Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 554

કાળસર
૫૯
કાળી દે
કાળસર વિ. જિઓ “કાળું” દ્વારા.] રતું ભૂરું, બદામી કાળી* S સં. માઉથ->પ્રા. Ifઝ-] જુએ “કાલય.' કાળસરું વિ. [ + ગુ. ‘ઉં' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] કાળાશ પડતું કાળી કરલ (-કય) સ્ત્રી. [જએ “કાળું' +ગુ. ‘ઈ’ સ્ત્રીકાળસર્પ જુઓ કાલસર્પ.'
પ્રત્યય + અસ્પષ્ટ.] એક જાતની કાળા કાંપવાળી જમીન કાળ-સ્વરૂપ જુઓ “કાલ-સ્વરૂપ.” [કાલિંગડી કાળી કસ્તુરી સ્ત્રી. (જુઓ ‘કાળું' +ગુ. ઈ ' સ્ત્રી પ્રત્યય કાબંગડી સ્ત્રી, એક જાતની વનસ્પતિ, (૨) તરબૂચને વેલે, + “કસ્તુરી.'] વાસમાં અને સ્વાદમાં કસ્તરીને સુગંધ કાળંગડું જ “કાલિંગડું.'
આપતે એક રેપ કાળંભવું (કાળભj) ન. [જુએ “કાળું' દ્વારા. ગાય કાળી કંઠી (-કઠી) સ્ત્રી. [જુએ “કાળું' + ગુ. “ઈ' બળદને થતો એક રોગ
પ્રત્યય + “કંઠી.'] ડોકનું એક જાતનું કાળા પારાવાળું કાળાખરી સ્ત્રી, (સં. -અક્ષfજા> પ્રા. વાગ્નિવર્ષારિબા] ઘરેણું, કાળિયું, કીડિયા-સેર
(લા.) મરણના સમાચાર પત્ર, કારાખડી [કાળાશ કાળી કાઠિયાણી સ્ત્રી, જિએ “કાળું' + ગુ. “ઈ' શ્રીપ્રત્યય કાળાટ' પું. જિઓ “કાળું' + ગુ. આટ' ત...] કાળાપણું, + “કાઠિયાણી.'] (લા.) ચોપાટની એક રમત કળાટ (ત્રય) સ્ત્રી, જિએ “કાળું' + ગુ. “આટ' ત.ક.] કાળી ટકી સ્ત્રી. જુએ “કાળું' + ગુ. “ઈ' પ્રત્યય
કાળી ઝાંય મારતી જમીન [કંપ-એક વનસ્પતિ + અસ્પષ્ટ.] એક જાતની વનસ્પતિનું મળિયું કાળા દાણું છું. બ. વ. જિઓ “કાળું' + દાણે.'] કાળ- કાળ-કેશ ન. [સ. Tછી>પ્રા. જfહમ દ્વારા એક કેળા-ટલી જુઓ કાળી-ટીલી.”
પક્ષી, કાળિયે કેશી કાળા-પેડી સી, જિઓ “કાળું' + પડી.’] જ ઓ “કાળાખરી. કોળી કેશ (-૫) સ્ત્રી, જિ એ “કાળું” + ગુ. ‘ઈ’ સ્ત્રી પ્રત્યય કાળાબ (M) સ્ત્રી, [જ એ “કાળું' દ્વારા.] કાળા રંગને + “કેશી.'] (લા.) બહુ કાળી સ્ત્રી અંશ, થોડું કાળાપણું
કાળી અજરી સ્ત્રી. [જએ “કાળું' + ગુ. ઈ સ્ત્રી પ્રત્યય + કાળાશ (-ચ) સ્ત્રી, જિઓ કાળું' + ગુ, “આશ” ત. પ્ર.] ‘ખજૂરી.'] (લા.) લીંબડાના જેવું એક ઝાડ કાળો રંગ હોવાપણું, કાલિમાં
કાળી-ખાર કું. [સં. વહીવ>પ્રા. વાઢિમ + જુઓ “ખાર.] કાળાંતર (કાળાન્તર) જ એ “કાલાંતર.’
એક જાતનો કાળા રંગનો સળી જેવા ઝેરી ક્ષાર કાળાંતરે (કાળાન્તરે) એ “કાલાંતરે.'
કાળી-બેબર (૨) સ્ત્રી. [જુએ “કાળું + ગુ. ‘ઈ ' સ્ત્રી કાળિદાસ જ “કાલિદાસ.” [લાયક (જમીન) પ્રત્યય+ અસ્પષ્ટ.) રાખેડી રંગની કાંકરાવાળી અને સુકાયેલ કાળિયા વિ., સી. [જ એ “કાળિયું.'] કાળી કપાસને ભારે પડે તેવી ચીકણી જમીન કાળિયાર , [ઓ ‘કાળું' દ્વારા.] કાળી ચામડી ઉપર કાળી ગગદીન સ્ત્રી. જિઓ “કાળું' + . “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય + ધોળાં ટપકાં કે ધાબાંવાળે મૃગ, કૃષ્ણસાર
અસ્પષ્ટ. હિમાલય ઉપર વસતી એક ખિસકેલીની જાત કાળિયું વિ. [જ એ “કાળું' + ગુ. ઈયું' સ્વાર્થે ત...] કાળા કાળી ગરણી સ્ત્રી. [જુઓ ‘કાળું' + ગુ. ‘ઈ' સ્ત્રીપ્રત્યય + રંગનું. (૨) ન, એક જાતનું કાળું ઘાસ. (૩) સ્ત્રીનું ગળાનું “ગણી.'] એક જાતની વનસ્પતિ, કાળે કંપ
એક કાળા પારાનું ઘરેણું, કાળી કંઠી. (૪) તમાકુની એક જાત કાળી ગાંઠી સ્ત્રી. જુએ “કાળું'+ ગુ. “ઈ' પ્રત્યય + કાળિયે વિ. ૫. જિઓ “કાળિયું.] આકકાના હબસી, વૃશ્વિMI>પ્રા, ifઠેમા] (લા.) કપાળ ઉપર પહેરવાનું
સીદી. (૨) કાળી તમાકુ, (૩) કાળે તાવ, લૅક ફીવર સ્ત્રીઓનું એક ઘરેણું. (૨) સ્ત્રીઓનું ગળામાં પહેરવાનું કાળિયે કંદ (-ક૬) ૫. જિઓ ‘કાળિયે’ + સં.] ડાંગનાં સેનાના ગંઠા અને સરવાળું ઘરેણું જંગલમાં થતે કાળ-દુકાળે ખાવામાં કામ લાગે તે કાળી ચકલી સ્ત્રી. [જુએ “કાળું' + ગુ. “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય+
એક કંદ [કાળું ઝીણું લાંબી પૂંછડીવાળું પક્ષી “ચકલી.'] ચકલીની કાળા રંગની એક જાત કાળિયે કેશી છું. [જ “કાળિયે દ્રારા] એ નામનું એક કાળી ચીસ સ્ટી. જિઓ ‘કાળુ' + ઈ” સ્ત્રાપ્રત્યય + કાળિ ઠાકર . [જ એ “કાળિયે' + “ઠાકર.] શ્રી કૃષ્ણ ચીસ.”] (લા.) ભયંકર ચિચિયારી કાળિયો રોગ !. [જુએ “કાળિયે’ + સં.] ઢેરને થતો કાળી ચૌદસ-શ)-સ્ય,-) જી. [જ કાળું' + ગુ. એક રોગ
‘ઈ’ પ્ર. + ચૌદસ.] હિંદુ આશ્વિન માસની અંધારિયાની કળિયા વછનાગ પં. [જ “કાળિયો' + “વછનાગ."] એક ચૌદસ, રૂપ-ચૌદસ. (સંજ્ઞા.) [૦ને કકળાટ કહે
જાતની ઔષધોપયોગી વનસ્પતિ. (૨) (લા.) દંશીલો માણસ (રૂ.પ્ર.) ગંદવાડ દૂર કરો] કાળિયો સરસ પું. [જ એ “કાળિયો' + “સરસ.'] એક કાળી છઠ (-ડથ) સ્ત્રી, જિઓ “કાળ” + ગુ. “ઈ' પ્રત્યચ ઔષધોપગી ઝાડ, કાળે કાંસકો
+ “છડ.] એક જાતની વનસ્પતિ, જટામાંસી કાળિયે સીરમ ન. [ જુઓ “કાળિયો' + અસ્પષ્ટ.] એક કાળી જમાં સ્ત્રી. [જ એ “કાળું” + ગુ. ‘ઈઅપ્રત્યય + જાતનું જંગલી ઝાડ
જમા.'] જમીન-મહેસુલ કાળિ(-)ગડું જુએ “કાલિંગડું.'
કાળી જીરી સ્ત્રી. [જાએ “કાળું' + ગુ. “ઈ” સ્ત્રી પ્રત્યય + કાળ(-)ગ જુએ “કાલિંગડે.”
જીરું' + ગુ. “ઈ” સ્ત્રી પ્રત્યય] એક જાતની પગી કાળિ(-ળી)શું જુએ “કલિંગડું.”
વનસ્પતિ અને એને કાળા રંગનાં બી કાળી જઓ “કાલી' (માતા).
કાળો દેવ (-૨) સ્ત્રી, જિઓ “કાળું” + ગુ. “ઈ” પ્રત્યય