Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 449

કડી-અંધ
કતારું
ડા
કડી-બંધ (બંધ) વિ. જિઓ “કડી" + ફા. “બ૬.'] અગર એને બનેલ પથ્થર(વહાણ) [અંદરાનું ઝાડ (લા) એક કડીનું, એકસામટું, રકમ-બંધ
કડે . [સં. વાટન>પ્રા. શુકમ-] ઈંદ્રયવનું ઝાડ, કડી-ભાષ સ્ત્રી. જિઓ ‘કડી' + સં] સંપર્કની ભાષા, કડો છું. સુરત જિલ્લામાં થતી એક જાતની હલકી લિંક બેંચેઈજ.” (૨) સહભાષા, એશિયેટ લૅવેઈજ' ડાંગર
[પાડવાનું એક સાધન કડીમાલી સ્ત્રી, [vઓ “કડી" + સં. માઇ + ગુ. “ઈ' ક ફ ન. ચકમક અને મુંજ કે સતરની દોરીથી અગ્નિ
સ્વાર્થે સ્ત્રી પ્રત્યય] ઘેડાનું કડીઓવાળું ચાકડું, લગામ કડેલી ન. એક જાતનું ઇમારતી લાકડું [બદસૂરત કડીંચી સ્ત્રી, એક જાતનું તંતુ-વાઘ, સિતાર. (૨) રાવણહથ્થો કડળ લિ. [સ. [ + જુએ ‘ડોળ.'] બેડોળ, કદરૂપું, કડુ ન. આસમાની રંગના ફલવાળો એક છેડ (કરૈિયાતા કરણ (-શ્ય) જ એ “કઠણ.” [વાળું ઓસામણ ને કલંબા સાથે ઉકાળી તાવ ઉપર ઉપયોગી)
કઠણ ન. [જ એ “કહેવું' + ગુ. “અણ” ક. પ્ર.] મસાલાકડુકંદ (ક) પું. [+ સ.] એક જાતને કંદ, કનખડી કઢણિયું વિ. [ગુ. “યું' ત. પ્ર.] (લા.) કઢાપ કરવાના કડુ-ખજૂર !. [+જુઓ “ખજ૨.”] એક જાતનું ફળ, સ્વભાવવાળું, ચીડિયું, કઢાણું
[કઠણાઈ કાશી-ફળ
કઠણી સ્ત્રી, જિ એ “કાઢવું' + ગુ. “અણી' કે. પ્ર.] (લા.) કડ-ગુજરી સ્ત્રી, એ નામની એક રમત, ઢાલ-પિછોડે કલી સ્ત્રી. જિઓ “કાઢવું –ભ. કુ. કાલે' દ્વારા.] દાણિકડુ-છાલ ન. [સ. ટુ>પ્રા. ડુ + જ એ “છાલ.'] કડવી યેથી અંટાઈ ઘચામાંથી બહાર નીકળી કાંઠે પડેલી કેડી છાલનું એક ઝાડ
કટલું સ. કિં. (સં. વવય>પ્રા. ૮, પ્ર. તત્સમ] ઉકળી કડુશ ન. કૌચાંનું ઝાડવું
ઉકળીને ઘાટું થાય એમ કરવું, ખૂબ ઉકાળવું. (૨) અ. કડું ન. [સં. >મા, જામ-] ધાતુના સળિયા વાળી ક્રિ. કઢાપ અનુભવો. કઢાવું? કર્મણિ, ભાવે, ક્ર. કરવામાં આવેલ ગેળ આકાર. (૨) સેના-ચાંદીનું હાથનું કે-ટંગ (ક) . [સં. ૧ + જુએ “ટંગ.'] ખરાબ રીતએવું ઘરેણું. (૩) આરસની દૂતી ભરાવી રાખવા માટેનું ભાત, ગેરન્યાલ, કુ-ચાલ
[પ્ર.] કઢંગાપણું જબુવા ઉપરનું બાંધેલું ગાળતું. (વહાણ.) (૪) (લા.) કઢંગાઈ (ક8 ઈ) શ્રી. [જઓ ‘કઢંગું' + ગુ. “આઈ' તે. હાથ-કડી
[સખત કઢંગું (કઠણું) વિ. [જઓ “ક-તંગ’ + ગુ, “ઉ” ત. પ્ર.] કરુંવિ. [હિં, “કડા'] સ્વભાવથી કડક. (૨) આકરું, ખરાબ તંગવાળું, વિચિત્ર હાલહવાલવાળું. (૨) બેડેાળ, કખલો ! ઓસરી આગળનું ભીંતડું. (૨) નાની સાંકડી કદરૂપું, બદસુરત. (૩) (લા.) અમલીલ હાલતમાં રહેલું બાજુની જગ્યા, કેલે. (૩) નાની ઓરડી
કરા, ૦ ઈ જુએ “કડા-કડાઈ કચું વિ. [જ એ “કડછું.'] કડછું, આછી કડવાશવાળું. કઢા-કઢાયું વિ. ભરત ભરેલું
[કલેશ (૨) કસાણું, બેસ્વાદ [(ઉ. પ્ર.) ખૂબ માર માર] કઢાગો S. જિઓ “કહેવું” દ્વારા.) (લા.) કઢાપો. (૨) કડૂસલો છું. અવ્યવસ્થિત ઢગલે, ખડકલે. [૦ કહિ કઢાણુ વિ. [જુએ “કઠવું” + ગુ. “આણું' ત. પ્ર.] (લા.) કરવું અ. જિ. [રવા.] કડડ કરીને પડી જવું, કડડ કરીને બેસ્વાદ, સ્વાદ વિનાનું. (૨) ચિડિયલ, કઢણિયું
ધસી પડવું ભાંગીને નીચે પડી જવું. કઢાવવું છે, સ. ક્રિ. કાપે પું. જિઓ “કહેવું' - ગુ. “આપ” કુ.પ્ર.] (લા.) કડેઠાટ ક્રિ. વિ. [જ એ “કડેડવું'+ ગુ. આટ' કુ. પ્ર.] ગુસ્સો લાવી લોહી તપાવવું એ, (૨) દાઢ કે માથાને
કડડ' એમ અવાજ સાથે. (૨) (લા.) ભારે ઝડપથી, સપાટા- સખત દુખાવે. (૩) ઘામ, બફારો. (૪) કળતર, વેદના બંધ, ઝપાટાબંધ
કામ, ડું-શું ન. ખેડત પિતાનાં સાધન ઉપાડી જવા કોટી સ્ત્રી. [ ઓ “કડેડાટ' + ગુ. ‘ઈ’ સ્ત્રી પ્રત્યય]. જે વિકેણાકાર ચોકઠું વાપરે છે તે. (૨) ઘોડા અને
કડડ' એવો અવાજ. (૨) ટાઢની તીવ્રતા. [ ૦ બાલવી બળદને પલેટવાનું વગર પૈડાનું જમીન ઉપર ઘસરડાતું (રૂ. પ્ર.) “કડડ’ એવા અવાજે ભાગી છૂટવું].
તણાય તેવું લાકડાનું વિકેણાકાર ચોકઠું. (૩) ઘીસ, કહેઠાવવું જુએ “કડેડવુંમાં.
બે લાખ
[સાધન કડેરિયા નબ.વ. [જ એ “કડેડવું' + ગુ, “ઈયું” ક. પ્ર.] કહામણું સ્ત્રી. લાકડું અંદર નાખી વહેરવાનું વિકેણાકાર (લા.) આધળિયાં, યાહોમ
કામર સ્ત્રીજિએ “કાઢવું' + ગુ. ‘આમણી” ક...] કડે-ધડે ક્રિ. વિ. [જુએ “કડ + “ધડે,' + બેઉને ગુ. પૈસા કઢાવવાની રીત. (૨) મુઠી ખેલાવવી એ
એ સા. ૧, પ્ર.] (લા.) ધમાકાર, બહુ સારી રીતે. કહામણું ન. જુઓ કઢામ’–‘ડું.” (૨) પૂરબહાર, રેફમાં. (૩) સપાટા-બંધ. (૪) આનંદમાં કઢાયું જુએ “કડાયું.” કરે છું. ગંજીફે રમનાર માણસ
કઢાયું. ચાંદલા વગરની છેડે મૂછ જેવી સૌથી લાંબા કલિયે . શેખના કાંગરાની ઉપરનો ભાગ. (સ્થાપત્ય,) છેડા ઉપરની મેરની પીંછી, તરવારડી (દોરડું, તાણિયો કડેલું ન. ઠીકરાની કીબ
કઢાર પું. તરિયલને ગાડા સાથે જોડવાનું વરત જેવું કડ પું. [સં. ->પ્રા. વીમ-] સાંડીથી ગલું ચરસ કઢાયા જ “કડા.” કે લંબચોરસ આકારનું માંડવા ઉપર કે દીવાલે બાંધવામાં કાચુંદ(૦૨) જુઓ “કડા-ગંદ(૦૨).” [કઢાવેલું આવતું તાપવું. (૨) વહાણ ઉપર બાઝી જતી છીપ કહા વિ. જિઓ “કાઢવું' + ગુ. આરું કુ.પ્ર.] ઉછીનું