થા ખઢાઉ વિ. [જુએ, ખરું' દ્વારા.] ખડું, ઊભું, સીધું ઊભું ખડા-ઉપાડ વિ. [જુએ ‘ખડા' + ઉપાડ.' ખડા ખરેખર બિડાય અને સપાટાબંધ પગ ઊપડે એવું (જોડો ટ પગરખું વગેરે). (૨) (લા.) પેચપ બેસતું, ખડાદાર ખઢાક ક્રિ. વિ. [રવા.] અવાજથી ખઢાકા પું. [રવા.] એવા અવાજ
૫૯૩
ખાખર ક્રિ. વિ. રિવા.] વાંરવાર ખડ ખડ' થાય એમ, (ર) (લા.) ઉતાવળથી, ચંચળતાથી ખઢાખટ પું. [સં. વæ5], ખઢાખટકું ન. - પું. [ + ગુ. કું ત. પ્ર.] જુએ ‘ખડણકું.' (૨) (લા.) અણબનાવ ખઢાખાષ્ટકું, ખઢાખાણું, ખાખાસર્યું, ખઢાખાસ્સું ન. [જુએ ‘ખડષ્ટકું.'] જએ ‘ખડટકું.’ ખઢા-જંગી (-૪૭) સ્ત્રી. [જુએ ખડું' + જંગ' + ગુ. ‘ઈ ' સ્વાર્થે ત. પ્ર,] ગેરવાજબી રીતના ઝઘડ [ઉપાડ.' ખા-દાર વિ. [જુએ ખડા' + ફા. પ્રત્યય] જુએ ખડાનન પું. [સં. વધુ + આનન] છ મુખવાળા કાર્તિકેય, મહાદેવના મેટા પુત્ર કાર્તિક સ્વામી. (સંજ્ઞા.) ખઢા-પાર્ટ છું. આટાપાટાની દેશી રમત ખઢાભાર વિ. જુએ ‘ખડા-ઉપાડ,'
ન પડાય તેવી એકળીવાળી ચણતર ખડિયા-નાગ (-ગ્ય) સ્ત્રી. [અસ્પષ્ટ + જ નાગલી,’] એ નામની એક વનસ્પતિ, લાંગુલી ખઢિયાં ન., અ. વ. [જુએ ‘ખડિયા.'] કાદવમાં ચાલેલા ઢારનાં પગલાં સુકાઈ ગયા પછી એના પડેલા ખાડા ખરિયું ન. પહેલા વેતરની ભેંસ. (ર) સુકાવાથી તડો પડી ગઈ હૈાય તેવી જમીન. (૩) ચે।માસામાં કેટલાક દિવસ સુધી વરસાદ ન પડતાં પડતા તાપ
ખઢિયુંરે જુએ ‘ખડિયું.’
ખક્રિયા પું. [જુએ ખડી' + ગુ. ‘ઇયું' ત. પ્ર.] કિત્તાથી લખવા પ્રવાહી ખડી રાખવાને એટ. (ર) (લા.) શાહી રાખવાના બેટા. (૩) દીવાના બેટા ‘ખડા-ખઢિયાર પું. રેવવાનું એક એજાર
ખડિયા પું. બ્રાહ્મા ભીખ માગવા ખભે રાખતા તેવા બેઉ બાજુ ખાનાંવાળા સાંકડા લાંબા કાળા. (૨) એવે ઘેાડા ઉપર રાખવાના કાળા. [-યા ખાટવા (રૂ. પ્ર.) ăાવવું. (૨) છતનું. ન્યા પાટલાં બાંધવાં (રૂ. પ્ર.) બધું સંકેલી ચાલ્યા જવું. ન્યા ભરવા (રૂ. પ્ર.) વિદાય લેવી. ચામાં ખાપણ (રૂ. પ્ર.) મૃત્યુ માટેની તૈયારી, "ચે પાટલિયે(ર. પ્ર.) (રૂ. પ્ર.) તૈયાર, સજજ થઈને] [ટંકણ-ખાર પરૢિયા પું. એ નામના એક ક્ષાર, ખડિયા-ખાર, ઢિયા નાગ પું. જએ ‘ખડિયે ’^ + સં.] (લા.) એ નામના ધાળા પટ્ટાવાળા વાધ ખક્રિયા વાઘ પું. [જુએ ‘ખડિયા ' + ‘વાઘ.’] ખડીના જેવા ખડી સ્ત્રી, [સં. ટિળા>પ્રા, વૃત્તિમા] ઊજળી ધેાળી *નિજ માટી (જેમાંથી ચાર્ક બનાવાય છે.)
એક છેડ
૧
સ્ત્રી. [જુએ ખડા.’] ભેંસનું ઉંમરે પહોંચેલું બચ્ચું, ખડા, ખડે, ખડેલી વપરાતી ખડી ખડીકટ-ખડી સ્ત્રી, [અસ્પષ્ટ + જુએ ‘ખડી,૧] લખવામાં ખડી-ખમલી સી. ન્યાયામની એક જાતની બેઠક. (ન્યાયામ.) ખડી ખેતી સ્ત્રી. [જુએ ‘ખરું’ગુ, ‘ઈ ’ સ્ક્રીપ્રત્યય+ ખેતી, '] ઊભા પાક, ઊભે માલ
ખડ્રામ (y) સ્ત્રી. ખડા, પાદુકા, ચાખડી, પાવડી ખઢાયતી સ્ત્રી. [જુએ ‘ખડાયતા’+ગુ. ઈ’ સ્રીપ્રત્યય.] ખડાયતા બ્રાહ્મણ કે વણિક જ્ઞાતિની સ્ત્રી. (સંજ્ઞા.) ખડાયતા છું. ગુજરાતમાં એ નામની બ્રાહ્મણ તેમજ વણિક
ખડી
અપાતી હાથ-ખરચી. (ર) ભરપેષણ માટે અપાતી રકમ કે જમીન [ખાર ખડિયા-ખાર પું. [અસ્પષ્ટ + જુએ ‘ખાર.’] પીસેલા ટંકણખક્રિયા-ખૂટ વિ. માહિતગાર અઢિયાટ પું., ૐ ન. તળાવ ઊતરવાની ઢાળ પડતી લપસી
Jain Education International_2010_04
જ્ઞાતિના પુરુષ. (સંજ્ઞા.)
ખાયું ન. [જુએ ‘ખડા' દ્વારા.] ભેંસનું ઉંમરે આવેલું માદા બચ્ચું, ખડેલું
ખઢારી શ્રી. [મરા. ખંડારી (‘ખંડાર’ ગામ ઉપરથી)] દ્રુપદપદ્ધતિની ગાવાની ચીજ. (સંગીત.)
ખઢાવા શ્રી. જિએ। ‘ખેડા’ દ્વારા.] ખડા, પાદુકા, ચાખડીખડી ખઢાવા પું. [૪ઓ ‘ખડા' દ્વારા.] લાકડાના જેડ ખઢાષ્ટક, “હું ન. [સં. વદ્યુટñ-], ખટાણું ન. [જએ ‘ખડoકું.”] જુએ ‘ખડoકું.’
ખહાસન છું. એક વનસ્પતિ ખઢા-હૂંડી સ્ત્રી. [હિં. ખડા’+ જુએ ‘હૂંડી.] રજૂ કરતાં ઊભાઊસ ચૂકવી અપાય એ પ્રકારની હૂંડી ખરાં ન., ખ. વ. [જુએ ‘ખડા.’] ખડા, પાદુકા, ચાખડી ખરાંખ વિ. એ ખરું.' ખઢાંગ વિ. એ ખડંગ.’
ખયિલ વિ. [સં. વāિhl> પ્રા. લઢિમા + પ્રા, ફૂØ ત. પ્ર.] ખડીથી ધેાળેલું
ઢિયા પું., બ. વ. રસ્તામાં પડેલા ખાડા ખક્રિયા-અઢખર વિ. જીર્ણ, ખખળી ગયેલું. (ર) (ખડખડય) સ્ત્રી. [રવા.] (લા.) કટકટ, .પંચાત. (૩) જંજાળ. (૪) મેટી આફત. (૫) સમૂળગેા નાશ ખક્રિયા-ખરચી સ્ત્રી. [અસ્પષ્ટ + જુએ ‘ખરચી.’] અંધાણીને
લ, મા.-૩૮
ખડી ડંકી (ડકી) સ્ત્રી, મલખમની એક રમત. (ન્યાયામ.) ખડીતાલ જએ ખડ-તાલ.’
ખુડી ફોજ સી. [જએ ‘ખડું’ + ગુ. ઈ ’ સ્રીપ્રત્યય + કાજ,'] હુકમ મળતાં તરત લડાઈમાં જનારું લશ્કર, કાચમી સેના ખડી બેઠક સ્ત્રી, જુએ‘ખડું’+ ગુ. ‘ઈ ’ પ્રત્યય + બેઠક.’] વ્યાયામની એક જાતની બેઠક. (ન્યાયામ.) ખડી ખેાલી સ્ત્રી. [હિં] દિલ્હી આસપાસના પ્રદેશમાં બાલાતી હતી તે એક નવ્ય ભારત-આર્ય બાલી કે જેમાંથી વ્યવહારુ સ્વરૂપ મળતાં અર્વાચીન હિંદી ભાષાના વિકાસ થયા. (સંજ્ઞા.) ખડીરામ-ખંડી શ્રી. જુએ ‘ખડીકટ-ખડી.’ ખડી સાકર આ. [અસ્પષ્ટ + જએ ‘સાકર.'] સાકરના એક