Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 462

કપિત્થ
કપિત્થ, ક ન. [સં., પું] કાઠાંનું ઝાડ કપિ‰જ પું, [સં.] જેની વામાં હનુમાન વાનરનું ચિહ્ન હતું તેવું! અજુ ન (પાંડવ)
કપિલ વિ. [સં.] ઘેરા ખદામી રંગનું..(૨)પું. સાંખ્યદર્શનના પ્રણેતા ગણાતા એક પ્રાચીન ઋષિ. (સંજ્ઞા.) કપિલ-દેવ પું. [સં.] જુએ ‘કપિલ(ર).’ કપિલ-વર્યું. વિ. [ + સં. વર્ન + ગુ. ‘*’ત, પ્ર.] વેરા બદામી રંગનું
કપિલા વિ., શ્રી. [સં.] ઘેરા બદામી રંગની ગાય કપિલા-ઇડ ( -ડબ) સ્ત્રી. [+ જુએ! ‘છડ.’], કપિલા ષષ્ઠી શ્રી. [સં.] ભાદરવા વદ છને દિવસે હસ્ત નક્ષત્ર અને
વ્યતિપાત સાથે મંગળવાર આવે. એવે દિવસ (આવે! યોગ સામાન્ય રીતે બાર વર્ષે એક વાર આવે.) (સંજ્ઞા.) કપિ-શીર્ષ, ૦૩.ન. [સં ] ફિલ્લા કોટ વગેરેની દીવાલા તેમજ માંદેરે। મસ્જિદે વગેરેનાં ધાબાંની કિનારીએ કરવામાં આવતા વાંદરાના માથાના ઘાટને તે તે આકાર, કાસીસું કપિંગ (કપિ) ન. [અં.] શરીરનું બગડેલું લેાહી કાઢી નાખવા માટે વપરાતું એક સાધન કમિંજલ (કપિ-જલ) વિ. [સં.] પીંગળા રંગનું. (૨) પું. ચાતક. (૩) ખપેયે
પીથ ન. [સં. વિથ ન.] જુએ ‘કપિત્થ.' [(પ્રસ્થાન.) કપાલિકા સ્ત્રી. [સંસ્કૃતાભાસી શબ્દ] નવલિકા, ટૂંકી વાર્તા. કપીલું ન. ઝેરકે ચલું
કપીલે પું. [સં. રિ-] એ નામનું એક ઝાડ. (૨) સુરત તરફ થતા પુંનાગ નામના ડુંગરી ઝાડના ડોડવા ઉપર બાઝતી ગાંઠ પીશ,કપીંદ્ર (કપીન્દ્ર) પું. [સં. ત્તિ + ફેર, ટ્] વાનરાના સ્વામી (મેટે ભાગે) હનુમાન (સુગ્રીવ વાલિ વગેરે પણ ‘રામાયણ’માં.)
૪૧૭
કપુરાસ (સ્ટ્સ) સ્ત્રી. આરસ પહાણની એક જાત પુલ ન. મેટી લેાથારીનું દેરડું, (વહાણ.) (ર) વાલ વીંટવાનું લાકડું. (વહાણ.)
ક-પૂત પું, [સં. હ્ર+પુત્ર≥ પ્રા. -પુત્ત] કુટુંબને અને માખાપને લાંછન લગાડે તેવે દીકરા
કપૂર ન. [સં. વૂ છું.> પ્રા. જૂ] એ નામનું ઝાડ, (૨) એ ઝાડમાંથી કાઢવામાં આવતા સુગંધી ધનપદાર્થ. [॰નું વૈતરું (રૂ. પ્ર.) પ્રેમપૂર્વક કરવામાં આવતી મહેનત. -રે કોગળા (રૂ. પ્ર.) સુખી હાવાપણું, સુખ-વૈભવ] કપૂરકાચલી સ્ત્રી. [ + જુએ ‘કાચલી.’] (લા.) કપૂરના જેવા સુગંધવાળું એક વેલાનું મૂળિયું કપૂર-કેળ (-ન્ય) શ્રી. [+≈એ કુળ.'] જેમાંથી એક પ્રકારનું કપૂર કાઢવામાં આવે છે તેનું કુળનું ઝાડ કપૂર-અપટ (-તષ) સ્ત્રી [+જુએ ખપાટ.'] (લા,) બંગાળમાં થતી એક સુગંધી વનસ્પતિ(જંતુઘ્ન છે.) *પૂર-ચીની શ્રી. [ + જએ ‘ચીની.’] એક જાતની વનસ્પતિ. (ર) ચિનાઈ સાકર
કપૂર-નારી સ્ત્રી. [ + જુએ ‘નારી.'] (લા.) માવા સાકર ધી અને લવિંગ ભેળવી બનાવેલી ગળી પૂરી કપૂર-ફૂટી સ્રી. [ + જ ‘ફૂટવું’ + ગુ. ‘'” રૃ. પ્ર. + ઈ '
ભ.-કા.-૨૭
Jain Education International_2010_04
કપાત-વર્ણ
સ્ક્રીપ્રત્યય] (લા.) એ નામના એક સુશે।ભિત હેડ, ચવ કપૂર-બરસ પું. [+જુએ બરાસ.'] પાન મિષ્ટાન્ન વગેરેમાં નાખવામાં આવતું એક પ્રકારનું કપૂર, ભીમસેની કર કપૂર-ભીંડી સ્રી. [ + જુએ ‘ભીડી.']એક જાતનું ડુંગરા ઝાડ કપૂર-મધુરી સ્ત્રી. [ + જુએ ‘મધુરું' + ગુ. ‘ઈ’ સ્રીપ્રત્યય.] કપૂરના જેવી સુગંધવાળે એક વેલેા, ઉપલસરી, ઊસા, કાબરિયા કંઢર, કાબરી કપૂર-વાટી સ્રી. [ + જુએ ‘વાટવું' + ગુ. ‘'ટ્ટ, પ્ર. + ‘ઈ ’ સ્રીપ્રત્ય] (લા.) એક જાતની મીઠાઈ એક વેલ કપૂર-વેલ (-ય) સ્ત્રી. [ + જુએ ‘વેલ.’] સુવાળાં પાનવાળી કપૂરિયાં ન. બ. વ. [જૂ કપૂરિયું.’] (લા.) કાચી કેરીનાં બટકાં. (૨) ખજૂરીના ઝાડનાં ફળ, ખલેલાં. (૩) કારાં ઢોકળાં, (૪) નાનાં બચ્ચાંના અંડકોશ કપૂરિયું વિ. [ સં. પૂ રેન્જ > પ્રા. બૂરિથમ- ] (લા.) કાચી કેરીનું બટકું. (ર) ખજૂરીના ઝાડનું ફળ કપૂરિયા યું. [૪આ કપૂરિયું.'](લા.) આંબાની એક ખાસ જાત. (૨) એક જાતના બ્રેડ (કપૂરના જેવી સુગંધવાળે). (૩) પુરુષની ઇંદ્રિય. (૪) હલાલ કરેલ નર જાનવરનું વૃષણ કપૂરી વિ. [+]. ‘ઈ` ' ત. પ્ર.] કપૂરવાળું. (૨) કના જેવા સ્વાદવાળું. [॰ પાન (. પ્ર.) લાંબાં કણાશવાળાંખૂલતા લીલા રંગનાં મીઠાં નાગરવેલનાં પાન, ‘કપૂરી પાન નાનાં,' હાલ સૌરાષ્ટ્રમાં ચેારવાડમાં પણ થાય છે—જરા બરડ અને નાના આકારનાં]
+ જુએ ‘હળદર.’] હળદરની એક ર્જાત એક જાતનું વસાણું
કપૂરી હળદર શ્રી.[ કપેચાં ન., બ. વ. ક-પેચ વિ. [સ. + જ‘પેચ' + ગુ. ‘'' ત. પ્ર. ] ખરાબ આંટીવાળું, ખરાબ પેચવાળું. (૨) (લા.) અટપટું, કઠણ, મુશ્કેલ, અધરું પેરુ વિ. જુએ ‘પરું.’
પેા હું વહાણના એક ભાગ, ઝાઝી ગરેડી રહી શકે તેવું લાકડાનું ચેકઠું. (વહાણ, )
કપાટી સ્રી. [જ એ ‘પેઠું' + ગુ. ઈ ’ સ્રીપ્રચય) પાતળી છાલ, છેતરું, (ર) પાતળુ અને ફૂલીને ઊંચું થયેલું પડ, પાપડી, ભીંગડું. (૩) દાંત ઉપર બાઝેલી છારી, ખેરી કપટુ ન. જરા જાડું શ્વેતરું. (ર) પાપડા, પેઠું. (ર) ગૂમડું સુકાયા પછી ઊખડતું ડું, ભીંગડું. (૩) ઊખડી ગયેલું ભીંતમાંનું પડ. (૪) ચાળણીમાં લેટ ચાળતાં વધેલે જાડા મજબૂત દાણા. (૫) ભાખરાના પડિયા કપાત ન. [સં., પું.] કબૂતર, પારેલું. (૨) હાલું કપાતક ન. [સં, પું.] નાનું કબૂતર, કબૂતરનું બચ્ચું. (૨) નાનું હાલું, હેાલાનું બચ્ચું -પેાતકી॰ છું. કપાસ, વેણ [(૨) હાલા કપાતકીર્ સ્રી, [સેં. ], -ની સ્ત્રી. [સં. પોતિની] કબૂતરી. કપાતરું ન. જાડી છાલ, ગાચુ કપેતલી . [ સં. + જ્ઞ ગુ. ‘લું' સ્વાર્થે + ઈ ’સ્ત્રીપ્રત્યચ ] (લા.) મંદિરમાં ભરણી ઉપરના ભાગ. (સ્થાપત્ય.) કપાત-વર્ણ વિ. [સં. યોત-વર્ગે + ગુ. ‘ઉ' ત. પ્ર.] કબૂતર