Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 576

કરું ખંડ
૫૩૧
કુલ-દ્રોહ
મેદાન, પાણીપત (જ્યાં કૌરવ-પાંડવો વચ્ચે મહાન યુદ્ધ અખત્યાર ભગવતું, સર્વ અધિકારવાળું. (૨) ઘરમાં બધી થયું હતું). (સંજ્ઞા.) (૨) (લા.) કજિયા-કંકાસનું કોઈ ક્રિયાઓ માટે કામ કરનાર માણસ પણ સ્થળ
કુલકુલી સ્ત્રી. [વા.] ખડખડાટ હસવું એ. (૨) ખંજવાળ, કર-ખંડ (અ) ૫. સિં.] ભારતને દિકહીને પ્રાચીન કુલ(ળ)-૪માગત વિ. [સ. ૩૭-મ + A-] કુળની પરંસરસ્વતીવાળો ગંગા-યમુનાના દોઆબને પ્રાચીન પ્રદેશ, પરાથી ઊતરી આવેલું, વંશપરંપરાથી ચાલ્યું આવેલું ઉત્તરાખંડ, (રજ્ઞા.)
કુ-લક્ષણ ન. [સં.] ખરાબ લક્ષણ, અપલક્ષણ, કુટેવ, કુર-જંગલ (જાલ) ૫. [સં.] પ્રાચીન કુરુ દેશ. (સંજ્ઞા.) સિંઘ આદત કુર-પાંચાલ (-પાચાલ) પું. [૪] કુરુ અને એની પૂર્વે કુલક્ષણ વિ. [સ., પૃ.] અપલખણું પ્રાચીન કાલને પાંચાલ પ્રદેશ સંયુક્ત એકાત્મક એ દેશ કુલક્ષણી સ્ત્રી. (જુઓ “લક્ષણું' +ગુ. ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય.] (સંજ્ઞા.)
અપલખણું સ્ત્રી, દુરાચારી સ્ત્રી કુરુરાજ પું. [સં.] કુરુવંશનો પ્રત્યેક રાજ. (૨) મહા- કુલક્ષણે વિ. સં. + ગુ. “ઉં” પ્ર.] જુઓ “કુલક્ષણ.' ભારતમાં તે તે રાજવી-યુધિષ્ઠિર દુર્યોધન વગેરે
કુલ(ળ)-ક્ષય કું. [સં.] કુળને વિનાશ, નિર્વશ જવાપણું કુદમ (કરુન્દમ) ન. [સ. ગુણવત્ પું, ન. તામિળ., એ. કુલ(ળ)-ગુરુ પું. [સં.] આશ્રમમાં રહેનાર પુત્રશિષ્પો કૉન્ડમ.] જેમાંથી ઝવેરાત બને છે તે એક કિંમતી. વગેરેને સૌથી માટે પુરુષ-ગુરુ, મુખ્ય આચાર્ય. (૨) ખનિજ પદાર્થ
વંશપરંપરાને ગોર, કુળગોર, કપાળ-ગોર. (૩) પેઢીનામું કુ-રૂઢિ સ્ત્રી, [1] નઠારો રિવાજ
રાખનારો ભાટ કે બારોટ, વહીવંચે કુરૂપ વિ. [સ.] કદરૂપું, બેડોળ
કુલ(ળ)-ગેર (-ગોર) . [. ૩૪ + જુએ “ગર.૧] વંશકુરૂપતા સ્ત્રી. [4] કદરૂપાપણું
પરંપરાથી ઊતરી આવને ગેર કે પુ ત, કપાળ-ગોર કુરૂપિણ વિ., સ્ત્રી, [1] કુરૂપ સ્ત્રી
કુલ(ળ)-ગારવ ન. [સં.] કુલાભિમાન કુરૂપી વિ. સં., ] જુએ “કુરૂપ.”
કુ-લગ્ન ન. [૪] ખરાબ મુર્ત. (જો) કુરેટા સ્ત્રી, ઝાકળ
કુલ(ળ)-ઘાતક વિ. [સં.), કુલ(ળ)ઘાતી વિ. [સં., પૃ.], કુરેશ પું. [અર. કુરચશ] મહેમદ પેગંબર સાહેબનું કુટુંબ કુલ-ઇન વિ. [સં.] કુળને વિનાશ કરનાર અને એ વંશનો કોઈ પણ પુરુષ, (સંજ્ઞા.)
કુલ(ળ)-છત્ર, કુલ(ળ)-છત્ર ન., વિ. [સં. ૩૪-છત્ર કુરેશી વિ. [અર. કુરશી] કુરેશ વંશનું. (સંજ્ઞા.)
(છત્ર)] કુળના છત્રરૂપ વડીલ, કુળનો વડે પુરુષ કુનિશ શ્રી. [તુક.] જુઓ “કુરનસ.'
કાજોલ-ઝ૫ટ ક્રિ. વિ. [ જુઓ ‘કુલ' + “ઝપટવું.” ], કુલ(ળ) ન. સિં] ગોત્ર, વંશ (પૈતૃક પરંપરા), ખાન- કુ(ક )લ-ઝપાટે ક્રિ. વિ. [જ એ “કુલ + “ઝપાટે' + ગુ. દાન. [૦ અજવાળવું (રૂ. પ્ર.) કુળને નામના અપાવવી. “એ” ત્રી. વિ., પ્ર. ] તમામ, સદંતર, બધું મળીને ૦ જેવું (રૂ. પ્ર.) સગપણ કરતી વેળા વર-કન્યાનાં કુળોની કુલટા સ્ત્રી. [સં.] વ્યભિચારિણે સ્ત્રી, છીનાળ પરસ્પર ખાતરી કરવી. ૦ તારવું (રૂ. પ્ર.) પડતીમાંથી કુલડી ઓ ‘કુલડી.” કુળને ચડતી તરફ લઈ જવું. ૦ બાળવું (-બૅળવું) (રૂ. પ્ર.) કુલડું જુઓ “કલડું.” કુળને નાશી આપવી. ૦માં દી (રૂ. પ્ર.) કુળને કુલડે જુએ “કૂલડે.” ખ્યાતિ અપાવનાર પુત્ર]
કુ-લત સ્ત્રી. [સ. યુ + જ એ “લત'. કુટેવ, ખરાબ આદત કુલ ન. વકીલને અસીલ
કુલ(ળ)-તંતુ (તન્ત) ૫. [સં] વંશપરંપરા ચાલુ કુલ-કોલ વિ. [અર. કુહલ ] આખું, બધું, સરવાળે થતું, રાખનાર પુરુષ-સંતાન
બધું મળીને થતું, ‘ટોટલ,’ ‘ગ્રેસ” “કૅન્સોલિડેઈટેડ” કુલ(ળ)નારણ વિ. [૪] કુળને યશ અપાવનાર સંતાન કુલ(-ળ-ઉછાળ વિ. [સં. ૪ + જુઓ “ઉછાળવું.'] કુળને કુલ-તિથિ શ્રી. [સ.] ચેાથ આઠમ બારસ અને ચૌદસમાંની કલંક લગાડનાર, કુલ-કલંક
કઈ પણ એક તિથિ
પુિરુષ-સંતાન કુલક ન. [સં] પાંચ કેના સળંગ અવયવાળે શ્લોક- કુલ-તિલક છું. [] કુળને ઉજજવલતા આપનાર કમી સમૂહ. (કાવ્ય.)
[અપાવનારી હકીકત કુલ-દિનકર પુ. [સં. સુર્યની જેમ કુળને શોભા આપનાર કુલ(ળ)-કથા સ્ત્રી. [સં.] કુલ-પરંપરાથી કુળને ખ્યાતિ કમ પુરુષ-સંતાન કુલ-કન્યા સ્ત્રી. [સં.] ખાનદાન કુળની કન્યા
કુલ(-)-દીપ, ૭, પૃ. [સં] દીવાની જેમ કુળને શોભા કુલકણું જ “કુળકણ.”
આપનાર કમ પુરુષ-સંતાન કુલ-કર્મ ન. [સં.] પરંપરાથી ઊતરી આવેલું છે તે કુળનું કુલ(ળ)-દેવ ડું. [સં.3, -વતી સ્ત્રી, પું. [સે, જી.]. કામ, બાપદાદાનો ધંધો
વંશપરંપરાથી કુળના ઈષ્ટદેવ તરીકે મનાતો આવતો કઈ કુલ(-ળકલંક (-કલ), કુલ(ળ)-કટંક (કસ્ટક) વિ. પણ એક દેવ, ઈષ્ટદેવ સિ., પૃ.] (લા.) જ એ “કુલ-ઉછાળ.”
કુલ(-)દેવી સ્ત્રી. [સં] વંશપરંપરાથી કુળની ઈષ્ટદેવી કુલ-કાની સ્ત્રી. સિં. યુ + જ એ “કાની.'] કુલ-મર્યાદા તરીકે મનાતી આવતી કઈ પણ એક દેવી, ઇષ્ટદેવી કુલ-કુલાં ક્રિ. વિ. [અર. “કુલ દ્વિર્ભાવ, ગુ.) કુલ કુલ-દ્રોહ પુ. [સં] પતના કુળનું અનિષ્ટ વિચારવું એ