Page Text
________________
ખડખડતું
૫૧
ખડ-પૂળો
ખખડતું વિ. જિઓ “ખડખડવું+ ગુ. “તું વર્ત. કૃ] (સંગીત.) સુકાયાથી “ખડ ખડી અવાજ કરતું. [૦ આપવું (રૂ. પ્ર.) ખઢતાલ ન. કાંસીજોડાં, ઝાંઝ કરીરાંથી રજા આપવી, પાણીચું આપવું. ૦ મળવું ખડતાલ પુ. ગધેડાની પાટ
[આંતરો (રૂ. પ્ર.) નોકરીમાંથી છૂટા થવું પડવું
ખહતાલ' છું. લાકડાની પટ્ટીઓની કરેલી અડચ, ફરેતાળ, ખખભભ૮ (ખડખડ-ભડભડથ) સ્ત્રી. રિવા.] એવો ખહતાલ(ળ)વું સ. ક્રિ. [જુઓ “ખરી,' ના. ધા.] ખરી વડે અવાજ. (૨) (લા.) ખટરાગ, મનદુ:ખ
ખેદવું કે ઠેકવું. (૨) (લા.) જડમૂળથી ઉખેડી નાખવું ખટખવું એ “ખખડવું.”
ખડતી(-)તર ન. [જઓ “ખડ' + “તી(તેતર.'] એક ખડખડાટ જઓ “ખખડાટ.'
જાતનું પક્ષી, ચરસ [બરતરફ થતું, ખડતર થતું ખખડાટભટભટ જુઓ “ખખડાટ-ભભાટ.”
ખહતું વિ. જિઓ “ખડવું' + ગુ. ‘તું' વર્ત. કૃ] ખડી પડતું, ખખડાવવું, ખટખટાવું એ “ખખડવું'માં.
ખહતૂસ ન, બરતરફી ખટખટાવવું જ ‘ખખડાવવું'માં.
ખ-તેતર ન. જુઓ “ખડ-તીતર.' [ “કેરોસીન' ખખડિયું વુિં. જુઓ ખડખડ’ + ગુ. “યું છે. પ્ર.] “ખડ ખ-તેલ ન. જિઓ “ખડ' + “તેલ.”] ધાસતેલ, ઘાસલેટ,
ખડ’ અવાજ થતું હોય તેવું. (૨) એવો અવાજ કરતાં ખાતેલ ૧. [ જુએ “ખડ' + સં. તુઘ>તુટ્સ-] તરણા વસ્તુ-વાહન વગેરે. [૨ આ૫વું (રૂ. પ્ર.) જુઓ ખડખડતું સમાન, તુચ્છ
[દાદા, પરદાદા આપવું.” ૦મળવું (રૂ. પ્ર.) એ ખડખડતું મળવું.] ખટ-દાદા , બ. વ... [જુએ “ખડ-' +‘દાદે.'] દાદાના ખખઢિયે . [જએ “ખડખડિયું.'] એ નામને એક ખ૬ ન. પ્રવાહી પદાર્થને બંધાયેલો પોપડે, ખડખું. (૨) જાતનો છેડ
ચેિંડાનું શિંગડું દહીંનું ચોસલું. (૩) (લા) ખામી, ખેડ, દેવ ખડગ ન. સિં. # .] નાની તલવાર, ખાંડું. (૨) ખડધલ વિ. ભાંગેલું, તૂટેલું. (૨) (લા.) માલ વગરનું ખડગ જુઓ “ખડક
ખધાન ન. [ઓ ખડ' + ધાન.”], ખ-ધાન્ય ખડગધારી વિ. [સં. સવારી , અ. તદ્ભવ ખાંડું ન. જિઓ ખડી + સં] વાવ્યા સિવાય ઊગનારું ધારણ કરનારું
ધા -રાજગરો સામે વગેરે ફરાળી ધાન્ય ખડગપાત્ર ન. [સ, aagટા અર્વા, તદભવ] ગેંડાના શિંગડા- ખડધામણી સ્ત્રી, [જઓ ખડ૧-' + “ધામણી.] એ નામની માંથી બનાવેલું પાણી પીવા માટેનું વાસણ
એક વનસ્પતિ, મેટી ધામણી ખગ-મરછ . [જઓ “ખડગ" + “છ”] એ નામનું ખધાયેલું. ખાટાલ વિ. જિઓ “ખડધાવું' + ગુ. “એલું' એક માછલું
એક જાતને છોડ બી. ભૂ, કુ. અને આલ” ક. પ્ર.] શરીરે રેગથી ચાઠાં ખગલગેટે પું. [જ ખડ-' + ગલગેટ.] એ નામને પડ્યાં હોય તેવું ઢર કૂતરું વગેરે પ્રાણી) ખડગખગી સ્ત્રી. [જુઓ “ખડગ”- દ્વિભંવ, + ગુ. “ઈ' ખધાવું અ. ક્રિ. શરીરે રોગનાં ચાઠાં પડવાં. (“ખડધાઈ ત. પ્ર.) તલવારની લડાઈ, ખાંડાબાજી
ગયેલું” “ખડધાયેલું' એવા માત્ર પ્રયોગ જાણતા-ર' ખરું ન. જંગલી બિલાડીની એક જાત
“કૂતરું' વગેરે માટે. આવું ક્રિયારૂપ વપરાશમાં નથી.) ખટ ગેટે જઓ “ખડ-ગલગોટે.” રિહેનારું એક પક્ષી ખધામણું ન. જિઓ “ખડ-ધામણી.] એક પ્રકારની અઘસ ન. [જ એ “ખડ' + “ધુસવું.'] ધાસમાં ઘૂસીને વનસ્પતિનું ફળ, ખલધામણીનું ફળ ખટ-ચંદી (ચન્દી) શ્રી. જિઓ “ખડ + “ચંદી.] વેડાને ખ૮૫ ૫. સ્ત્રીઓના કાપડામાં પડખાં ચડાવ્યા પછી ચડાવ આપવામાં આવતું ઘાસ સાથેનું જોગાણ
વામાં આવતે કાપડને બીજો ટુકડો ખરચંપે (-ચ) ૬. જિઓ ખડ' + “ચંપે.”] એ નામનો ખ૮-૫ણુ ., બ. વ. સિ. ઘટ-વિરુ] શ્રાદ્ધ-વિધિ વખતે ફૂલઝાડની એક જાત
[પરનાળ મુકાતા છ પિંડ, ખગ-૫ડ ખચી સી. પાણિયારામાં ગોઠવેલી તાડીની બનાવેલી ખડ(-૨)૫૬ સ. જિ. જિઓ “ખર પો.' ના. ધા.] ખરપા ખચીતળા કું. જિઓ “ખડ + ચીતળો.”] એ નામની વતી જમીનમાંથી ઘાસ મળિયાં વગેરે ખેંચી કાઢવાં. (૨)
ઝેરી સાપની એક જાત, ડેળિયે [માટે રાખેલી થાંભલી મિથ્યા થય કરે, ખેટે ખર્ચ કરવો. ખડ(-૨) પાવું ખડચીલો પં. સાળની પાછળના ભાગમાં ખડકને ટેકવવા કર્મણિ, ક્રિ. ખ૮(૨)પાવવું, પ્રે., સ. ક્રિ. ખજગન , બ.વ. [સ. ૧-૪-] યજ્ઞ વગેરે છ માંગ- ખ(૨)પાવું, ખટ(૨)પવું જુએ “ખડપડવું'માં. લિક કાર્યો. (૨) (લા.) ખળામાંથી દાન અર્થે દાણા ખપાંખડી વિ. [ઓ “ખડ" + “પાંખડી.']. (લા.) આપવા એ
દૂબળા શરીરવાળું
દૂધાસમાં ફરતું એક પક્ષી ખટખટ, . [રવા.] એ એક અવાજ
ખપિકા સ્ત્રી, ન. [જઓ “ખડ+ સં.1 મેનાના જેવું અણુ વિ. હરામ હાડકાનું, જાણી જોઈ કામ ન કરનારું ખ૮-પિતરાઈ, ખ૮-પિત્રાઈ વિ. [જ એ “ખડ૧-' + “પિતખડતલ વિ. [રવા.] કસાયેલા શરીરવાળું, મજબૂત બાંધાનું રાઈ'- પિત્રાઈ.'] મોટી પાંખીના પિતરાઈ (૨) (લા) વૃક્ર, ઘરડું
અડપિયું ન. [ચરે.] ગાડાનું ૫છીતિયું ખડતી ન. રેણ દેવાના કામમાં આવતું હલકું રૂ૫
ખરું ન, જિઓ “ખરો.’] નાના ખરપે, ખરપી બડતાલ પું. [ સં. -ત્તા ] એ નામને એક તાલ, ખટ-પૂળો . જિઓ ખડ' + પૂળો. ધાસના પૂળો
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |