Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 556

કાળખંડો
કાળખા હું એક જાતની વનસ્પતિ કાળડી વિ., સ્ત્રી,
કાળા રંગની. (પદ્યમાં.)
જુએ ‘કાળું' + ગુ. ‘હું’સ્વાર્થે સ્ક્રીપ્રત્યય] [યા પતરાનું સાધનનું કાળેલું ન. બીડી અને બજરના બંધાણીને એ રાખવાનું લાકડા કાળતરા જુઓ કાળેતરો,’
કાળે અરડૂસે પું. જ઼િએ ‘કાળું’+અરડૂસે.’] અરડૂસીની
જાતનેા કાળાં પાંદડાંના એક છેડ
૫૧
આંબાની એક ખાસ જાત
કાળો આ-હા)ફ્સ પું. [જુએ ‘કાળુ' ગુ. +આર્ટ્સ.'] વનસ્પતિ કાળો કટકિયા પું. [+જુએ ‘કટકિયા.'] એ નામની એક કાળો કહું છું. [+જુએ કહુ.'] કડુની એક ઔષધેાપયેગી એક વનસ્પતિ
જાત,
કાળા કરા યું. [+જુએ ‘કડો.'] ઇંદ્રજવની એક ાત કાળા કાંસક્રિયા પું. [ + જુએ ‘કાંસકિયા.’] એક વનસ્પતિ કાળા કૂચ પું. [ + જ ‘કડો.’] એક જાતનું ઝાડ કાળો ટૂંપા પું. [ + જુએ ‘કંપા.’] જુએ ‘કાળા દાણા,’ કાળા કેશી પું. [ + જએ કાશી.'] કાળિયા કાશી નામનું પક્ષી કાળા ચિત્રક હું. [ + સં.], કાળો ચિત્રો હું. [+જુએ ચિત્રો.'] એક પ્રકારની વનસ્પતિ કાળટ(-)વું અ.ક્ર. [જુએ ‘કાળું,’ ના, ધા.] કાળા પડી જવું, કાળા થઈ જવું. કાળેટા(-ઢા)વું ભાવે., ક્રિ. કાળેટા(-ઢા)વવું છે., સ. ક્રિ.
કાળાટા(-ઢા)વવું, કળાટા(-ઢા)વવું જુએ ‘કાળેટ(-)શું.' કાળોતર પું. [સં. વારુ + ઉત્તર-] ઘણે જૂના સમય કાળોતરિયા વિ., પું. [જુએ ‘કાળે તરી' + ગુ. યું' ત. પ્ર. મરણના સમાચાર લઈ આવનારા ખેપિયા
કાળોતરી સ્રી. [સં. હ્રા-પોત્રા > પ્રા. શાહ-ઉત્તરમા]
સમયનું
મરણના સમાચારના પત્ર, કારાખડી કાળોતરું॰ વિ. જુઓ ‘કાળાતર’ + ગુ. ‘*' ત. પ્ર.] જૂના [ભયાનક કાળોતર વિ. [જુએ કાળું' દ્વારા,] ખુબ કાળું, (ર) (લા.) કાળતરા પું. [જુઓ કાળાતરું.] કાળેતરા નાગ, અતિ ભયાનક કાળે સર્પ [ન્નતના છેડ કાળો પીંજારા પું. જુએ કાળું' ‘પીંજારા.’] (લા.) એક કાળો પ્રમેહ પું. [જુએ‘કાળું’સં.] પ્રમેહના એક ખરાબ પ્રકાર કાળો ફૂલવા પું, જુઓ ‘કાળું’ + ફૂલવે.’] એક જાતના છેાડ કાળા મૃગ પું. [જુએ ‘કાળું' + સં.] કાળિયર મૃગ, કૃષ્ણસાર કાળો રેગ પું. [જુએ ‘કાળું' + સં.] શ૨ી૨ ઉપર કાળાં ધમાં ઊપડી આવવાં. એવા એક ભયાનક ગ [પ્રકાર કાળો શિરીષ છું.. [જુએ ‘કાળું' + સં.] શરીના ઝાડના કાળા સરસ પું. [જુએ ‘કાળુ' + ‘સરસ.'] એક જાતનું ઝાડ કાળા સાલેમ પું. [જુએ ‘કાળું’ + ‘સાલેમ,’] એક જાતના પૌષ્ટિક ઔષધેાપયેાગી પદાર્થ કાળાંઢ(-)વું (કાળાં) અ. ક્રિ. [જુએ ‘કાળું,’ ના. ધા.] કાળું પડી જવું. (૨) (લા.) નબળું પડી જવું. કાળેાંઢા(ઢા) (કાળાં-) ભાવે., ક્રિ. કાળો ઢા⟨-ઢા)વવું (કાળાં) પ્રે., સ, ક્રિ. કાળાંઢા(ઢા)વવું, કાળાઢા(ઢા)વું (કાળાં-) જુએ ‘કાળેાંડ(4)વું'માં.
Jain Education International_2010_04
કાંકરડી
કાં ક્રિ.વિ. સં. તાત્≥ અપ. સાવૅ> g!મ≥ ગુ. ‘તાં'. ના સાદયે સં. ક્રમ ના વિકાસ. હેમચંદ્ર નાર્ પ્રયાયું પણ છે.] કેમ, કેવી રીતે!
કાંઈ સ., ક્રિ. [જુએ‘કંઈ’] અનિશ્ચિત અથવા ન સમઝાય તેવું અમુક (ચેતન પદાર્થો સિવાયના માટે વપરાતું સર્વનામ), [॰ કાંઈ થઈ જવું (રૂ. પ્ર.) ખૂબ જ લાગણી કે દુ:ખ થયું.
.
નું કાંઈ થઈ જવું (રૂ. પ્ર.) ધારવા કરતા ઊલટું થઈ પડવું] કાંઈ એક, કાંઈક સર્વ., વિ. [ + ગુ. ‘એક,’ ‘ક' સ્વાર્થે ત.
પ્ર.] થોડુંક માત્ર, લગારેક, જરાક
કાંઉ ક્રિ.વિ. [પ્રશ્નાર્થે ગ્રા., ખાસ કરી પશ્ચિમ સૌરાષ્ટ્રમાં] શું ? કાંક॰ ક્રિ. વિ. [જુએ ‘કાંઈક’] જુએ ‘કાંઈ ક.’
કાં
(-કય) સ્ત્રી, બગલાના ઊડવાને મળતી ઘેાડાની એક દોડ કાંકચ (-ચ) જુએ ‘કાકચ,’ કાંકચિયું જુએ ‘કાકચિયું.’ કાંચિયા જુએ ‘કાકચિયા,’ કાંકચી જુઓ કાકચી.૧-૨, કાંકચા જુએ ‘કાકશે.'
[એક પંખી
કાંકડું
.. [સ. ૐ + ગુ. ‘હું' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ઘણું ભુખાળવું કાંકણુ ત. [સં. ળ] ક’કણ, સ્ત્રીના કાંડાનું ભૂષણ, બંગડી. (૨) (લા.) કાંડા પર બંધાતા માંગલિક દેરા કાંકણ-દાર વિ. [ + ફા. પ્રત્યય] (લા.) લાંબી ચાંચ અને લાલ મેવાળાના ચાંદલાવાળું કાળા રંગનું એક મેટું પક્ષી કાંકણુ-દોરા પું. [+ જુએ ‘ઢારા.’] લગ્નવિધિ સમયે વરકન્યાના જમણા કાંડા ઉપર હિંદુઓમાં બાંધવામાં આવતા મીંઢળવાળા દેરા, [રા છૂટવા (રૂ. પ્ર.) વૈવાહિક સમારંભ પૂર્ણ થવા]
કાંકણુ(-ણા)સાર ન. ચામાસામાં સ્થળાંતર કરતું એક પક્ષી કાંકણ-હાર ન. કદી ન સૂતું મનાતું એક પક્ષી (લોકસાહિત્યમાં) કાંકણાસાર જુએ ‘કાંકણસાર.’ કાંકણિયા પું. એક જાતનું અમદાવાદી મશરૂનું કાપડ કાંકણી સ્ત્રી. [સં. દુનિયા >> પ્રા. વિભા-] દાંતની ચૂડીની પાછળ પહેરવામાં આવતી એક પ્રકારની ચૂડી. (૨) સ્ત્રીઆને હાથે પહેરવાનું કાંગરાવાળુ વલચ. (૩) દીવીના મથાળાના એક ભાગ, (૪) થાંભલાની વચમાં અગર મકરબા તથા મિનારાની અંદર કરવામાં આવતા આંઢવાળા પથ્થર કાંકણી? સ્ત્રી. એક્ર જાતની વનસ્પતિ. (ર) એક જાતનું સ્ત્રીઓનું લૂગડું
કાંકણું॰ ન. એક ાતનું ઝાડ, ખાટી આંબલી કાંકણું ના કરહુ દાણેા. (૨) વિ. કાંકરાવાળું કાંકણુંૐ વિ. કાંગલું, કંગાલ, દૂબળું કાંકણુંજ સ્ત્રી, એક જોવનું કરિયાણું કાંકણેરું ન. બગલાની જાતનું એક પક્ષી
કાંકર` (-રય) સ્ત્રી. કાંટાવાળું એક ઝાડ, (ર) રંગ આપતી એક બીજી વનસ્પતિ
કાંકર` (-૨૫) સ્ત્રી, પીંજણના એક ભાગ [કાકર કાંકરૐ (-ર૫) સ્રી. [રવા,] દાતરડાં કરવત વગેરેના આંકા, કાંકરડી સ્ત્રી, [જુએ ‘કાંકરી' + ગુ. ‘ડ’સ્વાર્થે ત. પ્ર.]
કાંકરી