Page Text
________________
કાળ-ભું
૫૦૮
કાળસર
કાળ-ભુ વિ. [જ એ “કાળ' + “જીભ' ગુ. ‘ઉં' તે. પ્ર.] (રૂ. પ્ર.) હિમત ન છેડવી ૦૫ર્ક હેવું. (૩. પ્ર.) કાળના જેવી વિઘાતક ભવાળું, અત્યંત કડવા-બેલું. છેતરાય નહિ તેવું હોવું. ૦ક્ટકી જવું (રૂ. પ્ર.) ગાંડા (૨) અપશુકનિયાળ
થઈ જવું, વ્યાકુળ થઈ જવું. ૦ફાટી જવું (રૂ. પ્ર.) કાળજે ન. [સં. સ્થળ->=ાસ્ટિકનમ-] પેટના જમણા ભય ચિંતા વગેરેથી દુઃખી થવું. ૦ફૂટી જવું (રૂ. પ્ર.) પાસામાં રહેલો એક માંસલે અવયવ, કલેજ, પિત્તાશય, ભાન ન રહેવું, અણસમઝ બતાવવી. ફેલવું, પેલીને ચકૃત. (૨) (લા.) અંદર છવ, મન, અંત:કરણ, દિલ. [-જા ખાઈ જવું (ઉ. પ્ર) ખૂબ જ સંતાપવું, પરેશાન કરવું. વિનાનું (રૂ. પ્ર.) બેથડ. (૨) અવિચારી -જાના કકડા બળવું ૩. પ્ર.) લાગણી થવી. બળી જવું (રૂ. પ્ર.) કરવા, -જાના કકડા થવા (રૂ. પ્ર.) દુઃખિત થવું. જાની અદેખાઈ આવવી, ૦ભરાઈ આવવું (૩. પ્ર.) ન રડાય કોર (રૂ. પ્ર.) ઘણું જ વહાલું. -જનું આછું (રૂ. પ્ર.) કે ન બેલાય એવી સ્થિતિ થવી, ડૂમે ભરાવા. ૦રીઠું કઠણ હૃદયનું. (૨) ઉદ્ધત, -નું કાચું (૨, પ્ર.) બીકણ, થવું (રૂ. પ્ર.) સામાની કાંઈ જ અસર ન થવી. ૦વશ ભીરુ, ડરપક. (૨) અણસમઝુ. (૩) પરચું, દયાળુ. -જાનું રાખવું (રૂ. પ્ર.) મનને કાબૂમાં રાખવું, ઉશકેરાવું નહિ. કરવું (રૂ. પ્ર.) અંતરની લાગણી થવી. -જાનું ખસેલું -જે કરાઈ રહેવું (૨:૩) (રૂ. પ્ર.) હંમેશાં યાદ રહેવું. જે (રૂ. પ્ર.) અસ્થિર મગજનું, વાયલ. -જાનું ચસકેલું કેરી રાખવું (રૂ. પ્ર.) સતત યાદ રાખવું. જે ટાઢક (૩. પ્ર.) ગાંડું, જાનું પાકું (રૂ. પ્ર.) છેતરાય નહિ તેવું. કરવી ટાઢકથ) (રૂ. પ્ર.) સંતેષ અનુભવવે. -જે હાથ (૨) જેના ઉપર અસર ન થાય તેવું. (૨) સતત સાવ- રાખ (રૂ. પ્ર.) નિરાંત રાખવી, ધીરજ રાખવી] ધાન. -જાનું નરવું (રૂ. પ્ર.) હર્ષ શોકમાં સમતાવાળું, કાળ-જવર જુઓ “કાલ-જવર.” સ્થિર બુદ્ધિનું. -જાનું નર્યું (રૂ. પ્ર.) સાવધ, હોશિયાર. કાળ-ઝાળ . [સ, લાસ્ટ + કવા; જુએ “કાળ' + “જાળ.']. -જન ઘા (રૂ. પ્ર.) ભારે આઘાત કરે તેવાં કટુ વચન. મૃત્યુરૂપી જવાલા. (૨) (લા.) વિ. ભયંકર -જાને ડંખ (ડ), "જાને ડાઘ (ર.અ.) અંતરમાં દુઃખની કાળ-કાળ પં. જિઓ ‘કાળ' + *દુકાળ.'] અનાવૃષ્ટિને લીધે થયેલી ઊંડી અસર. મજામાં કટારી (૨. પ્ર.) અંદર- ચોમાસાથી લઈ પછીના વર્ષને દુકાળ ખાનેથી વિર લેવાની વૃત્તિ. -જામાં કતરી રાખવું, -જામાં કાળ-કાળિયું વિ. [+ગુ. ઈયું” ત. પ્ર.] દુકાળને લગતું. લખી રાખવું (ઉ. પ્ર.) યાદ રાખવું. -જામાં લોઢાની (૨) દુકાળમાં જન્મેલું મેખ (ઉ. પ્ર.) અતિશય કાળજી કે દિલગીરી. (૨) કાળદેષ જાઓ “કાલ-દોષ,’ ‘એકેનિઝમ' (ન. લ.) હમેશાં ખંસ્થા કરે તેવી ગુપ્ત ચિંતા. -જાં ટાઢાં હોવાં કાળ-ધર્મ જ “કાલ-ધર્મ.” (રૂ. પ્ર.) સંતોષ હોવો, નિરાંત હોવી. કપાઈ જવું, કાળ૫ (૩) સૂકી. [જએ “કાળું” + ગુ. “પ” ત. પ્ર.] કાળાશ. ૦કપાવું (રૂ. પ્ર.) પ્રાણ જવા જેવું દુ:ખ થયું. કાચું (૨) (લા.) અપકીર્તિ, કલંક રહેવું (-રેવું) (રૂ. પ્ર.) ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારની લાગણી- કાળ-૫નું વિ. [ઓ “કાલ' + “પગ’ - ગુ. ‘ઉં' તે પ્ર.] એની અસર થવી. ૦કાપવું (રૂ. પ્ર.) સામાને દુ:ખ (લા.). અપશુકનિયું, અપશુકનિયાળ થાય તેવું કહેવું, કારી ઘા કરો. કૂતરાં ખાઈ ગયાં કાળ-પલટે પું. [ કાળ + ‘પલ'] કાલ-પરિવર્તન છે (૨. પ્ર.) અંત:કરણની લાગણી નથી. કૂતરે કાળ-૫-૫)છું વિ. [ જુએ “કાળું' + (-૫)' + ગુ. કરવું (રૂ. પ્ર.) યાદશક્તિને અભાવ. ૦ કેતરવું, “ઉ” ત. પ્ર.] કાળા પંછડાવાળું
કેરવું, કેરી ખાવું (રૂ. પ્ર.) સંતાપ આપ, કાળ-બલ(-ળ) જુઓ “કાલ-એલ.’ પજવવું. ૦રાવું (રૂ. પ્ર) હૃદયમાં દુઃખી થઈ કાળ-ભૈરવ જુએ “કાલભૈરવ.' જવું. ૦ખવાઈ જવું (રૂ. પ્ર.) દિલમાં ભારે ચિંતા કાળ-મર્યાદા જુઓ “કાલ-મર્યાદા.” થવી. ખસવું (રૂ. પ્ર.) મન ભ્રમિત થવું. (૨) દાધા- કાળમીંઢ વિ. [જ એ “કાળું' દ્વારા અત્યંત કાળું. (૨) રંગું થવું. ખસી જવું (રૂ. પ્ર.) ઘેલા થઈ જવું, ગાંડ- એક જાતને ખૂબ કઠણ અને કાળો (પથ્થર) પણ આવવું (૨) ચમક થઈ જવી. ખંઠાઈ જવું કાળ-મુખું જ “કાલ-મુખું.” (-ખરડાઈ) (રૂ. પ્ર.) માનસિક વિદના થવી. ૦ખાઈ જવું કાળચવન જુએ “કાલયવન.” (રૂ. પ્ર.) કાયર કરવું, સંતાપવું. ખાવું (રૂ. પ્ર.) અતિ કાળ રાત્રિ(-ત્રી) જુએ “કાલરાત્રિ.’ દુઃખ દેવું. છેલવું (રૂ. ) કાયર કરવું. ૦ કરવું કાળરદ્ર જ એ “કાલ-રુદ્ર.' (રૂ.પ્ર.) ખુબ સંતોષ થા. ઠારવું (રૂ.પ્ર.) સામાને સંતોષ કાળ-રૂપ જ એ “કાલ-રૂપ.' આપવો. ઠંડું થવું (-કડું) (રૂ.પ્ર.) સંતોષ મળવો. કાળ-વાચક જુએ “કાલ-વાચક.” (૨) ઇછિત ફળવું. ઠેકાણે રાખવું (રૂ. પ્ર.) ચિત્તની કાળ-વાચી જ “કાલ-વાચી.” સ્થિરતા રાખવી. (૨) હિંમત રાખવી. ઠેકાણે તેવું કાળ-વિપર્યાસ જ “કાલ-વિપર્યાસ.” (રૂ. પ્ર.) ચિત્તની સ્થિરતા દેવી, માનસિક સ્વસ્થતા કાળ-વિરોધ જ એ “કાલ-વેધ,’ એનેક્રોનિઝમ' (ન. ભા.) હોવી. તપવું (રૂ. પ્ર.) લાગણી થવાથી ઉશ્કેરાયું. કાળી-વેલા-ળા) જેઓ “કાલાવેલા.” [ઉ. જે.)
તપી જવું (રૂ. પ્ર.) ખૂબ જ ગુસ્સે થવું. ૦ધડકવું કાળ-ન્યુકમ જ “કાલ-ન્યુત્ક્રમ, “એનેક્રેનિઝમ' (ન. લ., (રૂ. પ્ર.) ડરવું. (૨) હિંમત હારી જવી. ૦૫કડી રાખવું કાળસર ન. વહાણના મસ્કુલનું મથાળું. (વહાણ.)
‘કાલરાત્રિ
૧૩
કાળ-ર૮ : ? :
ઉં (રૂ.પ્ર.) સામા
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |