Page Text
________________
કપાલ-ક્રિયા
૪૧૬
કપ-કુલ(-ળ)
[૦ ખૂલવું (રૂ. પ્ર) ભાગ્યોદય થવો. ફૂટવું (રૂ. પ્ર.) ધરાવનાર નિષ્ણાત, કોટન બૅનિસ્ટ ભાગ્યહીન થવું]
કપાસ-સંવર્ધક (-સંવર્ધક) વિ. [સં.] કપાસ ઉગવામાં કપાલ-ક્રિયા સ્ત્રી. [સં.] શબ અડધું બળવા આવે ત્યારે વૃદ્ધિ કરાવનારું, “કંટન--બ્રીડર' નજીકના સગા દ્વારા થતી શબની ખેપરી ભાંગવાની ક્રિયા. કપાસિયા-મિલ જુઓ ‘કપશિયા-મિલ.' [૦ કરવી (રૂ. પ્ર.) કોઈનું મગજ ફેરવી નાખવું]. કપાસિયું જુઓ કપાસિયું.” કપાલ-ચક ન. [૪] પરી બનાવનારાં કપાલાસ્થિઓના કપાસિયે જુએ “કાશિ.’
સાંધામાં આવેલું એક ઝીણું અને બેડોળ હાડકું કપાસી જ “કપાશી.' કપાલ-દંતશૂહિક (-૬-ત-) છું. [સં.] પાછલા કપાળના મૂળ કપાસી-વાદ (-ડય) જુએ “કપાશી-વાડ.” ભાગને દંતચડાનાં પિંડ સાથે જોડનાર નાયુ
કપાળ ન. [સં. ૧૪] લલાટ, ભાલ..(૨) (લા.) દુર્ભાગ્ય. કપાલ-ધારી વિ, પું. [૪, પૃ.] કપાળોની માળા પહેરનાર [ફરવું (રૂ. પ્ર.) નકામી મહેનત કરવી. (૨) નુકસાન કાપાલિક (સાધુ)
થવાથી દિલગીર થવું. ૦ખૂલવું (રૂ. પ્ર.) નસીબ સારું કપાલ-પદી ન. [સં, મું.] એક જાતનું દરિયાઈ પ્રાણી થવું. ૦ પેઈ આવવું (રૂ. પ્ર.) સરે આવેલ પ્રસંગ કપાલ-પટી સ્ત્રી, અષ્ટાપાટાની રમતમાં મુખ્ય આડી લીટી નકામે જવા દેવા. પ્રમાણે ટીલું (રૂ. પ્ર.) જેને જેવું કપાલ-પાણિ પું. [સં.] મહાદેવ, રુદ્ર, શિવ
શેભે તેવું. ફરવું (રૂ. પ્ર.) લાંબા સમયની આશા એળે કપાલ-ફોડી સ્ત્રી. [+જુઓ ડિવું + ગુ. “ઈ' કુ. પ્ર.] (લા.) જવી. ૦ માં ચાંલ્લો (રૂ. પ્ર.) તિરસ્કાર. ૦માં ચેટ(-૮) દક્ષિણ ભારતમાં મુખ્યત્વે થતી એક વેલ
(રૂ.પ્ર.) તિરસ્કારપૂર્વક આપી દેવું. માં કામ (રૂ.પ્ર) કશું કપાલ-ભાગ કું. [સં.] ખાપરીન હાડકાને સાપની ફેણ ન આપવું એ. -ળે કંકુ (-કકકુ) (રૂ. પ્ર.) ચશ, માન, જેવા લાગતા પહેળે ભાગ
યંત્ર, ઘટિકાયંત્ર પ્રતિષ્ઠા, સુખપ્રાપ્તિ. -ળે કાજળ (રૂ. પ્ર.) અપજશે. કપાલ-યંત્ર (ચેન્ન) ન. [સં.] સમય માપવાનું એક પ્રકારનું (-)વું ( ઍટલું) (રૂ. પ્ર.) જવાબદારી કે નુકસાન યા કપાલાસ્થિ ન. [+ સં. મરિય] પરીનું હાડકું
અપજશ મળવાં. (૨) હમેશાં માટે જોડાઈ રહેવું. અને હૂંડું, કપાલાસ્થિભંગ (-ભ) પું. [+ સં. મરિય-મ] ખોપરીના -ળે બાજરિયું (રૂ. પ્ર.) ઘણી હજામત વધવી. -ળે રેલા હાડકાની ભાંગ-તૂટ
(રૂ. પ્ર.) મહેનત પડવી એ. -ળે લખેલું (રૂ. પ્ર.) નિમિત, કપાલિની સ્ત્રી. [સં.] રુદ્રાણી, દુર્ગા [સાધુ-બાવે નિર્માણ થયેલું. -ળે લખાવી લાવવું (રૂ. 4) સુભાગ્ય કપાલી છું. [સં.] રુદ્ર, મહાદેવ. (૨) કાપલિક પ્રકારનો લઈને આવવું કે જમવું. અને હાથ દેવે (રૂ. પ્ર.) નિરાશ કપાવવું, કપાવું એ “કાપવું'માં.
થવું. (૨) પસ્તાવો થા. તળે કપાળે જુદી મત ( ન્ય) કપા૯િ1)વામિલ એ, એ ‘કપાસિયા’ + અ.] (રૂ. પ્ર.) માણસે માણસે જુદી બુદ્ધિ. કેરિયા જેટલું કે કપાસ લોઢવાનું કારખાનું, ‘જીન’
જેવું) કપાળ (-જેવું) (રૂ. પ્ર.) કમનસીબી, હીણભા] કપાશિ-સિ)યું વિ. જિઓ “કપાસ’ + ગુ. થયું? ત.પ્ર.] કપાળ-ફટ (૨) સ્ત્રી. [જુએ “કપાળ” + “કૂટવું.'] (લા.) કપાસમાંથી બનેલું-બનાવેલું. (૨) જેમાં કપાસને પાક થતો એકને એક જ જાતની મહેનત, એકસરખી મહેનતવાળી હોય તેવું (ખેતર)
કામગીરી. (૨) મગજ-મારી, માથાકુટ, માથાફેડ કપશિત-સિ) ૫. જિઓ “કપાસિયું.'] કપાસનું બી. (૨) કપાળ કુટિયું વિ. + જુએ “કટવું' + ગુ. “ધયું' કુ. પ્ર. ],
લા) પાકેલાં ગુમડાં ખીલ વગેરેમાંથી નીકળતે પરુને દાણે કપાળ-કર્ટ વિ. [+ ગુ. ‘ઉં' ક. પ્ર.](લા.) માથું દુખી જાય કપાશી-સી સ્ત્રીજિએ “કપાસ' + ગુ. “ઈ' ત. પ્ર.] તેટલી મહેનત કરનારું. (૨) કટ કટ કરનારું, માથાફોડિયું (લા.) કપાસિયાના આકારનું પડતું અટણ, ડણની ગાંઠ. કપાળ-ફટ કું. [ જુએ “કપાળ-કુટું] જુએ “કપાળ-કૂટ.' (૨) વાગેલો કાંટે મંઢી જતાં બંધાતી નાની ગાંઠ. (૩) કપાળ-ગરાસ પું. જિઓ “ગરાસ'.] ભાયાતો કે રાજકુંવરોને શેરડીમાં થતો એક જાતનો રોગ
ગુજરાન માટે અપાતી હતી તે જાગીર, કરમ-ભાગ કપાશી(-સીર . [સં. કાસળ > પ્રા. વMાલિમ પં.] કપાળ-ગેર (-ૉર ) . [+ જુઓ ગોર."] યજમાને કપાસને વેપારી
માટે વંશપરંપરાથી ઉતરી આવેલો બ્રાહ્મણ પુરોહિત કપાશી-સી-વાદ (ડ) સ્ત્રી. [ જુએ “કપાશી* + કપાળ-ટી સ્ત્રી, [ + જ એ “ચેટ.'] છેડાના કપાળ
વાડ.'] કપાસના વેપારીની અવટંક મેળવેલા લોકોને વાસ ઉપરના વાળના ગુચ (જે બે કાન વચ્ચેથી શરૂ થઈ કપાસ પું. [સં. તાપસ > પ્રા. #qra] ખેતરમાં ઊભેલા બે આંખ વચ્ચે કપાળ ઉપર લટકતો રહે છે.) વિણની પાકેલી કેરીમાંથી નીકળતું બી સહિતનું ૨ કપાળ-૫ટી(-દી) સ્ત્રી. [ + જુએ “પટી,-હી.”] ઘોડાના કપાસ-તદ્વિદ વિ. [ + સં. તદ્વિદ્] કપાસની પરખ કરનાર કપાળ ઉપર રાખવાની ચામડાની પટ્ટી નિષ્ણાત, “કંટન-પેશિયાલિસ્ટ'
કપાળિયે મું. [+ગુ. “ઇયું ત. પ્ર.] ખપ્પર ધારણ કરનારે કપાસ-લેહ પં. [ જુઓ ‘કપાસ' + “ઢવું દ્વારા. ] જ્યાં અોરી બા, કાપાલિક, કપાલી કપાસ લેાઢવામાં આવે છે તે કારખાનું, “જીન'
કપિ . સિં.] વાંદરની માંકડું વગેરે તે તે જાત. (૨) (લા) કપાસ-વનપતિ-વિજ્ઞાની વિ. [ જાઓ “કપાસ' + સં, સ્ત્રી, [ગુ.] સૌરાષ્ટ્રની ઘેાડીઓની એક ઉત્તમ જાત પું. ] કપાસની ભિન્ન ભિન્ન જાતિનું વૈજ્ઞાનિક જ્ઞાન કપિ-કુલ(ળ) ન. સિં.] વાંદરાઓની જાતિ
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |