Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 635

ખટા
૫૯૦
ખડ ખડ
ખટાર પું, બ.વ. [સં. ઘ ]િ જુઓ “ખટ-શત્રુ.' ખટારે ૫. સં. વટવાજાજ> પ્રા. દ્રારા-] ખાટલાના આકારનું સપાટ હોય તેવું માલસામાન કચરે-પંજો વગેરે ભરવાનું વાહન-એ ગાડું પણ હોઈ શકે અને મોટર-ટ્રક પણ હોઈ શકે. (૨) (લા.) મેટરઅસ (સૌ.) ખટારે મું. જિઓ “ખટ + ગુ. “આરો' ત. પ્ર.] ખટ
ખટ’ એવો અવાજ. (૨) (લા.) બડબડાટ. (૩) ખટપટ. (૪) કજિયે, અણબનાવ, તકરાર ખટાલિયું ન. એ નામનું એક વૃક્ષ ખટાલી સ્ત્રી. કરતાલ વાજિંત્ર ખટાવવું, ખાવું જુઓ “ખાટવું'માં ખટાવું અ. ક્રિ. [જુઓ “ખાટું,'નાધા. ખાટું થઈ જવું,
ખટાશવાળું થવું, અખરાવું ખટાશ (શ્ય) સ્ત્રી. જિઓ “ખાટું' + ગુ. “આશ” ત. પ્ર.]
ખાટ સ્વાદ. (ર) (લા.) અણબનાવ, ઝઘડે, તકરાર ખટશિયું વિ. [+ગુ. “ઈયું' ત. પ્ર.] (લા.) શેખર ખટાંગ છું. [રવા.] એવો એક અવાજ ખટાદ (ઘ) સ્ત્રી. [ઓ “ખાટું દ્વાર.] ખાટ ગંધ ખટાસ (સ્ય) સ્ત્રી જંગલી બિલાડી ખટું(૯)કવું અ, ક્રિ. [રવા.] “ખટુક' એવો અવાજ થવા ખ૮૯૯)કે . [+ગુ. ‘આ’ કુ. પ્ર.] ખાટકે. (૨) ફાળકે (૩) (લા.) શંકા ખ )બડી સ્ત્રી. [જઓ “ખબડું, ગુ. ઈ " પ્રત્યય]
ખાટા સ્વાદવાળો એક છેડ ખડું-૪)બડું વિ. [જુએ “ખટું(૮)” + ગુ.ડ' સ્વાર્થે ત.
પ્ર.] સહેજસાજ ખાટા સ્વાદવાળું, થોડુંક ખાટું ખટું-કં)બ પું, [જુએ “ખટુંબડું.'] (લા.) ખાટે સ્વાદ
આપતે એ નામને એક છેડ ખટું-૮) પું. [જુઓ “ખાટુ' દ્વારા.] ખાટા સ્વાદવાળો
એક વેલે, ખાટખટ બે ખટકવું જુએ “ખટકવું.” ખકે જુએ “ખકે.” ખમડી સ્ત્રી. [જ “ખટુંબડી.] જુઓ “ખટુંબડી.” ખમડું જુઓ “ખટુંબડું.' ખલી શ્રી. [જઓ “ખાટ' + ગુ. “ઊલું ત. પ્ર. + ‘ઈ’
સ્ત્રી પ્રત્યય.] નાને ખાટલો, ખાટલી ખબરી જુઓ “ખટુંબડી.” ખટુંબડું જુઓ “ખટુંબડું.' ખટુંબડે જુઓ “ખટુંબડે.' ખટુંબ જ એ “ખરું.” પટેલું વિ. હોશિયાર ખવા સી. [સં.] ખાટલે. (૨) ઝ, હિંળો ખટવાંગ (ખ ) ન. સિં. સ્વ + અક] શિવજીનું એ નામનું એક હથિયાર. (સંજ્ઞા.) ખટવાંગ-પર (ખટવા) ૫. [સં] શિવજી, મહાદેવ ખડલ-બૂટી શ્રી. એ નામની એક. વનસ્પતિ, અંગેરી ખ' ન. [સ. વ>પ્રા. વર તત્સમ] ઘાસ. (“ખડ-સાળ’ ખડવેવાઈ ' ખડ-ચંપ' જેવા શબ્દોમાં પૂર્વપદ તરીકે જોવા
મળે છે તે આ લાગે છે. દે, પ્રા. વઘુને ગુ. ખડ' હોય તો ઉચ્ચારણ મૂર્ધન્ય હોય.) [૦ ખાવું (રૂ. પ્ર.) મુર્ખાઈ ભરેલું કામ કરવું. ની તાપણી (૩. પ્ર.) ડે વખત ટકવું એ. ૦ વાઢવું (રૂ. પ્ર.) નકામી મહેનત કરવી] ખ3 (ડ) સ્ત્રી. તાડી ભરવા માટેનું માટીનું વાસણ ખ૮-અભરામણ, ખડઅભરામી શ્રી. એ નામની એક વેલ ખાઈ (ખ) સ્ત્રી. લડાઈ ખક કું, સિર૦ “ખડકી.'] સમુદ્ર કે નદીની ઊભી પથરાળ ભેખડ. (૨) એવી પાણીમાંની ડુબાઉ ભેખડ, ખરાબ ખક છું. તાણાને સાળની પાછળના ભાગમાં ટેકવવા માટે રાખેલ વાંસને અથવા લાકડાનો ટુકડો ખટક(ગ) (-, ગ્ય) સ્ત્રી ચિરો.] સ્ત્રીઓને કાંડે પહેરવાની એક જાતને ચડી ખટકતેલ ન. જિઓ ખડક" + “તેલ.'] પથ્થરની ખાણમાં
થી નીકળતું એક પ્રકારનું ખનિજ તેલ ખક-પલુ સ્ત્રી. [જઓ “ખડક દ્વારા.] એ નામની એક માછલી
[ઢગલાબંધ ખડકલાબંધ (બન્ધ) વિ. [ઓ “ખડકલો' + ફા. “બન્દુ] ખઢ(, ડું) . જિઓ ખડકે' + ગુ. “લ” ત. પ્ર.]. જેમાં વસ્તુઓ એક ઉપર બીજી બીજી મુકી હોય તેવા ઢગલે ખડકવું સ. કે. [સરખાવો ‘ખડક'] વસ્તુઓને એક ઉપર બીજી બીજી એમ ઢગલો કરો. ખટકવું કર્મણિ, કિ. ખડકાવવું છે, સ. કિ. ખટક-શિલા સ્ત્રી. જિઓ “ખડક' + સં] ખડકને પથ્થર ખડકાવવું, ખડકાયું જુઓ ખડકવું'માં. ખકાળ, શું વુિં. [ઓ “ખડક' + ગુ. ‘આળ-આળું ત. પ્ર.], ખડકિયું વિ. [એ ખડક" + ગુ. “ઇયું” ત. પ્ર.] ખડકવા, પથરાળ ખડકી સ્ત્રી. [દે. પ્રા. વવિનામાં નાનું બારણું, નાનું પ્રવેશદ્વાર. “હિં.'માં એ અર્થમાં fa ] ડેલીનું બારણું. (૨) દરવાજવાળી કે દરવાજા વિનાની શેરી. [૦ આદત (ઉ.પ્ર.) કુદરત વિરુદ્ધની ટેવ. (૨) ચમત્કાર] ખહકી-બંધ (બંધ) વિ. [ ઓ “ખડકી’ + ફા. “બદ્.] પોતાના ઘર સિવાય જેમાં બીજાનું ઘર ન હોય તેવી દરવાજાવાળી ખડકીવાળું, ડેલીબંધ ખર્ક ન. જિઓ “ખડક' + ગુ. ‘ઉં” સ્વાર્થે ત, પ્ર.] નાને
ખડક. (૨) પથ્થરને કે લાકડાને લુગડાં ધોવામાં કામ આવતા ટુકડે, છીપરું ખકે પું. [જઓ “ખડકું.'] નાને બેટ. (૨) મોટી શિલા ખકે પું. જિઓ “ખડકવું+ગુ, “ઉ” ક. પ્ર.] ખડકલો, ઢગલે ખ૮ ખ૮ કિ. વિ. [રવા.] એ અવાજ થાય એમ, (૨) (ખડ-ખડથ) સ્ત્રી. (લા.) એવી ખડખડાટ અવાજ કરતી જમીન. (૩) તકરાર, ઝઘડે, બેલાચાલી. [ કાઢવી (ઉ.પ્ર.) પાડા કે નડતર દૂર કરવી. ૦ જેગ (રૂ. પ્ર.) અણબનાવ, કજિયે, કંકાસ ૦ પંચમ ( પ-ચમ ) (રૂ. પ્ર.) ખળભળી ગયેલું, જીર્ણ, ખરું ]