Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 578

કુલીન-શાહી
(ક. પ્રા.)
કુલીન-શાહી સ્રી. [સં. જીન + ફા. ‘શા' ગુ. ‘ઈ' ત.પ્ર.] કુળવાન હાવાનું ગૌરવ. (૨) વિ. ખાનદાનીના ગર્વવાળું કુલીશ જુએ ‘કુલિશ.' [સરવાળે, કુલ્લે કુલે વિ. [જુએ ‘કુલૐ' + ગુ. એ' ત્રી. વિ.] કુલ, કુલેર (કુલેરા) સ્ત્રી. ઘઉં બાજરી કે ચેાખાના ગાળ ખાંડ કે મધ અને ધી કે તેલમાં ચેકળેલે લેટ. [॰ ખાવી (૧. પ્ર.) સૃષ્ટિક્રમવિરુદ્ધ મૈથુન કરાવવું, ૦ ચાળવી (-ચાળવી) (રૂ. પ્ર.) સૃષ્ટિક્રમવિરુદ્ધ મૈથુન કરવું] કુલેરિયું (કુલે) વિ. [જુએ ‘કુલેર' + ગુ. ‘યું' ત. પ્ર.] (લા.) સૃષ્ટિક્રમવિરુદ્ધ મૈથુન કરાવનાર
૫૩૩
કુલેહ (કુઃલે) શ્રી. [અર. ફુલાવ્ ] મેગલાઈ પ્રકારની પાઘ, (પુષ્ટિ.) (પુષ્ટિમાર્ગીય, મંદિરામાં ઢાકારને એ ઘાટની પાઘ પહેરાવવાના એક શૃંગાર). (૨) ટોપી કે પાઘ કુલેચ્છેદ પું. [સં. વુ∞ + ૩ચ્છે] કુળનાશ, નિર્વશતા કુલેપન વિ. સં. + ઉત્પન્ન] કુળમાં જન્મેલું કુલેદય પું. [સં. + રદ્દō] કુળનેા ઉદય, કુળની ચડતી કુલેપ્ચાર પું. [સં. + ઉદ્ઘાર ] કુળને ઉન્નત કરવું એ, વંશને ઉત્ક [નાર, કુળને કીર્તિ અપાવનાર કુલેદ્ધારક વિ. સં. રુ.+ યાર] કુળને ઉન્નત કરકુલે ભવ, કુલાદ્ધહ પું. [સં. + વૂમન, ઉદ્દTM] કુળમાં થયેલી-થતી ઉત્પત્તિ, કુળમાં જન્મ થવે એ. (૨) વિ. કુળમાં ઉત્પન્ન થયેલું (મુખ્યત્વે સમાસમાં ઉત્તર પ્રદે) કુલ્ફી જએ ‘કુલફી.’
કુમીશાહ પું. એ નામના એક સુંદર છેડ કુલ્માષ પું. [સં.] જંગલી કળથી, (૨) મેટી જાતના અડદ, (૩) તે તે ધાન્યનું બનાવેલું બાફેલું ખાદ્ય કુલ્યા સ્ત્રી. [સં.] કુલીન સ્ત્રી. (ર) નાની નાની નહેર કુલ્યાધ્યક્ષ પું. [સં. વુઃ + અધ્વક્ષ] નહેર-ખાતાને સરકારી અમલદાર, ‘ઇરિગેશન સિ' કુલ્લી જુએ ‘કલડી.’ કુલું જુએ ‘કલવું.' કુલ્લે જઆ ‘કુલે.'
કુલે પુ. ઉપરની બાજુએ શિંગડાં ગાળ વળ્યાં હોય તેવા બળદ, કુંઢા ખળ
લેર પું. [હિં. કુલા] જુએ ‘કાગળ,’
કુ-વચન ન. [સં.] ખરાબ એલ, અપ-શબ્દ. (૨) નિંદા, ગીલા કુવચની વિ. [સં., પું.] અપશબ્દ બાલનારું. (ર) નિંદા કરનારું, નિંદક
કુ-વર્ષ ન. [ર્સ,] દુકાળનું વરસ (અતિવૃષ્ટિ કે અનાવૃષ્ટિનું) કુવલય ન. [સં.] કાળું કમળ, ઇંદીવર. (૨) ધેાળું કમળ કુવલયાપી, પું. [સ,] પૌરાણિક રીતે મથુરાના રાજા કે'સના એ નામના એક હાથી. (સંજ્ઞા.) [નામ. (સંજ્ઞા.) કુવલયાન્ધ .પું. [સં.] પૌરાણિક ઋતુધ્વજ રાત્નનું બીજું કુસન ન. [સં.] ખરાબ વસ, મેલું લૂગડું કુવાથ ન. [સં.] જુએ ‘કુ-વચન.’ કુ(કું)વાઢિયા પું. ચામાસામાં ઊગનારા એક જાતના જંગલી છેાડ (જેનાં ખી શેકીને ‘કાફી' કરવા ઉપયેગમાં
Jain Education International_2010_04
કાકડું
લેવામાં આવે છે.), પુવાડિયા કુવાડી (કુઃવાડી) જુએ ‘કુહાડી.’ કુવાડા (કુવાડા) જએ ‘કુહાડા,’ કુવાતરી શ્રી. ભેજવાળી જગ્યામાં ઊગતા એક નાના છેડ કુ-વાદ પું. [સં.] ખાટી ચર્ચા, વિતંડા ‘વાયરા.’ ] સમુદ્રમાં વાતા
વાયરે પું. [સં. ૐ + જ તાફાની પવન, ખરાબ હવામાન
કુવાલી સ્ત્રી. [સં. > પ્રશ્ન,પૂર્વે દ્વારા] નાના સૂવે, સૂઈ કુવાશી(-સી) સી. કુમારિકા, કુંવારી કન્યા [વાસ કુ-વાસ પું. [સં.] ખરાબ રહેઠાણ, ખરાબ પાડોશવાળા કુ-વાસ? (-સ્ય) સ્ત્રી. [સં. ૐ + જુએ વાસૐ'] દુર્ગંધ, અમે [અનીતિમય ઇચ્છા કુ-વાસના શ્રી. [સં. ] ખરાખ વાસના, બેટી અને કુવાસી જુએ ‘વાશી,’ [તવું, ‘ઍડ-કન્ડક્ટર’ કુવાહક વિ. [સં.] ગરમી વીજળી વગેરેના સંચાર ન કરે કુવિચાર હું. [સં.] દુષ્ટ વિચાર, ખરાબ ભાવના કુવિચારી વિ[', ] દુષ્ટ વિચાર કરનારું, ખરાખ ભાવનાવાળું
-વિતર્ક હું. [સં.] જુએ ‘કુતર્ક.’ કુ-વિદ્યા સ્ત્રી. [સ.] ખરાબ વિદ્યા, મેલી વિદ્યા વિવાહ પું. [સં.] અણઘટતા પ્રકારનું લગ્ન કુવૃત્તિ સ્ત્રી. [સં.] ખરાબ દાનત, ભૂરી ભાવના. (ર) વિ. ખરાબ દાનતવાળું
દુવૃષ્ટિ સ્ત્રી. [સં.] નુકસાન કરનારો વરસાદ, ઋતુ વિનાને વરસાદ, કમેાસમી વરસાદ, માવઠું [વનસ્પતિ કુવેચ ( -મ્ય) સ્ત્રી. જેને અડકવાથી ચળ આવે તેવી એક કુ-વેણુ (-વણ) ન. [સં. + જએ ‘વેણુ,'] જુએ ‘કુ-વચન,’ વેણી` શ્રી. [સં.] ઢંગધડા વિનાના વાળેલા ચેટલા કુવેણીદે સી. માછલા રાખવાનું વાંસનું બનાવેલું પાત્ર કુવેતરîન. [ સં. [ ]> પ્રા. મૈં દ્વારા ] કૂવાના પાણીથી પેષણ આપી પાક લેવામાં આવે છે તેવા ખેતરાઉ જમીન, વાડી-પડું કિ-સંતતિ કુવેતરૐ ન. [સં. ૐ + જુએ ‘વેતર.' ] ખરાબ સંતાન, કુવેતી હું. [સં. પ> પ્રા. ક્ર્મ દ્વારા] કાસ ચલાવનાર માણસ, કાસિયા
[ક-વેળા કુવેળા શ્રી. [સં. વેજા] ખરાબ પળ, ખરાબ સમય, કુવૈધ પું. [સં.] તાલીમ લીધા વિના વૈદું કરનારો માણસ, ઊંટવૈદ્ય અિનિષ્ટ ખર્ચે મુખ્યય પું. [સં.] દુર્વ્યય, અજગતા ખર્ચ કે વપરાશ, વ્યયી વિ. [સ, પું.] દુર્વ્યય કરનારું
કુ-વ્યવસ્થા સ્ત્રી. [સં.] અપેાગ્ય પ્રકારની ગાઠવણ, અનિષ્ટ ગોઠવણ, મિસ-મેનેજમેન્ટ'
કુવત શ્રી [અર.] કૌવત, તાકાત, ખળ, શક્તિ કુશ હું. [સં.] નામેા દર્ભ, ડાલ નામની વનસ્પતિ, ડાભડો. (ર) પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે સાત દ્વીપેામાંના એક પ્રાચીન દ્વીપ. (સંજ્ઞા.) (૩) ઇક્ષ્વાકુ વંશના રામચંદ્રના સીતામાં થયેલા જોડિયા પુત્રામાંના એ નામના એક. (સંજ્ઞા.) કુકડું વિ. નાનકડું, નાનું, ગજા વગરનું