Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 629

ક્ષીણ-તા
૫૮૪
ક્ષેત્ર-પાલ(ળ)
ક્ષીણતા સ્ત્રી, ૧ ન. સિં.] ઘસારે, ઘટારે, ક્ષય સુધા સ્ત્રી. [સં.] ભૂખ, (૨) (લા) લાલસા, તીવ્ર ઈચ્છા ક્ષીણુ-તૃણુ વિ. [સં.] જેની તૃષ્ણાએ નાશ પામી છે તેવું, સુધાકાંત (કાન્ત) વિ. (સં. સુધા + માં-બાd] ભૂખથી ક્ષીણાસવ. (જૈન)
તિવું, દુર્ભાગી સખત પીડાયેલું, ખૂબ ભૂખ્યું ક્ષીણ-પુણ્ય વિ. [.] જેનાં પુણ્ય ખલાસ થઈ ગયાં છે સુધાતુર વિ. [સં. શ્રુષા + માતુર ભૂખથી વ્યાકુળ થયેલું ક્ષીણ-બલ(-ળ) વિ. [૪] નિર્બળ, નબળું, માયકાંગલું સુધા-પીદિત વિ. [સં.] ભૂખથી પીડાયેલું, સુધાત ક્ષણ મેહ વિ. [સ.] મેહ નાશ પામ્યું છે તેવું, નિર્મોહ સુધા-માંદ્ય (માધ) ન. [ સં. ] ભૂખ ઓછી લાગવાપણું, ક્ષીણ રક્ત વિ. [સં] લેહી ઓછું થઈ ગયું છે તેવું, થોડા મંદાગ્નિ
[સ્વાર્થે ત...] જઓ “ક્ષુધા-પીડિત.” લોહીવાળું
[અનાસક્ત ક્ષુધાર્ત વિ. [. શુષા + માર્ત], -ત વિ. [+ ગુ. “ઈ' ક્ષીણુ-રાગ વિ. [સં.] જેની આસક્તિ નાશ પામી છે તેવું, સુધાથીં વિ. [સ, j] ભૂખ શાંત કરવા માગતું, ભોજનની ક્ષીણ-વીર્ય વિ. [સં.] વૃદ્ધાવસ્થાને લીધે જેનામાં વીર્ય-કણ ઇચ્છાવાળું ઓછા થઈ ગયા હોય તેવું (વૃદ્ધ). (૨) જ “ક્ષીણ-બલ.' યુધિત વિ. [સં.] ક્ષુધા લાગી છે તેવું, ભૂખ્યું. (૨) (લા.) લલિચુ
૧. [સ.] જેની મનની વૃત્તિઓ ખલાસ થઈ કુબ્ધ વિ. [૩] ખળભળી ઊઠેલું. (૨) ક્ષેભ પામેલું, ગઈ છે તેવું. (૨) જેની આજીવિકાનું સાધન નષ્ટ થઈ ગયું ગભરાયેલુ’. (૩) ડહોળાયેલું, હળાયેલું છે તેવું, બેકાર
વુિં, ક્ષીણ-તૃષ્ણ. (જૈન) ક્ષુબ્ધ-ચિત્ત વિ. [સં.] જેનું મન ગભરાઈ ગયું છે તેવું, ક્ષણ-સરલ વિ. [૪] જેની તૃષ્ણાઓ નાશ પામી ગઈ છે આકુળ-વ્યાકુળ ક્ષીણુગ (ક્ષીણા 8) વિ. [સં. ઉંઘ + મર], -ગી વિ. યુભિત વિ. [સ.] જુઓ ક્ષુબ્ધ.” [, .] પાતળાં-બળાં અંગવાળું
સુર પં. [સં.] અસ્રો. (૨) છરે ક્ષીબ-૧) વિ. સિં.] કેફ કરવાથી મમત્ત થયેલું
સુર-ધારા સ્ત્રી. [સં.] અસ્ત્રાની ધાર ક્ષીયમાણ વિ. [] ઘસાતું જતું, ઓછું થતું જતું ક્ષરા સ્ત્રી. [સં. સુર પં] પશુઓની ખરી ક્ષીર ન. [સં.] દૂધ. (૨) થોરિયા પ્રકૃતિના ઝાડને દૂધ કુરાન. [સં. સુર + ] અસ્ત્રાની અણી. (૨) અબ્રાની જેવો રસ, ચીડ
ધાર. (૩) પશુની ખરીને આગલે ભાગ ક્ષીર-ત, ન. [સ., .] જાઓ “ક્ષીર-વૃક્ષ.'
યુરિક સ્ત્રી. [સં.] છરી ક્ષીરવિદારી સ્ત્રી, સિ.એ નામની એક વનસ્પતિ, કાકેલી કુલલક વિ. [સં. >પ્રા. હું (પ્રા. વિકાર સં.માં સ્વીકૃત) ક્ષીર-વૃક્ષ ન. [સ, હું વડ ઉંબરો આંકડો વગેરે ચીડ + સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ક્ષુદ્ર, મામૂલી, “કિવોલસ' (૨) હલકું, આપનારું તે તે વૃક્ષ
10. (૩) અનુદાર મનનું ક્ષર-સમુદ્ર, ક્ષીર-સાગર છું. [સં] (પૌરાણિક માન્યતા ક્ષેત્ર ન. [સં.] જમીનને જરા વિસ્તૃત કડે. (૨) ખેતી પ્રમાણે) દૂધનો સાગર. (૨) સર્વસામાન્ય સમુદ્ર
કરવાની જમીનનો ટુકડે, “ફિલ્ડ.' (૩) તીન તે તે દેશક્ષીરાન્ન ન. [સં. ક્ષીર અને] દૂધપાક ખીર વગેરે
ભાગ, તર્થક્ષેત્ર. (૪) કાર્ય-પ્રદેશ, “
ડિટેશન” (બ.ક.ઠા.), ક્ષીરબ્ધિ, ક્ષીરસ્યુધિ છું. [સ, ક્ષીરવિ,
અને જ રેઈજ.” “રીજિયન' (૫) (લા.) શરીર, દેહ, ઓર્ગે. “ક્ષીર-સમુદ્ર.'
નિઝમ” (ન. દે.). (૬) પરણેલી સ્ત્રી ક્ષીરિક્ષ ન. [સ, પૃ. ચીડવાળો એક કંદ-છોડ
ક્ષેત્રફેણ છે. [સં.] એક બિંદુમાં મળનારી સીધી લીટીસીરેદક ન. સિં ક્ષીર + ૩] (લા.) સાગરનાં મોની એની વચ્ચે ખૂણે. (ગ) છાપણીવાળું એક રેશમી વસ્ત્ર (સ્ત્રીઓનું, ખોદક ક્ષેત્ર-ગણના સ્ત્રી. [સં.] ક્ષેત્રફળની ગણતરી ક્ષીરદધિ છું. [સં. ક્ષીર+ વષિો જુઓ ક્ષીર-સમુદ્ર.' ક્ષેત્ર-ગણિત ન. સિં] ક્ષેત્રફળ માપવાની વિદ્યા ક્ષીરદન . [સં. ક્ષીર + ] દુધમાં રાંધેલા ચોખા, ખીર ક્ષેત્ર-જ વિ. [સં.] ખેતરમાં ઉત્પન્ન થયેલું (અનાજ વગેરે). ક્ષીવ જુએ “ક્ષીબ.'
(૨) પરણેલી સ્ત્રીમાં પતિ સિવાય બીજ પુરુષથી ઉત્પન્ન ક્ષણ વિ. [સં.] દેવું. (૨) ખાંડેલું, ભાંગેલું. (૩) દળેલું, થયેલું (બાળક) વાટેલું. (૪) કચડાયેલું, ચગદાયેલું. (૫) (લા.) બરોબર ક્ષેત્ર-જ્ઞ વિ., પૃ. [સં.] દેહ વગેરેને વિશે આત્મા-રૂપે મમત્વ વિચારેલું
[પડી ગયેલું, ભૂખે મરતું અને અહંને ભ્રમ સંવતે જીવાત્મા. (દાંત). (૨) ક્ષક્ષામ વિ. [સં. શુદ્ + ક્ષામ, સંધિથી] સુધાથી દૂબળું (૨) આત્મજ્ઞાની. (દાંત) [રહેવાનું દેહરૂપી સ્થાન ક્ષુત્પિપાસા સ્ત્રી. [સં. શુ + વિપાલા, સંધિથી] સુધા અને ક્ષેત્રાધિકાન [સ. ક્ષેત્ર + A-દાન] ક્ષેત્રજ્ઞ જીવાત્માને પાણીની તૃષા, ભૂખ અને તરસ
ક્ષેત્ર-ત્રિકોણમિતિ સ્ત્રી. [સં.] સીધી સપાટી ઉપર દેરેલા યુટ્યતિ(-તી)કાર છું. [સં. + afસ(-સી)IS, સંધિથી] ત્રિકોણનું ગણિત, કોઈ પણ ખૂબ જ ઊંચે દેખાતા પદાર્થનું સુધાભૂખને દૂર કરવાનો પ્રયત્ન
અંતર માપવાની વિદ્યા, સમતલ-ત્રિકોણમિતિ, “
ટ્રેિનોમેટ્રી’ ક્ષુદ્ર વિ. [૩] તુચ્છ, પામર, હલકું. (૨) તુ સ્વભાવનું, “ ક્ષેત્ર-નલિકા સ્ત્રી, [સ.] વિઘત ઉત્પન્ન કરનાર યંત્રમાં નીચ, (૩) કૃપણ, દરિદ્ર. (૪) આકારમાં નાનું, ઝીણું, બારીક લગાડવામાં આવતી એક નળી, “ફિલ્ડ-કોઇલ ક્ષુદ્રતા સ્ત્રી., નવ ન. [સં.) શુદ્રપણે સ્વિભાવનું ક્ષેત્ર-પતિ મું. [સં.) ખેડૂત. (૨) જીવાત્મા. શુક્ર-બુદ્ધિ, શુક્ર-મતિ વિ. [1] પામર બુદ્ધિવાળું, હલકા ક્ષેત્ર-પાલ(ળ) મું. સિ.) ખેતરનું રક્ષણ કરનાર, (૨) ખેતર