Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 469

કમલ(-ળ)નાભ
કમલ(-ળ)-નાબ પું. [ સં. + રામિ, ખ.વી.માં નામ ] જેમની નાભિમાં કમળ હાવાની પૌરાણિક માન્યતા છે તે --ભગવાન વિષ્ણુ
૪૨૪
કમલ(-ળ)નાલ(-ળ) પું. [સં.] કમળની ડાંડલી કમલ(、ળ)-નૃત્ય ન. [સં.] ચિત્રનૃત્યનેા એક પ્રકાર કમલ(-ળ)-નેત્ર વિ. [સં.] જુઓ કમલ-નયન.’ કમલ(ળ)-પત્ર ન. [સ.] કમળના વેલાનું પાંદડું. (૨) કમલદળ, કમળની પાંખડી
કમલપત્રાક્ષ વિ. [+ સં, યક્ષ નું ખ.ત્રી.માં ક્ષક્ષ] કમળના દળ જેવી સુંદર આંખવાળું
કમલ-પરુ શ્રી. રાતી જુવાર, રાતડિયા જુવારની જાત કમલ(-ળ)-પુષ્પ ન. [સં.] કમળનું ફૂલ કમલ(ળ)પૃા સ્રી, [સં.] ઇષ્ટદેવને પ્રસન્ન કરવા માનવામાં આવતી ભક્તની પાતાને હાથે પેાતાનું માથું કાપી ઇષ્ટદેવને ધરવાની ગણાતી એક ધાર્મિક ક્રિયા કમલ(-૧)-પ્રબંધ (અન્ય) પું. [સં] કમળના આકારમાં શ્લોક કે કડીના અક્ષર ચેસ રીતે ગોઠવવામાં આવે તેવું ચિત્રકાવ્ય, કમલ-બંધ. (કાન્ય.)
કમલ(-ળ)-ફૂલ ન. [+જુએ ફૂલ.”] કમળનું ફૂલ. (૨) ગર્ભાશયનું સુખ
કમળદળ-લાચન
કમલ(-ળા)-કાંત (-કાન્ત) પું. [સં.] લક્ષ્મીના પતિ લગવાન વિષ્ણુ, કમલા-કંથ
કમલા(-ળા)કૃતિ સ્ત્રી. [સં. મ+ગા-વ્રુતિ] જુએ ‘કમલાકાર.' (૨) વિ. જુએ ‘કમલાકાર.’
કમલાક્ષ વિ. [સં. મા-યક્ષિ, ખ. ત્રી. માં શ્રૃક્ષ] કમળ જેવાં સુદર નેત્રવાળું [કમલનયના કમલાક્ષી સ્ત્રી. [×.] કમળના જેવી સુંદર આંખવાળી (સ્ત્રી), કમલા(-ળા)-નાથ, કમલ(-ળા)-પતિ પું. [સં] જુએ
હુમલા-કાંત,’ વપરાતું એક ઘણું ખાટું મેઢું લીંબુ કમલા-લીંબુ ન. ખરબચડી છાલવાળું તે રંગવાના કામમાં કમલા(-ળા)-૧ર પું. [સં.] જુએ ‘કમલા-કાંત.’ કમલાસન વિ.,પું. [સં. મરુ + માસન] જેમનું આસન કમળ છે તેવા-બ્રહ્મા
કમલ(-ળ)-બંધ (-બન્ધ) પું. [સં.] જએ ‘કમલ-પ્રબંધ,’ કમલ(n)-બંધુ (-બન્ધુ) [સ] (સર્ય ઊગતાં સૂર્યમુખી કમળ ખીલતાં હાઈ) સર્ય
કમલ(ળ)-બીજ ન. [સં.] જુએ ‘કમલ-કાકડી.’ કમલ(~ળભૂ, -ભવ પું, [સં] જએ કમલ-જન્મા’ કમલ(-ળ)ભૂ-કન્યા, કમલ(-ળ)ભૂ-તનયા, કમલ(-ળ)ભૂ-સુતા સ્ત્રી, [સં.] બ્રહ્માની પુત્રી-સરસ્વતી દેવી, શારદાદેવી કમલ("ળ)-મુખ ન. [સં.] ગર્ભાશયનું મુખ-મેાઢું. (ર) વિ. કમળના જેવા સુંદર મુખવાળું [વાળી (સ્ત્રી) કમલ(-ળ)-મુખી વિ., સ્ત્રી. [સં.] કમળના જેવા સુંદર સુખકમલ(-ળ)-મુદ્રા શ્રી. [સં.] બેઉ હથેળીઓનાં આંગળાંને મેળવી કરાતી કમળના ઘાટની આકૃતિ કમલ(-ળ)-મૂલ(-ળ) ન. [સં.] કમળના વેલાનું મળિયું કમલ(-૧)-યેોનિ પું, [સં.] જએ કમલ-જન્મા.’ કમલ(-ળ)-લેાચન વિ. [સં.] જુએ ‘કમલ-નયન.' કમલ(-ળ)-લાચના સ્ત્રી. [×.], -ની સ્રી, [+ ગુ ઈ ' સ્વાર્થ ત. પ્ર.] કમળના જેવી સુંદર આંખવાળી (સ્ત્રી) કમલ(-ળ)-વદન વિ. [સં.] જુએ ‘કમલ-મુખ.’ કમલ(-ળ)-વદના શ્રી. [×.], -ની સ્ત્રી. [ + ગુ. *' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] કમલમુખી (સ્ત્રી)
કમલા(-ળા) શ્રી. [સં.] લક્ષ્મીદેવી. (સંજ્ઞા.) કમલ(-ળા) એકાદશી સ્ત્રી. [સં.] અધિક કે પુરુષોત્તમ માસમાં આવતી બંને અગિયારસ. (સંજ્ઞા.) કમલાકર છું. સં. મ + માર] કમળેાની ખાણરૂપસરાવર [‘કમલા-કાંત.’ કમલ(-ળા)-ગ્રંથ (કન્થ) પું. [+જુએ ‘ગ્રંથ.] આ કમલ (-ળા)કાર પું. [સં. મરુ + આર્િ] કમળના ઘાટ, (૨) વિ. કમળના જેવા ઘાટનું
Jain Education International_2010_04
કમલાસની સ્ત્રી, [+ગુ. ‘” ત. પ્ર.] અંબિકાદેવી કમલા-હાળી (-હાળી) સ્ત્રી. [સં. + જ હાળી.'] (લા,) હાળીને આગલે દિવસ, ફાગણ સુદિ ચૌદસ. (સંજ્ઞા.) કમલિની સ્રી. [સં.] કમળનેા વેલેા. (૨) જેમાં કમળેાના વેલા છે તેવી-તળાવડી
કમલેક્ષણ વિ. [સં. મ+ ળ] જુએ ‘કમલ-નયન.’ કમલેક્ષા [સં.મક્ષ + સંધ્યા' સ્ક્રીપ્રત્યય] કમળના જેવી સુંદર આંખવાળી (સ્ત્રી) કમલેશ હું. [સં. મનફરા] જુએ ‘કમલા-કાંત,’ કમલેાદ્દભવ પું. [સં. ૧મ+ર્મ] જુએ ‘કમલ-જમા.' ક્રમવવું સ. ક્રિ. [સં. મેં>પ્રા. મેં,- ના, ધા.] ચામડું સારું અને સુંવાળું થાય એવી પ્રક્રિયા કરવી, કમાવવું, (ચામડું) કેળવવું
ક્રમ-શક્તિ કવિ. જુએ ‘કમ' + સં.] શ્રી. એછી શક્તિ, નબળાઈ (૨) એછી શક્તિવાળું, નિર્બળ, નબળું, કમન્તર કમસમઝ(-જ) (-ઝય,-ય) સ્ત્રી, [જ‘કમ’+ સમઝ,’] એછી સમઝ, એછી બુદ્ધિ-શક્તિ, અલ્પજ્ઞ-તા. (૨) મૂર્ખતા, (૩) વિ. એછી સમઝવાળું, અલ્પ-મતિ. (૪) નાદાન, મૂર્ખ કમળ જુએ ‘કમલ,’ કમળ-કંદ (-કન્હ) જએ ‘કમલ-કંદ.’ કમળ-કાકડી જુએ ‘કમલ-કાકડી,’ કમળ-કીટ જુએ ‘કમલ-કીટ,’ કમળ-કેસર જુએ ‘કમલ-કેસર.’ કમળ-કામલ(-ળ) જુએ ‘કમલ-કામલ.’ કમળ-કાશ(·ષ) જુએ ‘કમલ-કાશ.’ કમળ-ખંડ (-ખણ્ડ) જુએ ‘કમલ-ખંડ,’ કમળ-ગર્ભ જુઆ ‘કમલ-ગર્ભ.’ કમળ-પ્રીવા જએ ‘કમલ-ગ્રીવા,’ કમળ-જમા જુએ ‘કમલ-જમા.’ કમળ-જાળ જુએ ‘કમલ-જાળ.’ કમળ“તનયા જુએ ‘કમલ-તનયા.’ કમળ તંતુ (તન્તુ) જુએ ‘કમલ-તંતુ.’ કમળ-દલ(-૧) જુએ ‘કમલ-દલ,’ કમળ-દં, (-દણ્ડ) જુએ ‘કમલ-દંડ.’ કમળદળ-લેચન જુએ ‘કમલદલ-લેાચન.’