Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 627

ક્ષત્રિચિત
૫૮ર
સરાક્ષર
જેનામાં નથી તેવો હલકટ ક્ષત્રિય, ક્ષત્ર-બંધુ
ક્ષમા-શ્રવણ કું. સિં.] ક્ષમાવ્રતધારી જૈન સાધુ. (જૈન) (૨) ક્ષત્રિચિત વેિ. [સં. ક્ષાિણ +વિત] ક્ષત્રિયને છાજે તેવું કેટલાક પ્રાચીન જેન આચાર્યોનું એવું બિરુદ. (જૈન). ક્ષત્રિયેત્તમ વિ. સિં, ક્ષત્રિાવ + ૩ત્તમ) ક્ષત્રિમાં શ્રેષ્ઠ, શ્રેષ્ઠ ક્ષમિત વિ. [સં.] માફ કરેલું ક્ષત્રિય
ક્ષમી વિ. [સે, મું.] સહનશીલ. (૨) શક્તિમાન, કોમ્પિટન્ટ' ક્ષત્રી મું. [૪. ક્ષત્રિ] જુએ “ક્ષત્રિય.'
(૩) ગ્ય, લાયક
[(૨) સમર્થન થવા પાત્ર ક્ષત્રીજા પું. [ + જ એ “ .”] ક્ષત્રિયનો પુત્ર ક્ષમ્ય વિ, [સં.] માફી આપવા લાયક, જસ્ટિફાઇએબલ.' ક્ષત્રી-વટ (ટ) સ્ત્રી. જિઓ ક્ષત્રિય + “વટ' (>સં. વૃત્તિ ક્ષય કું. [સં.] ક્ષીણ થવું એ, ઘસાર, ઘટા. (૨) નાશ.
>પ્રા. વટ્ટ) જેઓ “ક્ષત્રિય-વટ.” [નિર્લજજ, બેશરમ (૩) ચાંદ્રમાસને ક્ષય તિથિને દિવસ. (૪) ફેફસાં કે શરીરનાં ક્ષપણુક છું. [સં.] બૌદ્ધ ભિક્ષુ. (૨) જેન સાધુ. (૩) (લા.) બીજા અંગ સુકાઈને સડી જવાને રોગ, યમ, બેનરોગ, ક્ષ૫ શ્રી. [સં.] રાત્રિ
ઘાસણી, “રઘુબરકયુલસિસ' (ટી. બી.), “એફ” ક્ષપા-કર છું. [સં.] ચંદ્રમાં
ક્ષય-કર, ક્ષય-કારક લિ. [સં.), ક્ષયકારી વિ. [, . ક્ષય ક્ષપચર વિ. [સં.] રાત્રિએ ફરનારું
કરનારું, નાશ કરનારું. ક્ષપાચરી સ્ત્રી, સિં.] રાક્ષસી
ક્ષય-ગ્રસ્ત વિ. સિં] ક્ષયનું રોગી ક્ષપ-નાથ, ક્ષ૫-પતિ . [સં.] ચંદ્રમાં
ક્ષય-ગ્રંથિ -ગ્રચિ) સ્ત્રી. સિ, મું.] ક્ષયના રેગની શરીરના ક્ષપિત વિ. [સં.] વપરાઈ ગયેલું. (૨) ક્ષીણ, નબળું કઈ અને કઈ ભાગમાં થતી ગાંઠ (જે ઓપરેશનથી દુર ક્ષયાંધ (ક્ષપાધ) વિ. [સ. ક્ષY + અN] રતાંધળું
થતાં દર્દી બચી જાય છે.) ક્ષમ વિ. [૪] સહન કરી શકે તેવું, ભાર ઉઠાવી લે તેવું. ક્ષયતિથિ શ્રી. સિં.] જુઓ ક્ષય (૩),” ક્ષય તિથિ. (જ.) (ર) કામ કરી શકે તેવું, “કોમ્પિટન્ટ' (૩) કેચ, લાયક ક્ષયમ વિસિં, મું.] ક્ષય કે ઘસારે થવાના સ્વભાવનું, ક્ષમતા સ્ત્રી. [સં.] સહનશક્તિ. (૨)શક્તિમત્તા, “કૅમ્પિટન્સી.” ખવાઈ જવાવાના સ્વભાવનું, “કેરેસિવ' (૩) યોગ્યતા, લાયકાત
ક્ષય-નિવારણ ન. [સં.] ક્ષય રોગને દૂર કરવાની પ્રક્રિયા ક્ષમા સ્ત્રી. [૩] ખમી ખાવાની વૃત્તિ, સહનશીલતા, “ઢેલ- ક્ષય-પક્ષ . સિં] તેર દિવસનું પખવાડિયું. (જ.) રેશન.” (૨) સામાની ભલ વગેરેને જતી કરવાપણું, માફી. ક્ષય-માસ પું. (સં.) એક જ ચાંદ્ર માસમાં બે સૂર્યસંક્રાંતિ (૩) પવી. [૦ આપવી, ૦ કરવી (રૂ. પ્ર.) માફ કરવું, આવી પડવાથી વચ્ચેથી ન ગણવામાં આવતો માસ (મેટે જતું કરવું. ૦ મા(માં)ગવી, ૦ યાચવી (રૂ. પ્ર.) સામી ભાગે કાર્તિક માર્ગશીર્ષ પૌષ અને માઘ એ ચારમાંથી જ વ્યક્તિ ક્ષમા કરે એવી વિનંતિ કરવી]
કોઈક ક્ષય પામે છે, બાકીના ક્ષય-માસ ન થતાં અધિક ક્ષમા-દષ્ટિ સ્ત્રી. [સં.] રહેમનજર
નિ. લા.) માસ બને છે.) (જ.) ક્ષમા-પત્ર ૫., ન, સિં. ન.] માફીપત્ર,ઇન્ડકજન્સ' (મ. ૨, ક્ષય-રાશિ સ્ત્રી. સિ., મું] જે પરિમાણની પૂર્વે એાછાનું ચિહન ક્ષમાપત્રિકા સ્ત્રી. [સં.] જુએ “ક્ષમા-પત્ર, ઇન્ડફજન્સ હોય તે આંક, કણ-રાશિ. (ગ.) (ન.લા.)
ક્ષયરોગ કું. સં. એ “ક્ષય(૪).” ક્ષમાપન ન., -ના સ્ત્રી. સિં.1 (અન્ય તરફ) માફી આપવા- ક્ષયરોગી વિ. [સ., .] ક્ષયના રોગવાળું ક્ષમા-પાત્ર વિ. સિં, ન.] માફીને લાયક. (૨) દયાજનક ક્ષય-વૃદ્ધિ સ્ત્રી. સિં] ઘટવું અને વધવું એ, ઘટ-વધ ક્ષમા-પ્રાર્થના સી. [સં.] ક્ષમા માગવાની ક્રિયા
ક્ષય-શીલ વિ. [સં.] નાશવંત, નશ્વર, ક્ષણભંગુર ક્ષમાપ્રાથી વિ. [, j] ક્ષમા માગનારું
ક્ષયશીલતા શ્રી. [સં.]નશ્વર હેવાપણું ક્ષમા-ભૂતિ વિ. સિ., સી.] ક્ષમાથી પૂર્ણ, અતિશય ક્ષમા વાળું ક્ષય-સંવત્સર (-સંવત્સર) પું. [સ.] બૃહસ્પતિ-સંવત્સરક્ષમાર્હ 4િ. સિ. ક્ષમmé] માફી અપાવાને પાત્ર, માફી પ્રથામાં ૮૫ સૌર વર્ષમાં ૮૬ બહસ્પતિ-સંવત્સરનાં વર્ષ થતાં આપવા લાયક
હેઈ એક સંવત્સરને ક્ષય ગણાતે એ પ્રકારનો સંવત્સર.(જ.) ક્ષમાવવું સ. ક્રિ. [ક્ષમા પરથી ના. ધા. “ક્ષમવું' કે “ક્ષમા” યંકર (ક્ષય કુર) વિ. [સં.] જુએ “ક્ષય-કર.' એવો ધાતુ ગુ. માં પ્રચલિત નથી., “ક્ષમાવવું' એ “ખમાવવું'- ક્ષય-તત્વ ન. [સં.] નાશ પામવાપણું, નશ્વરતા નિશ્વર ને સં. કરી લેવાની થિી] માફી માગવી, ખમાવવું ક્ષયિષ્ણુ વિ. [સં.] નાશ પામવાના સ્વભાવવાળું, ક્ષણભંગુર, ક્ષમાવત (વક્ત) વિ. [સં. °વાન છું. >પ્રા. વંa] ખમી ક્ષથી વિ. [સ., .] ક્ષય પામતું, ક્ષયવાળું, નશ્વર, ક્ષણભંગુર
ખાનારું, સહનશીલ. (૨) ક્ષમાવાળું, ક્ષમા આપનારું ક્ષમ્ય વિ. સિં.] ક્ષય થવા જેવું, નશ્વર ક્ષમા-વાદી વિ. સિં, પું.] ક્ષમા” શબ્દ કહી ક્ષમા આપનારું. ક્ષર વિ. [સં] નાશવંત, નશ્વર. (૨) જડચેતનામક સમગ્ર (૨) “ક્ષમા કરે” એમ કહી ક્ષમા માગનારું
વસ્તુ જાત – જડચેતનાત્મક જગતનું પંચમહાભૂતાત્મક સ્વરૂપ. ક્ષમાવાન વિ. [સ. °વાન .] જુએ “ક્ષમાવંત.”
વેદાંત.) (૩) દેહ, શરીર. (૪) જીવાત્મા ક્ષમા-વ્રત ન. (સં.) બીજાનું બધું જ માફ કરવાની પ્રતિજ્ઞા. ક્ષરવું અ, ક્રિ. સિ. ક્ષ તત્સમ] ખરવું. ફરાવવું પૃ., સ. (૨) પાપ ધોવા માટે લેવામાં આવતું વત, આલોયણુ. (જૈન) ક્રિ. (આ બેઉ રૂપ પ્રચલિત નથી) ક્ષમાશીલ વિ. [૪] ક્ષમા આપવાના સ્વભાવવાળું ક્ષરાક્ષર છું. [૨. ક્ષર + અ-ક્ષર] ક્ષર જડચેતનાત્મક જગત ક્ષમાશીલતા સ્ત્રી. [સં.] ક્ષમાશીલ સ્વભાવ
અને અક્ષર કુટસ્થ આત્મા કે સગુણ બ્રહ્મ. (દાંત)