Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 583

કુત, છેક
૫૭૮
કુંભ-લગ્ન
કુંત, છેક (કુન્ત-) પું. [સ.] ભાલે. (૨) એક નાનું જીવડું કુંદી-પાક યું. [જ “કુંદી’ + સં] જ એ કુંદા-પાક.' કુંતલ (કુન્તલ) . [સં.] વાળ. (૨) વાળની લટ. (૩) કુંદું ન. જિઓ ‘કુંદ + ગુ. ‘ઉં' ત. પ્ર.] જુઓ “કું.”
એ નામ કેકણ અને વિદર્ભ વચ્ચેના એક પ્રાચીન કુંદુર (૬૨) જુએ “કીંદરુ.” દેશ. (સંજ્ઞા.)
કંદ પું. [ફા. “કુંદ” + ગુ. ‘આ’ સ્વાર્થ ત. પ્ર.] બંદૂકને કુંતા (કુન્તા) શ્રી. [સં. સુરત] જએ “કુંતી.”
હાથા બાજુને બુકો ભાગ કુંતા (કુન્તાગ્ર) ન. [સંસુત્ત + મu] ભાલાની અણી કં(-)ધે-જોર સ્ત્રી, સમતોલની એક જાતની કસરત કં(ન્ફ)તાર છું. હાથીને મહાવત, પંતાર
કુંપકુંપા (કમ્પ-કુપ્પા) કેિ. વિ. શરીરે સેજા ચડી આવ્યા કુતિ(-તી)-જ (કુતિ-, તી-) ૫. સિં.] મેટા ત્રણ હોય એમ
દિવેપારીની) પાંડવોની માતા કુંતીને પિતા-કુંતિ પ્રદેશને રાજા. (સંજ્ઞા) કંપની (કુમ્પની) સી. [એ. કમ્પની] કંપની, મંડળી કુતિ-સુરાષ્ટ (કુત્તિ-) પું[સં.) એ નામને વૈયાકરણ કું(-)પળ, ળિયું, શું ન., -ળા . [ સં. મe > પાણિનિના સમય પહેલાં ભારતવર્ષમાં એક પ્રાચીન પ્રા. કુષ, લુપત્ર + ગુ. “યું ‘ઉં' ત. પ્ર, સર, ફા. દેશ. (સંજ્ઞા)
કુપલ] ઝાડમાંથી ફૂટતો પાંદડાંને કેટે કુંતા (કુન્તી) સ્ત્રી. [સં.] મોટા ત્રણ પાંડવોની માતા કું, (કુપો) . એ “કાળા-દાણ.” (સં. શાસ્ત્રાબ્લનિભI) (સેન યાદવની દીકરી અને કુંતિભોજે દત્તક લીધેલી), કુંપે કુંપ (કુપ-કુ૫) ક્રિ. વિ. જઓ “કુંપકુંપા.” પૃથા, કુંતા. (સંજ્ઞા.)
કું(ક)બી શ્રી. એ નામનું એક ઝાડ. (૨) કાયફળ કુંતી-જા (કુતી-) કું. [+ જ “જા.'], કુંતી-પુત્ર કં )બીક પું. પાણીના ખાબોચિયામાં તરતે રહે એ (કુતી- પું. [સં.] કુંતીને તે તે પાંડવ પુત્ર (યુધિષ્ઠિર ભીમ એક છોડ અને અજન)
કુબુર (કુઝુર) ન. [અર.] એક જાતનું પક્ષી. (૨) પક્ષીના કુંતીજ (કુન્તી) જુએ “કુંતિભેજ.”
માથા ઉપરની કલગી કુંતી-સુત (કુતી-) . [સં] જુએ “કુંતી-જાય.” કું ) . [સં. યુટુ-વળ- > પ્રા. વડુંમ દ્વારા ] કું-૪)તેલું ન. એક જાતનું ઘાસ
કુંભ (કુભ) પું. [સં.] ઘડે. (૨) કળશ. (૩) હાથીનું કુંદ (કુન્દ) કું. [સં.] મોગરાની જાતને એક ફૂલ-છોડ, ગંડ-સ્થળ. (૪) સ્ત્રી. [ગુ.] બાર રાશિઓમાંની ૧૧ મી કસ્તરી-મેગર. (૨) ન. એ છોડનું ફૂલ
રાશિ. ( .) (૫) ન. [ગુ.] ચૌદ શેરનું એક જનું માપકંદ (કુન્દ) વિ. [.] બં, પાણી વિનાનું (હથિયાર) વજન. [ ૦ના થવા (રૂ.પ્ર.) હરામના હમેલ રહેવા (ગ' કુંદન (કુન્દન) ન. [સં.] ઊંચી જાતનું એક સેનું. [માં અને “શ” અક્ષરે કુંભ રાશિના હેઈ ગર્ભ રહેવાનું
જવા જેવું (રૂ. પ્ર.) પિતાના ગુણોથી શોભા આપે તેવી કહેવાને બદલે કટાક્ષમાં રાશિ-નામ કહેવાની પદ્ધતિ). કુંદનપુર (કુન્દન-) ન. [સં. ઘટન-પુર] ઓ “કુંડિન- ૦ મૂકવે (રૂ.પ્ર.) નવા કે ના મકાનમાં પહેલી વાર રહેવા પુર.” (સંજ્ઞા.)
જવા નિમેતે મગ વગેરે સાથે પાણીના ભરેલા ઘડા કે કુંદપુષ્પ (કુન્દ) ન. [સં.] કુંદના છેડનું ફૂલ
કળશની સ્થાપના કરવી ] કંદ-માલ(ળ) (કુ-દ-) સ્ત્રી. [સં], નળ સ્ત્રી. [સં. “મારા] કુંભક (કુમ્બક) . [સં.] પ્રાણાયામ કરતી વેળા ધાસને કુંદનાં ફૂલોને હાર
રૂંધી રાખવાની ક્રિયા. (યોગ) કુંદર છું. [સં. વન્યુ ઓ “કીંદરુ.”
કુંભકર્ણ (કુશ્મ-) ૫. [સ.] રામાયણમાં રાવણને એ કુંદ-લતા (કુન્દ-) સ્ત્રી. [૩] કુંદને છેડ હોય છે છતાં નામને નાનો ભાઈ. (સંજ્ઞા.) [ જેવું (જેવું) (રૂ. પ્ર) વિલ તરીકે. (પદ્યમાં.)
ભારે ઊંઘણશી. ની ઊંઘ, ની નિદ્રા (રૂ.પ્ર.) ઉઠાડતાં કુંદન (કુન્દવ) વિ. દૂબળું, કુશ
પણ માણસ ઊઠે નહિ તેવી ઘોર નિદ્રા. (૨) તદ્દન કુંદનવન (કુન્દ) ન. [સં] કુંદના છોડને બગીચે
અજ્ઞાન દશા.
[કારીગર, કુંભાર કું-ફં)દવું સં. ક્રિ. કુંદી કરવી. કં(૬)દાવું કર્મણિ, ક્રિ. કુંભકાર (કુશ્મ) . [સં.] માટીનાં વાસણ કરવાનો ધંધાદાર કું(-)દાવવું પ્રે, સ. કિ.
કું(-)ભટિએ પુંનિંદાપાત્ર માણસ કુંદા-પાક યું. [જઓ “કુંદો' + ] (લા.) બંદૂકના કુંદાને કુંભ-મેળે (કુમ્ભમેળો) છું. [સં. ઉમે+જુઓ મેળે.”] મારવામાં આવતા સખત મારા
દર બાર વર્ષે આકાશમાં ગુરુ નામ ગ્રહ કુંભ રાશિના કું-ફુ)દાવવું, કું)દાવું જુએ “કુંદવું"માં.
ઝમખામાં આવે તે વર્ષે હરદ્વાર પ્રયાગ ઉજજેન વગેરે કુંદી સ્ત્રી. [હિં] આરવાળાં કે ભીનાં કપડાંને સફાઈદાર તીર્થોમાં ભરાતે પવિત્ર ગણતો મળે કરવાં એ, અસ્ત્રી કરવી એ. (૨) કુંદી કરવાનું સાધન, કુંભ-નિ (કુલ્સ-) પં. [સં] ઘડામાંથી જન્મ થયેલો [૦ કરવી (રૂ. પ્ર.) માર મારે, ગંદવું, ટીપવું]
મનાય છે તેવા ઋષિ અગત્ય તેમજ (પાંડવ કોરના ગુરુ) કુંદી-કા-કાર વિ. [ જુએ “કુંદી' + સં. ૨(-) .] કુંદી દ્રોણાચાર્ય. (સંજ્ઞા.) કરનાર.
[ઠેકાણું કુંભ રાશિ (કુશ્મન) સ્ત્રી. [સે, મું.] જુએ “કુંભ(૪).’ કુંદી-ખાનું ન. [ જુએ “કુદી + ખાનું’] અસ્ત્રી કરવાનું કુંભ-લગ્ન (કુમ્ભ-) ન. [સં.] દિવસના જે સમયમાં કુંભરાશિ કુંદી-ગર વિ. જિઓ “કુંદી' + ફા.“ગર' પ્ર.] જુઓ “કુંદી-કર.” ક્ષિતિજ ઉપર આવે તે મુહર્ત જ (જ.)