Page Text
________________
કુશ-કંડિકા
૫૩૪
કુશ-કંદ્રિકા (-કહિડકા) સ્ત્રી. [સં.] કુશની સળી મૂકી કુંડમાં લગતી ખબર
[(૨) સુખ-શાંતિ હોમ-નિમિત્તે અગ્નિસ્થાપના કરવાની ક્રિયા
કુશળત (ચ) સ્ત્રી, સિં. સુરા દ્વારા ] તંદુરસ્તી, આરોગ્ય, કુશ(અ)કા પું, બ. વ., કાં ન, બ. વ. [દે. પ્રા. વેસ- કુશળી વિ. [સં. સુરાહી !.] કુશળ, સલામત વ્યત્યયથી ] ધાન્યનાં કુતરાં, થુલું, ભૂસું. (૨) ખજૂર કે કુશળી-ક્ષેમ વિ. [ સં. સુરાણી છું. + ક્ષેમન ગુ. પ્રગ], ખારેકના ઠળિયા. [૦ કાઢવા, વા (રૂ. પ્ર.) દુઃખ દઈ કુશળું વિ. [ ઓ “કુશળ’ + ગુ. “ઉ” સ્વાર્થે ત. પ્ર.] માલ વિનાનું કરી નાખવું. (૨) થકવી દઈ તાબે કરવું. કુશળ-ક્ષેમ, ક્ષેમકુશળ, તદન સલામત • ખાંડવા, -વાં (રૂ. પ્ર.) નકામી માથાફેડ કરવી ] કુશંકા (- ) શ્રી. [સં.] બેટી શંકા, વહેમ કુશ(-સ)કી સ્ત્રી. [ જુઓ “કુશકા' + ગુ. “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય.] કુશં(-શાંદ્રિકા (કુશન-શાડિકા) સ્ત્રી. [જ “કુશ-કંડિકા.']. ડાંગર ઘઉં વગેરેને બીજી વાર ખાંડતાં નીકળતી ઝીણી જ “કુશ-કંડિકા.' કાતરી (માંદાઓને માટે આની રાબ કરી પાવામાં કુશંદા (કુન્દા) વિ. ખૂન કરનાર, મારી નાખનાર, ખની આવે છે.)
કુશાય ન. [સં. સુરા + અa] કુશઘાસ-ડાભડાની તીક્ષ્ણ કુ-શકુન ન. [સં.] અપશુકન
અણું. (૨) ક્રિ. વિ. [ર્સ. પુરા] (લા.) જીભને ટેરવે કુશ-દ્વીપ ! [સં.] જુએ “કુશ.' (સંજ્ઞા)
બરાબર ચાદ. કુશન ન. [.] મેટર રેલવે વગેરેમાં તેમજ ખુરશી કુશાય-બુદ્ધિ સ્ત્રી. [સં. (લા.) તીક્ષણ બુદ્ધિ, બધું જ તરતાવગેરેમાં પચાપણું રાખવા માટે મુકાતી ગાદી. (૨) તરત યાદ આવે એવી સમઝ, પ્રબળ યાદદાસ્ત. (૨) બિલિયર્ડ રમવાના મેજની ધાર. (૩) કમાન ઉપર આંચકા વિ. પ્રબળ યાદદાસ્તવાળું, છતાં જ કહી બતાવે તેવુ. ખમવા માટે કરવામાં આવતું ચણતર [શસ્ત્ર. (વૈદક) (૩) તીવ્ર બુદ્ધિવાળું, સાંભળતાં યાદ રાખી લેનારું કુશ-પત્રક ન. [સ.] ફેલા ચીરવાનું જુની પદ્ધતિનું એક કુશાગ્રતા સ્ત્રી. [સં. ] (લા. ) તીણતા, તીવ્રતા, કુ-શબ્દ . [સં.] ખરાબ બોલ, કુ-વચન. (૨) ખરાબ સૂફમ-બુદ્ધિમત્તા
[(૩) વિશાળ, સગવડવાળું અવાજ (કાગડા વગેરેને
કુશાદા વિ. [ફા.] ખુલ્લું. (૨) નિખાલસ, ખુલ્લા દિલનું. કુશમુદ્રિકા સ્ત્રી. [સ.] પવિત્ર કર્મ કરતી વેળા ડાભ-સળીની કુશાન જુએ “કુષાણ.
પહેરવામાં આવતી વીંટીના આકારની મુદ્રિકા, પવિતરી કુશાગ્ર ન. [.] એક જાતનું તેલી બિયું કુશ(-સ)રાત (ચ) સ્ત્રી, તંદુરરતી. (૨) સુખ, આબાદી કુશાવતી સ્ત્રી. [સં.] જુઓ “કુશનસ્થલી(૩). (૨) બુદ્ધનું કુશલ(ળ) વિ. [સં] હોશિયાર, નિષ્ણાત, ઑફિશિયન્ટ.” જ્યાં મૃત્યુ થયું હતું તે નગરી, કુશીનગર (પ્રાચીન કાળમાં). (૨) સુખી, સલામત. (૩) ન. સુખાકારી, સલામતી. (૪) (સંજ્ઞા.)
- એક ભભાગ-ખંડ. (સંજ્ઞા.) ભલું, હિત. [૦ ઈચ્છવું (રૂ. પ્ર.) ભવું ઇચ્છવું. ૦ પૂછવું કુશાવર્ત પું. [સં. યુર+ગા-વત] પ્રાચીન સમયને નવ માંહેને (રૂ. પ્ર.) સુખાકારી વિશે પૂછવું]
કુશાસન ન. [સં.-૩રા + માસન] દર્ભનું આસન, દર્ભાસન, કુશલ(-ળ) ક્ષેમ વિ. [ સં. ] ક્ષેમકુશળ, સુખી અને દર્ભની સળીઓનું બનાવેલું આસનિયું
આરેગ્યવાળું. (૨) ન. સુખ અને આરોગ્યવાળી સ્થિતિ કુશાસન ન. [સં] ખરાબ રાજ્ય-અમલ, જમી રાજસત્તા કુશલ(-ળ)તા સ્ત્રી. [સં.] કુશલ હેવાપણું
કુશાસની વિ. પું. [સં., મું.] જુમી રાજા કુશલ(ળ)-પત્ર . [, ન] ક્ષેમકુશળતાના સમાચારનો કુશાંગુલીય, ૦૩ (કુશાગુલીય, ) ન. [૪] દસની પવિત્ર કાગળ (ટપાલને)
કાર્યોમાં પહેરાતી વીંટી, પવિતરી કુશલ(ળ)-પ્રશ્ન પું. [1] ક્ષેમકુશળતા વિશેને સવાલ કુશાંહિકા (કુશાડિકા) જુએ “કુશ-કંડિકા.” કુશસ્થલી(-ળી) સ્ત્રી. [સં] પૌરાણિક અનુભૂતિ પ્રમાણે કુ-શિક્ષક છું. [સં.] ખરાબ શિક્ષણ આપનાર શિક્ષક સૂર્યવંશના શર્યાતિ રાજાના પ્રપૌત્ર રેવતે સૌરાષ્ટ્રમાં સમુદ્ર- કુશિક્ષણ ન. (સં.] ખરાબ પ્રકારનું ભણતર [શિક્ષક તટે વસાવેલી નગરી (જે ઉજજડ થયા પછી એ સ્થળે કુ-શિક્ષિકા શ્રી. [સં.] ખરાબ શિક્ષણ આપનારી સ્ત્રીશ્રીકૃષ્ણ દ્વારવતી- દ્વારકા વસાવી હતી.) (સંજ્ઞા.) (૨) કુશિક્ષિત વિ. [સં.] ખરાબ રીતે શિક્ષણ પામેલું ઉજજૈનનું એક ન(૩) દક્ષિણ કેશલની રાજધાની કુશી(ષી, સિ, -સીદ ન. [૪] વ્યાજ, ઇન્ટરેસ્ટ, (પ્રાચીન સમયમાં). (સંજ્ઞા.)
“ડિવિડન્ડ.' (૨) વ્યાજે મૂકવામાં આવેલી રકમ. (૩) વ્યાજ કુશળ જુએ “કુશલ.”
સહિંતની મૂળ રકમ. (૪) પું. વ્યાજવટું કરનાર, નાણાવટી, કુશળક્ષેમ જ “કુશલ-ક્ષેમ.'
શરાફ કુશળતા જુએ “કુશલતા.”
કુશી(ષી, સિ, સી)દ-૫ત્ર પું. [સ, ન.] વ્યાજ સહિતની કુશળ-દક્ષિણ સ્ત્રી [સ, કુરા-ઢાળr] લગ્ન થઈ રહ્યા લેણી રકમ ચૂકવવા માટેની વાયદા-ચિઠ્ઠી, “પ્રેમિસરી નેટ’ પછી વરકન્યાની વિદાય વખતે ભલું કરવા બદલ બ્રાહ્મણને કુશીનાર ન. [પાલી.] જયાં બુદ્ધ નિર્વાણ પામ્યા હતા તે નગર, અપાતી દક્ષિણા, ભૂયસી
કુશીનગર, કુશાવતી. (સંજ્ઞા.) કુશળ-પત્ર જુએ “કુશળ-પત્ર.”
કુ લ ન. [સં] ખરાબ ચાલચલગત, અસદાચરણ, કુશળ-પ્રશ્ન એ “કુશલ-પ્રશ્ન.”
દુરાચરણ, (૨) ખરાબ રીત-ભાત, ગેરવર્તણૂક. (૩) વિ. કુશળ સમાચાર છું. [સં. યુરાઇ + માર] સલામતીને દુરાચરણ
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |