Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 455

૪૧૦
કદડો
કદળી-ધંભ કદડો ૫. સિં, જન->પ્રા. - નરમ કાદવના ગંદા રગડ. પજવેલું. (૨) નિંદેલું, ધિક્કારેલું. (૩) બગાડી નાખેલું. (૪)
(૨) (લા.) પદાર્થોને ભેળવી કરવામાં આવતો ગંદવાડ ખરાબ અથવાળું કદન ન. [સં.] ક્રૂરતા-ભરેલી કાપાકાપી. (૨) (લા.) પાપ
કદર્ય વિ. [સં.) કદરી, કંજૂસ, કુપણ કદન્ન ન. સિ ૪૩ + મન શાસ્ત્રમાં ખાવાની મનાઈ કરી દયે તો સ્ત્રી. [સે.] કદીપણું
હોય તેવા ખેરાક, નિષિદ્ધ અન્ન, (૨) હાનિકારક ખોરાક કલિક, કદલી(-ળી) સ્ત્રી, [સ.] કેળનું ઝાડ કદન્ન- છ વિ. [સ., j] નિષિદ્ધ ખેરાક ખાનાર કદલી -ળી)-કંદ (-ક૬) . [] કેળનું ગફારૂપ મૂળ કદાપત્ય ન. [સ. જન્ + અપરથી ખરાબ સંવાન, કુ-સંતતિ (જેમાંથી પિયાં ફૂટે છે.) કદાસ પું, [સં. સ્ + મખ્વાસ] ખરાબ ટેવ, કુટેવ, ક-ટેવ કદલી(-)-કુસુમ ન. [સં.] કેળનું ફૂલ, પોટે કદમ ન. સિ. ૧૯શ્વ પું.] કદંબનું ઝાડ
કદલી(-ળી)-ક્ષાર ! સિ.] કેળના પાણીમાંથી તારવવામાં કદમ પું, ન. [અર., “બે પગલાં વચ્ચેનું અંતર'] બે પગલાં આવતા પ્રવાહી ખારો પદાર્થ વચ્ચેનું અંતર. (૨) પગલું, ડગલું. [૦ ઉઠાવવા-વાં) કદલી(-)-ખંઠ (-ખડ) . [સ.) કેળાનું વન (૨. પ્ર.) ઝડપથી ચાલવું ૦ ચૂમવા-વાં) (રૂ. પ્ર.) પગે કદલી(-)-દંઠ (-દણ્ડ) . સં.] કેળમાંથી વરચે ફૂટતો લાગવું. ૦ દેખાવા-વાં) (રૂ. પ્ર.).નાસી જવું. ૦ રાખવા- ડાંડે (જે વિકસી પાનના રૂપમાં પછી બની રહે છે.) (વાં) (રૂ.પ્ર) ઊતરવું. (૨) દખલગીરી કરવી. (૩) ભાગ લેવો] કદલી-ળી-થંભ (થભ) પું[સં. + તમ> પ્રા. શં]. કદમ-ખંડી (-ખડી, સ્ત્રી, સિં. શરૂ-af8I>પ્રા. ૪- જુઓ “કદલી-સ્તંભ.” - સિનેમળ ગાભો ઉંટમા] કદંબાનું નાનું વન
કદલી(-ળી)નાલ(ળ) પું, ન.સિં, ન.કેળના થડને અંદર કદમચપી સ્ત્રી. [અર. + ] પગને સ્પર્શ કરી નમન કરવું એ કદલી(-ળી-પત્ર ન. [સં.] કેળનું પતું-પાંદડું કદમનીટ શ્રી. એક રાગિણી. (સંગીત.).
કદલી(-ળી)-પુષ્પ ન. સિ.] જુએ “કદલી-કુસુમ.' કદમનનવાજ વિ. [અર. + કા.] મહેરબાન, કૃપાળુ, દયાવંત કદલી(-ળી)-ફલ(ળ) ન. [સ.] કેળનું ફળ, કેળું કદમ-પેશી સ્ત્રી. [અર. + ફા.] પગ-પસાર
કદલી-ળી)-વન ન. [૪] કેળનું વન, કેળને બગીચે કદમ-બકદમ ક્રિ વિ. [અર. + ફો] પગલે પગલે. (૨) કદલી(-ળ)-ગ્રત ન. [સં.] કાર્નિક માધ વૈશાખ કે ભાદરવાની સાથે સાથે. (૩) ધીમે ધીમે, હળવે હળવે
અજવાળી ચૌદસે કરવામાં આવતું એક વ્રત. (સંજ્ઞા.) કદમ-બાજ વિ. [અર. + ફા. પ્રત્યય ઉતાવળે ચાલનારું. કદલી(-)-સાર પુ. સિ.] જુએ “કદલી-નાલ.” (૨) છટાદાર ચાલવાળું. (૩) મેટાં લાંબાં પગલાં ચાલતું કદલી(-)-કંધ (કધ) મું. [સં] કેળને મથાળા તરફને કદમ-બોસ વિ. [અર. + ફા.] ચરણ ચમનારું. (૨) (લા.) ધરે ભાગ નમ્ર, અજ્ઞાંકિત. (૩) પું. નોકર
[ખુશામત કદલી(-ળ)-તંભ (-સ્તમ્ભ) . સં.], કદલી(ળ)થંભ કદમ-બેસી સ્ત્રી. [અર. + ફા.] ચરણનું ચુંબન. (૨) (લા) . [. + રમ] કેળને થાંભલે, કદળી-થંભ કદમી વિ. [અર. ક્રીમ, મી] શરૂમાં ગુજરાતમાં આવેલા કન્ટવા સ્ત્રી. [સં. ૩ + જુઓ “દવા.'] ખરાબ દવા, ઊલટા (પારસીઓ) (૨) (લા) અસલી, જનું
પ્રકારની દવા કદમેહર ન. એક જાતનું પક્ષી
કદવા, ૦ ઈ સ્ત્રી. [સ ૩ + જુઓ “દુવા.'] શાપ કદર સ્ત્રી. [અર. કદ્ર] કિંમત કે મહત્વ આંકવાપણું, ભૂજ, કદ-વાન વિ. [ ઓ “કદ’ + ગુ. “વાન' ત. પ્ર. કદવાળું, કદાવર [૦ કરવી, ૭ જાણવી ખૂજલી (રૂ. પ્ર.) લાયકાત જોઈ કદ પૃ. કાળાશ પડતા રંગની ભીંગડાવાળી અને એક ગ્ય બદલે આપવો].
કાંટાવાળી માછલી કદરજ વિ. સં. જાવ, અ દ્ભવ કદરી, કેજસ, કૃપણ કદશના સ્ત્રી. [સં. શરૃ + અરાના] ખાવાનો ભારે અભરખે. કદરદાન વિ. [અર. કદ્ર + ફા. પ્રત્યય) કદર કરનારું સામાના (૨) (લા.) વધુ પડતી કાળજી. (૩) ચિંતા, ફિકર. (૪) કામની બૂજ કરનારું, ગુણ-જ્ઞ. (૨) આશ્રય-દાતા
શ્રેષ-ભાવ કદરદાની સ્ત્રી. [+ ફા. ઈ' પ્રત્યય] કદરદાન હોવાપણું, કદ% છું. [૪, + અશ્વો ખરાબ છે, એબવાળે છેડે ગુણજ્ઞ તા
[કદર વિનાનું કદસ વિ. પવિત્ર, પાક કદર-હીણ વિ. [અર. ક૬+ સં. હીન> પ્રા. ફ્રીજ, પ્રા. તસમ] ક-દહાડે (-દા ડે) છું. [સં. + જુઓ “દહાડે.'] ખરાબ કદરી' વિ. સ. વાત કંજૂસ, કુપણ
દિવસ, અમંગળ દિવસ. (૨) મુશ્કેલીનો દિવસ. [-ડે કેરાં કરી* વિ. [ઓ “કદર' + ગુ. “ઈ' ત, પ્ર.] કદર કરનારું, (-
ક ડાં ) (રૂ. પ્ર.) સમય વિના હોવાપણું કદરદાન, ગુણ-જ્ઞ
કદળ જુઓ “કદલી.” કદરૂપ વિ. [સ. ૧ + ], વિ. [+ ગુ. “G” વાર્થે ત. કદળી-કંદ (ક) જુઓ “કદલી-કંદ.” પ્ર.] કુરૂપ, બેડોળ, વરવું, કૂબડું
કદળી-કુસુમ જુએ “કદલી-કુસુમ.” કદર્થ છું. [સં. વાર્ + અર્થ] ખરાબ અર્થ. (૨) નકામી વસ્તુ કદળી-ક્ષાર જુએ “કદલી-ક્ષાર.” કદર્થન ન., અને સ્ત્રી. [સં. શરૂ-મર્થન, ની] હેરાનગતી કરવી કદળી-ખંઠ (-ખણ્ડ) જુઓ “કદલી-ખંડ.' એ, પજવણું. (૨) નિંદા, ગીલા
કદી દંઢ (દષ્ઠ) જુએ “કદલી-દંડ.” કદર્શિત વિ. સં. + અચિંત] હેરાન કરવામાં આવેલું, કાળી-થંભ (થમ્સ) જુઓ “કદલી-થંભ.”