Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 582

કુંજ-માર્ગ
૫૩૦.
કુંજ-માર્ગે (કુજ-) પુ. [સં] જ “કુંજ-ગલી.'
કું(૨)વારે . પીલવા માટે જયાં કાપેલી શેરડી એકઠી કુંજર (કુર્જર) ૫. સિં] હાથી ,
કરવામાં આવે તે જગ્યા કુંજર-પીપર -૨), -ળી સ્ત્રી. [સં. સુન્નર-fig&> કું(જં)ઢવાં ન. બ. વ. ખડકલા, ઢગલા
પ્રા. °fiાઢિમા લાંબી અને મેટી પીપર, ગજ-પીપર કુંઢળ (કચ્છ) જુઓ ‘કુંડલ.' કુંજરી (કુર્જરી) શ્રી. સિં.] હાથણી
કુંકળાકાર (કુડ઼ળા- જુએ “કુંડલાકાર.” કં()જરે જુએ “કંજડે.' [માની વેલનો માંડવો કુંળાકૃતિ (કુડળા-) એ “કુંડલાકૃતિ.”
0 સી, સિં.1 કvમાંની વેલ (૨) કંજ- કંઠળિયે ૫. સિં. - > પ્રા, થિમ-1 પહેલા કુંજ-વન (કુજ-ન. [સં.] વનસ્પતિ વેલીઓથી સમૃદ્ધ વન ચરણનું આદિ અર્ધ અને છેલા ચરણનું છેલ્લું અર્ધ જેનાં કુંજ-વલ્લરિ(-રી) (કુજ-) સ્ત્રી. [..] જુઓ “કુંજ-લતા.” સમાન હોય એ પ્રકારનો મિશ્ર જાતિને આઠચરણ માત્રામેળ કુંજવિહારી (કુ-જ.) એ “કુંજબિહારી.”
છંદ. (૫) કિંજવું અ, જિ. [સં. તત્સમ ગુંજન કરવું, મીઠું કં(કું)ળી (કુડળ) જુએ “કુંડલી.” [ધાટની થાળી ગણગણવું
-૪)ડા-થાળી સ્ત્રી. એિ “ડું' + “થાળી.] તાંસળીના કુંજ-સદન (કુ-જ-) ન. (સં.] જુઓ “કુંજ-ભવન.' કું-૪)ઢા-પંથ (પથ) પુ. [ ઓ કે ડું + “પંથ.] (લા.) મુંજાગાર (કુ-જા.) ન. [સં. યુઝન + માર] ઓ “કુંજ- વામમાર્ગને એક પિટા સંપ્રદાય, (સૌરાષ્ટ્રને) માગ પંથ, ભવન.” [૨) વિ. હરિયાળું મેટા પંથ
પિંથનું અનુયાયી કુંજાર સ્ત્રી [સ. યુના-> સંગાર ન.] કુંજવાળી હરિયાળી કુલ-૬)ઢાપંથી (-પથી) વિ. [+ગુ. “ઈ' ત. પ્ર.] માગી કં(૯) . [ફા. કુજ ] ભેટ, ચંબુ (ધાતુ તેમજ કું()લે પુ. (જુઓ “હું” ગુ. “આલું' ત.પ્ર.] કપડા માટી અને કાચ તેમ પલાસ્ટિક વગેરેને પણ)
જોવાનું મોટું માટીનું વાસણ, (૨) પાણી દારૂ વગેરેની કં), પૃ. [સ. , ભાલે] લડાઈમાં વાપરી શકાય શીશીઓ બરફ કે મીઠે રાખીને મુકવા માટેનું મોટું કંડા તે પાંચથી સાત હાથ લાંબો લાકડાને ફણાવાળો ડુંગર જેવું વાસણ
એિક દેશી રમત ઠિન (કુણઠન) ન. [સં.] કુંઠિત થવું એ
કું -દડી સ્ત્રી. [જ “કુંડાળું' + “દડી.'] (લા.) કુંઠનકારી (કઠન-) વિ. [સં., પૃ.] કુંઠિત કરનારું કં૯૬)ઢાળી દા, ૦૧ . [જ “કુંડાળું' + “દા,’ ‘વ.] કુંઠિત (કઠિત) વિ. [સ.] અણી કે ધાર બુઠ્ઠી થઈ ગઈ (લા.) ગેડી-દડાની એક જાતની રમત હોય તેવું, ખાંડું. (૨) (લા.) બહેર મારી ગયેલું. (૩) રંધાઈ કું ડાળું ન. [સં. લુઈસ્ટ દ્વારા.] ગેળ વર્તુળ. [ કરવું ગયેલું. (૪) મંદ
(રૂ. પ્ર.) ગોટાળો કર. (૨) લોચા વાળવા. ૦ કાઢવું કું (કચ્છ) પું. [સં.] જેમાં પાણીની કુદરતી સરવાણી હેય (રૂ. 4) ગોટાળો કરવો. (૨) આજીજી સ્વીકારવાની ના તે ચેરસ-લંબારસ–ગોળ ઘાટને પગથિયાંવાળો હોજ. પાડવી. ૦ વાળવું (રૂ. પ્ર.) દેવાળું કાઢવું. (૨) ઘસીને (૨) યજ્ઞની એ આકારની વિદી. (૩) વૈશ્વદેવ કરવાની ના પાડવી. - ન-નાંખવું > (રૂ. પ્ર.) ગેળ ચક્કર ધાતુને એને આકાર આપતું પાત્ર
ફેરવવું] કુંકરાળ સ્ત્રી. [સં. ઘર + જુઓ “કરાળ” (જમીન)] કં-૬)ઢાંતરે પુ. કામઠાની ટટ્ટીને આંતરો કાંકરીવાળી એક પ્રકારની જમીન
કુંદિન, પુર (કર્ડિન-) ન. [સં. વિદર્ભ દેશની પ્રાચીન કું-કુંવર (કચ્છ) પું. [. ગુરુ + જ “કુંવર.”], કુંઠ- રાજધાનીનું નગર (દમયંતી રૂકમિણી વગેરેનું પિયર). (સંજ્ઞા.) પુત્ર (કચ્છ.) પું, [સં.] સધવા સ્ત્રીમાં પરપુરુષથી થયેલું કુંજ)ડી સ્ત્રી, (સં. ગુnal > પ્રા. રિમ] ચણતરથી પુત્ર-સંતાન
દિન-યંત્ર રચેલે ખૂબ નાને કુંડ કું યંત્ર (કુડ-ચન્ગ) ન. [૪] બાફ આપવાનું સાધન, કું-૪)ડી દો, ૦૧ જુએ “કુંડળી દો.' કુલ(ળ) (કુણ્ડલ, -ળ) ન. સિ., ., ન.] કાનનું એક કું-જં)હું ન. [સં. ઘઢવી-> મા વેગ, .] કુંડ જેવું પ્રાચીન પ્રકારનું વાળાનું ઘરેણું, દંગલ
પહેળા મનું નાનું મોટું શકરું. (૨) છોડ વાવવાનું માટીનું કુલ-ળા)કાર (કુડલા) [સં. ૩૦૩૮ + ગાજર, વાસણ. (૩) ઢેર માટે દાણા ભરી રાખવાનું વાસણ. (૪) કુલ(ળ)કૃતિ (કુડલા-સ્ત્રી. પું. [ + સં. મા-fa] મેળ ચામાસામાં પાણી ભરાઈ રહે તેવી ખેતરાઉ વિશાળ આકાર. (૨) વિ. ગોળ આકારવાળું
જમીન. [ ઢાંકવું (રૂ. પ્ર.) વાતની બહાર ખબર પડવા કુંડલિની (કડલિની) સ્ત્રી[.] નાભિની નીચે ગંચળા ન દેવી. -ડે ઘાલવું (રૂ. પ્ર.) ઘેડાને પલોટવા માટે ગોળ જેવા આકારની ત્રણ આંટાવાળી એક શક્તિ (જેને યોગા- ચક્કર ફેરવ. -ડે પાઠવું (રૂ. પ્ર.) કેળવીને ધંધે ચડાવવું. હયાસથી જાગ્રત કરી શકાય છે.) (ગ.)
(૨) ખેટે રસ્તે દરવું]. કુંડલી(-ળી) (કુડલી,-ળી) સ્ત્રી. સિં.] નાનું વર્તલ. (૨) કુંજં) પું. [. que->પ્રા. કુંડમ-] છીછરું માટીનું લાકડી છત્રી ભાલા વગેરેને નીચેને છેડે રાખવામાં આવતી વાસણ, કંડું, (૨) ચિરોડામાંથી ટપકતો શેરડીનો રસ ગોળાકાર કડી, ખલી. (૩) ગ્રહોનાં સ્થાન બતાવતું બાર જેમાં પડે તે વાસણ ખાનાંનું ચોકઠું કે વર્તલ, કંડી. (.) [ જેવી (રૂ. પ્ર.) કું-૬) . ચેખાને ભૂકે માણસનું ભવિષ્ય જેવું. ૦ માંઢવી (રૂ.પ્ર.) ગ્રહ કુંડળી લખવી] કુંઢેર . કાબરિય કુર, ઉપલસરી (વનસ્પતિ)