Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 628

ક્ષેતવ્ય
ક્ષીણ-કાય સંતવ્ય (ક્ષત્ય) વિ. [સં.] ક્ષમા અપાવા યેગ્ય, માફી ક્ષાર-વર્ગ કું. [૪] જુઓ ‘ક્ષાર-ત્રય.” આપવા જેવું
ક્ષાર-સિંધુ (-
સિધુ) ૫. સિ.] ખારા પાણીને સમુદ્ર સંતવ્ય-ત (ક્ષન્તવ્ય-તા) સ્ત્રી. [૪] ક્ષમાને ગુણ
ક્ષારાતુ સ્ત્રી. રૂપાન જેવી એક ધાતુ, “સેડિયમ' (૫.વિ) ક્ષાત્ર વિ. [સં.] ક્ષત્ર-ક્ષત્રિયને લગતું. (૨) ન. ક્ષત્રિયોને ક્ષારાત્મક વિ. [સં. ક્ષાર + મરમ-] જુઓ “ક્ષાર-મય.” સમૂહ, ક્ષત્રિય જાતિ
ક્ષારાધિ, ક્ષારાંબુધિ (રામ્યુધિ) મું. [સ. ક્ષR + ૫, ક્ષત્ર-ઉદ્રક પું. [સ, સંધિ વિના] ક્ષત્રિય પ્રકૃતિને સ્વભાવ,
જ ક્ષાર-સિંધુ.' માર્શિયલ સ્પિરિટ,’ ‘મિલિટરિઝમ' (ગે. મા.)
ક્ષારેક ન. [સં. ક્ષાર + ૩૪] ખારું પાણી ક્ષાત્ર-કર્મ ન. [સં.] ક્ષત્રિયનું કર્મ, ક્ષાત્રધર્મ [(દ. બા) ક્ષારદધિ . સિં, કાર + ૩qfN] જાઓ “ક્ષાર-સિંધુ." ક્ષાત્ર-પ્રકેપ ૫. સિ.] જઓ “ક્ષાત્ર-ઉદ્વેક,’ ‘મિલિટરિઝમ' ક્ષાલન ન. સિં.1 ધાવ એ. પખાળવું એ ક્ષાત્ર-કલ-ભષણ વિ. ., ન.] ક્ષત્રિય કુળને ગૌરવ અપાવનાર ક્ષલિત વિ. સં.1 ધાયેલું, પખાળેલું ક્ષાત્રતેજ ન. [સે તૈન ક્ષત્રિચિત પરાક્રમશીલતા, ક્ષત્રી-વટ ક્ષાંત (ક્ષાત) વિ. સિં.] જેને માફી આપવામાં આવી છે તેવું ક્ષાત્રધર્મ છું. [૪] જાઓ “ક્ષત્રિય-ધર્મ.”
ક્ષાંતિ (ક્ષતિ ) સ્ત્રી. સિં.] ક્ષમા ક્ષાત્ર-પ્રા૫ ૫. [સં.] સામેના શત્રુના પ્રબળ આક્રમણ સામે
ક્ષિતિ શ્રી. [સં.] ક્ષય, નાશ. (૨) પુથ્વી, ભૂમિ ઊભરાઈ પડતી ક્ષાત્ર-વટ [“ક્ષત્રિય-વટ,’ ‘શિવરી” ક્ષિતિજ લિ. સં.] અશ્વીમાંથી ઉત્પન્ન થયેલું. (૨)ન, સ્ત્રી. ક્ષાત્રવટ (ન્ટ) જિઓ સં. + “ક્ષત્રિય-વટ'માં “વટ.'] જુઓ [સ, ન.] પૃથ્વી અને આકાશની જયાં સંધિ દેખાતી હોય ક્ષાત્ર-વિઘા શ્રી. [સં.] ક્ષત્રિયોએ ભણવાનું શાસ્ત્ર, ધનુર્વેદ છે તે રેખા, હરાઈઝન' ક્ષાત્રવીર છું. [સં.] ક્ષત્રિય-ત બતાવનાર શૂરવર, નાઈટ' ક્ષિતિજ-ક્ષેત્ર ન. [સં.] ક્ષિતિજને સમાંતર રહી લાગતી જમીન (ઉ. જે.).
ક્ષિતિજ-રેખા . [સં.] ક્ષિતિજની લેવામાં આવતું કાપક્ષાત્રવૃત્તિ શ્રી. [સં.] ક્ષત્રીવટ
નિક મર્યાદા, હોરાઈઝન’ ક્ષાત્ર-સત્તા સ્ત્રી [સં] ક્ષત્રિયતાથી ભરેલ શાસન-તંત્ર, “ફયુડા- ક્ષિતિજ-વૃત્ત ન. સિં] જ “ક્ષિતિજ(૨).” લિઝમ'—“ફડલ સિસ્ટમ' (અ. .)
ક્ષિતિજ-સમાંતર (સમાતર) વિ. [સં.] ક્ષિતિજ-રેખાની ક્ષાત્ર-સેવા સ્ત્રી. [સં.] જુઓ “ક્ષાત્ર-સત્તા,” “ફયુડાલિઝમ'
સપાટીએ રહેલું, “હરેિઝેન્ટલ.' (ગ.) “ફયુડલ સિસ્ટમ' (આ. બા.)
ક્ષિતિ-તલ(ળ) ન. [સં.] જમીનની સપાટી ક્ષચિત વિ. [સ, ક્ષાર્ચ + ૩૩] ક્ષત્રિયને વ્ય, ક્ષત્રિચિત ક્ષિતિ-નાથ, ક્ષિતિ-પતિ, ક્ષિતિ-પાલ(ળ) . [ .] લાક પું. [, ક્ષાર + ૩] ક્ષત્રિયપણાને ઊભરે કે
પૃથ્વી-પતિ, ભૂપતિ, રાજા
[પસ્વીને મેળે આવેગ, એ “ક્ષાત્ર-ઉક.” [વિ. દૂબળા પટવાળું ક્ષિતિમંદલ(-ળ) (મડલ -ળ) ન. [સં.] સમગ્ર પૃથ્વી, ક્ષામદર ન. (સં. ક્ષામ + ૩ પાતળું-દૂબળું પેટ. (૨) ક્ષિતીશ,-શ્વર છું. [. ક્ષિતિ + ઈંડ, ફ્રેશ્વ૨] જેઓ “ક્ષિતિ-નાથ.”
સ1 મીઠાના ગુણધર્મવાળ, (૨) પું. ખારા ક્ષિપ્ત વિ. રિસ, ફેંકવામાં આવેલું, નાખી દેવામાં આવેલું પદાર્થોમાંથી ઉત્પન્ન થતે ખારે ઘન અંશ (-એ છારી રૂપે (૨) પ્રક્ષિપ્ત, દાખલ કરવામાં આવેલું, “ઈન્ટર-પલેઇટેડ'. પોપડી બાઝી ખુલ્લો થાય છે.) ખારાશવાળું તત્ત્વ (૩) અપમાન કરવામાં આવેલું હોય તેવું, અધિક્ષિપ્ત. ક્ષાર-ગુણી વિ. [સ, મું.] ખારાશને ગુણ ધરાવનારું, (૪) વ્યગ્ર ખારાશવાળું, ખારું
ક્ષિપ્ત-ચિત્ત વિ. સિં.] વ્યગ્ર ચિત્તવાળું, અકળાઈ ગયેલું ક્ષાર-વ્યયન. [સં.] જવખાર સાજીખાર અને ટંકણખાર. (ઘક.) ક્ષિપ્તચિત્તનતા સ્ત્રી. [સં.] ચિત્તની વ્યગ્રતા, અકળામણ ક્ષાર-કય ન. [સં.] જવખાર અને સાજીખાર. ઉઘક.)
ક્ષિપ્તાવસ્થા શ્રી. [સં. ઉત્તર + અવસ્થા] સાંસારિક વિષયમાં
મિતાહા h r ma ક્ષાર-પંચક (પચ્ચક) ન. સિં] ખાખરે કમળ જવું અને ગુંચવાયેલી મદશા તલસરાના ખારમાં સાજીખારનું મિશ્રણ. (વૈઘક.) ક્ષિપ્ર કિ, વિ. [સં.] જલદી, તરત, એકદમ [આજ્ઞાંકિત ક્ષાર-પ્રકૃતિ સી. સિં.] ખારાશને ગુણ. (૨) વિ. ખારાશને ક્ષિક-કારી . [] આજ્ઞા મળતાં જ અમલમાં મૂકનારું, ગુણ ધરાવનારુ
[(વેધક.) ક્ષિપ્ર-પી વિ. સં. પં.] વાતવાતમાં ગુસ્સે થઈ જનારું ક્ષાર-પ્રમેહ . (સં.] પિત્તથી થનારે એક જાતને પ્રમેહ. ક્ષિપ્ર-ગામી વિ. [સં, .] ઝડપથી જનારું ક્ષાર-ભૂમિ શ્રી. [સં.] ખારાટવાળી જમીન, ખારી જમીન ક્ષિપ્ર-ગ્રાહી વિ. [સં૫.] ઝડપથી ગ્રહણ કરી લેનારું ક્ષારમય વિ. સં.1 જેમાં ક્ષાર છે તેવું (જમીન વગેરે) ક્ષિપ્રતા સ્ત્રી. સિં.1 ઝડપી આવર્તન, ‘પ્રિકવન્સી' ક્ષાર-મા૫ક વિ. [સં.] ક્ષારની માત્રાને ખ્યાલ આપનારું. ક્ષિપ્ર-પાતી વિ. [સ.] ઝડપથી નીચે પડનારું (૨) ન. એવું એક યંત્ર
યંત્ર, ક્ષારમાપક ક્ષિપ્રા શ્રી. સં.] (તરત પાકી જતી હોવાથીન અથે) ક્ષાર-મિતિ સી. [સં.] ક્ષારની માત્રાનું માપ. (૨) એવું એક ખીચડી. (૨) ઉજજેન પાસેની નદી, સિપ્રા. (સંજ્ઞા.) ક્ષાર-મૃત્તિકા સ્ત્રી. [સં] ખારી માટી
ક્ષીણ વિ. [સં.] ઘસાઈ ગયેલું. ક્ષય પામેલું. (૨) એ છે ક્ષાર-મેહ ૫. સિં.] ક્ષારવાળે પેશાબ ઉતરવને રોગ, થયેલું, કમી થયેલું. (૩) સુક્ષ્મ, ઝીણું. (૪) નાક, પાતળું જુએ “ક્ષાર-પ્રમેહ.'
ક્ષીણ-કાય વિ. [સં.] ઘસાયેલા દબળ શરીરવાળું, નબળા ક્ષારયુક્ત વિ. [સં] ખારવાળું
બાંધાનું
.