Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 634

ખટ-તાલ
સ્વાદમાં જરા જેવું ખાટું [તાલ, છક્કો. (સંગીત.) ખટ-તાલ પું. [×. ટ્ + જ્ઞાō] સંગીતના એ નામના એક ખટ-દર્શન ન., બ.વ. [સં. વટ-વાન] જગ્દર્શના : સાંખ્ય યેગ ન્યાય વૈશેષિક કર્મમીમાંસા અને બ્રહ્મમીમાંસા(આ છ મુખ્ય દર્શન છે)
કરવાની રીત
ખટ-નટ વિ. [સં. નાટ, દ્વિાવ] જએ નટખટ.' ખટપટ સ્ત્રી. [રવા.] દાવપેચથી કામ (ર) પંચાત, કડાકૂટ. (૩) ઝઘડા, કજિયા [॰નું પૂતળું (રૂ.પ્ર.) પાકું ખટપટી, ૦માં પદ્મવું (રૂ.પ્ર.) તજવીજ કરવી, કામમાં લાગી પડવું]
ખટપટ-ખાર (-ટથ-) વિ. [જુએ ‘ખટપટ' + રૂા. પ્રત્યય] ખટપટિયું, ખટપટ કરનારું. (૨) લડાવી મારનારું ખટપટ ખરી સ્ત્રી, [+]. 'ઈ' ત.પ્ર.] ખટપટિયાપણું ખટપટાસ્ત્ર ન. [જુએ ‘ખટપટ’ + સં. અન્ન,નવા
ઊભે
કરેલા શબ્દ] ખટપટરૂપી હથિયાર ખટપટિયું વિ. જુએ ‘ખટ' + ગુ. ‘યું' ત. પ્ર.] ખટપટી વિ. [જુએ ‘ખટપટ' + શું, ‘ઈ 'ત..] જુએ ખટપટ-ખેર.'
૧૮૯
ખટ પદ પું. [સં. વટ-] ભ્રમર. (૨) કરેાળિયા. (૩) મધમાખ ટપાટી સી, એ નામનું એક ઝાડ ખટ-પાટી શ્રી, જિએ‘ખાટ' + ‘પાટી' (ખાટલાની).] એસવા માટે ખાટલામાં ભરેલી પાટી
ખટ-પાપડી સ્ત્રી. આંબલી
ખટ-બાકી શ્રી. [અસ્પષ્ટ+ જ઼એ બાકી.’] વસૂલ ન આવી શકે તેવું કોઈ પણ પ્રકારનું લેણું ખટમઠું(-ણું) ૪એ અમરું.’ ['ખટ-મીઠું ખટ-મધુર, હું વિ. જિઓ ‘ખાટું’ + સં, + ગુ, અે' ત. પ્ર.] ખટમલ પું. [હં.; જુએ ‘ખાટ' + સં. મū] (લા.) (ખાટ લામાં પડતા હાઈ) માંકડ, માકણ
ખટમલી વિ, [+ ગુ. ઈ' ત.પ્ર.] માંકડના રંગનું ખટ-માસ પું., બ.વ. [સં, ષટ્દ્માસ] છ મહિના ખટ માસી` શ્રી. [ + ગુ. ‘ઈ ' ત.પ્ર.] મરણ પછી છ મહિના ગણી કરવામાં આવતી શ્રદ્ધાદિ ક્રિયા, છમાસી ખટમાસીÖ વિ. [ + ગુ. ‘ઈ' ત.પ્ર.] છ છ મહિને આવતું, ષામાસિક, માસિક જિએ ‘ખટ-મધુર.’ ખટ-મીઠડું વિ. [જુએ ખટમીઠું′ + ગુ. ડ' સ્વાર્થે પ્ર.] ખટ -મીઠી વિ., શ્રી. [જ એ ‘ખટમીઠું’ + ગુ. ‘ઈ’’ સ્રીપ્રત્યય.] ખટમધુરી ખાંડની ગેાળી, ગુલાબ-ચકરી, ‘પીપરમિન્ટ’ ખટ-મીઠું વિ. [જ ‘ખાટું’ + મીઠું.’] જુએ ‘ખટ-મધુર,’ ખટ-સ પું., ખ.વ. [સં. ટ્-f] ખારા ખાટા કડવા તીખા તરા ગળ્યા એવા છ રસ. (૨) વિ. એવા છ રસવાળું, (૩) (લા.) ખૂબ સ્વાદિષ્ઠ ખટરાગ છું., બ.વ. [સં. ટ્-į] સંગીતના ગણાતા છ મળ રાગા-ભેરવ માલકાશ હિંદાલ શ્રી કેદાર અને મેધ. (સંગીત.) ખટ-રાગ પું. [રવા. + સં.] પ્રૌતિના અભાવ, અણબનાવ. (૨) ઝઘડો, તકરાર ખટરાગી વિ. જિઓ ‘ખટરાગૐ' + ગુ, ઈ ' ત.પ્ર.] અણુબનાવ કરાવનારું. (૨) ઝધડાખાર
૧
Jain Education International_2010_04
ખટામણ
ખરિયું ન. એ નામનું એક જંતુ ખટ લે પું. જિઓ ખાટલે.'] (લા.) કુટુંબ-કબીલે, પરિજન, પરિવાર. (ર) માણસના જીવન-જરૂરિયાતનેા જડ-ચેતનાત્મક સર-સામાન, ઘરવખરી. (૩) અમલદારના રસાલા, સરંમ (૪) અદાલતી ખાખત, મુકદ્મ, ‘કુઇસ.’ (૫) (લા.) ગૂ’ચવણવાળું કામ અટલું॰ જુએ ‘ખાટલું’માં
[આપવા ખઢવવું સ. ક્રિ. [જુએ ‘ખાટું,’ ના. ધા]. ખટાશના એપ ખટવાટ પું. [જુએ ‘ખાટ' (૮×. વા) = ખાટલેા દ્વારા.] માદગીથી પથારી-વશ થવું
[પાટી
ખટવાટ ૨ (.ટય), -ની સ્ત્રી. [જુએ ખટવાટ.''] ખાટલાની ખટવાટી-પટવાટી શ્રી. [જુએ ‘ખટવાટી’–ઢિર્ભાવ.] પથારી
વા માણસને ટીંગાટોળી કરી પથારીમાં સુવડાવવાની ક્રિયા ખુટવારા હું કચરા-પ્જો નાખવાની જગ્યા, ઉકરડો ખટવાઘે (-વાઃ યે) પું. લાકડાં ઉપર ચેામાસાની ઋતુમાં ઊગી નીકળતી ટોપી કે છત્રીના આકારની ફૂગ બુટ-શત્રુ પું, ખ.વ. [સં. ૧-૬] કામ ક્રેપ લેલ મેહ મદ અને મત્સર-શરીરમાં રહેલા એ શત્રુરૂપ છે દુગુ ણ ખટ-શાસ્ત્ર ન., પું. [સં, ઘટ-રાાસ્ત્ર] ભારતીય આસ્તિક તત્ત્વજ્ઞાનનાં ૬ દર્શન-સાંખ્ય યોગ ન્યાય વૈશેષિક મીમાંસા અને વેદાંત [એક ભાગ ખટા શ્રી. સં. લવા>પ્રા, લટ્ટા] પૈડાનેા પાટલીઘાટના ખટાઈ શ્રી. [જુએ ‘ખાટું’ + ગુ. ‘આઈ ’ ત. પ્ર.] ખટાશ, ખાટાપણું. (ર) ખાદ્ય પદાર્થમાં નાખવાની ખાટી વસ્તુ. [માં નાનાં)ખવું (રૂ.પ્ર.) *કામને ગૂંચવવું. ॰ મીઠાઈ (રૂ.પ્ર.) વારંવાર અણબનાવ તેમજ સમાધાન થવું એ ખટાઉ વિ. જિઓ ‘ખાટું’ + ગુ. ‘આઉ’ ત. પ્ર.] ખવે તેવું, ફાયદો કરાવી આપે તેવું, લાભ અપાવે તેવું. (૩) પું. ભાટિયાજ્ઞાતિમાં એક અવટંક અને એને પુરુષ. (સંજ્ઞા.) [॰ પેદાશ (રૂ.પ્ર.) હરાયા ઢારની હરાજીમાંથી થતું ઉત્પન્ન] ખટાકડું. [રવા.]એવા અવાજ. (૨) કિં.વિ. એવા અવાજથી ખટાકા યું. [+ જુએ ‘એ’ ‘સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ‘ખટાક’એવે અવાજ. (ર) (લા.) ભય, બીક, (૩) શંકા, વહેમ. (૪) ચિંતા, ફિકર
ખટાખટ (-ટથ), "ટી સ્રી. [જુએ ખટ-ખટ' + ગુ. ઈ’ સ્વાર્થે પ્રત્યય] ‘ખટ ખટ’ એવા અવાજ. (ર) (લા.) અણબનાવ, ચડભડાટ, કજિયા, તકરાર ખટાટોપ પું. [‘ખટ' (રવા.) + સં. મ્રાટોવ] આડંબર, દંભ. (ર) (લા.) ધામધૂમ, (૩) ધમપછાડ ખટાણુ ("ણ્ય) શ્રી. જુએ ‘ખાટું' + ગુ. ‘આણ' ત. ખટાશ, ખટાઈ. (૨) ખાટા પદાર્થ
પ્ર,]
ખટાપટી સ્રી. [રવા] ‘ખટ ખટ' અવાજ. (૨) (લા.) અણુબનાવ, કજિયા, તકરાર ખટાપણ, -ણું ન. [જ
‘ખાટાપણું.’] ખટાશ
૧
ખટામણ ` (-ણ્ય) શ્રી. [જુએ ‘ખાટું' + ગુ. ‘આમણ' ત. પ્ર.] ખટાશ. (૨) ખાટા પદાર્થ
ખટામણ (-ણ્ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ખાટવું’ + ગુ. મણ’ કૃ.પ્ર.] ફાયદા, લાભ, નÀા, હાંસલ