Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 444

કઠ(-ઠિDણાઈ
૩૯૯
કઠોરબેલું
(૩) (લા.) મુકેલ, અઘરું. (૪) મકકમ, મજબત. (૫) બેસવાની જગ્યા. (૨) ઘી તેલ ભરવાને ઘાડવા બેજારૂપ, “એનરસ.' (૧) જેને ઉપાય રહ્યો ન હોય તેવું. કડાઠ (-4) સ્ત્રી. સીતાફળનાં પાન જેવાં પાનવાળો એક છોડ (૭) કપરું. [૦ છાતીનું, ૦ હૈયાનું (રૂ. પ્ર.) દુઃખ કે ભારે કામ ન. [સં. ૩ + જુઓ “ઠામ.'] ખરાબ સ્થાન, કેસંકટ ખમી શકે તેવું. ૦ળ (રૂ. પ્ર.) ચામડીને મજબૂત ઠેકાણું. (૨) અપવિત્ર જગ્યા. (૩) (લા.) કુમળી જગ્યા, ભાગ. હું યું કઠણ કરવું (રૂ. પ્ર.) દુ:ખ સહન કરવું] ગુહ્ય સ્થાન કડ-ઠિણાઈ -શ (-શ્ય) સ્ત્રી. [એ “કઠણ” + ગુ. “આઈ ' કઠારે . [સં. મારવ-> પ્રા. કુમાર] અકળામણ, -આશ' ત. પ્ર.] કડણપણું. (૨) (લા) કમનસીબી, દુર્ભાગ્ય. ગભરામણ. (૨) ઉકળાટ, બફાર (૩) આફત, આપત્તિ
કઠાવટે ક્રિ. વિ. મહામુશ્કેલીથી કઠ-પંજર (પન્જર) ન. [સં. શાબ્દ> પ્રા. ક્ન્સ.] લાકડાનું કઠિન વિ. [સં] જુઓ ‘કઠણ.” પાંજરું. (૨) હાથીની અંબાડી ઉપરની પાંજરા-ઘાટની કઠિનતા સ્ત્રી. [સં] કઠણપણું લાકડાની માંડણી, અંબાડી, કાઠડે
કઠિનાંશ (નીશ) પું. [+સ. મં] કઠણ ભાગ કઠપૂતળી સ્ત્રી. [સં. કાઠ-પુત્તરસ્ટh>પ્રા. વાદુપુત્તરગા-] કઠિયારણ (-મ્ય) સ્ત્રી. [સં. #ાષ્ટ-હારી >પ્રા. શ્વારિળ], લાકડાની બનાવેલી પૂતળીઓના ખેલ કરવામાં આવે છે કઠિયારી સ્ત્રી, જિઓ “કઠિયારે' +. “ઈ' પ્રત્યય] તેવી રમત કે ખેલ. (૩) (લા) વિ. કોઈની ચડાવણથી કઠિયારાની સ્ત્રી, (૨) કઠિયારાનો ધંધો કરતી સ્ત્રી ચડે તેવું
કકિયારું ન. જિઓ “કઠિયારે' + ગુ. “ઉ” ત.પ્ર.] કઠિયારાને કઠો પુ. (સં. શાકોટ-> પ્રા. ક્રુષોત્તમ-] લાકડું બંધ
દવાના સ્વભાવનું એક પક્ષી. (૨) એવું એક જીવડું કઠિયારો છું. [સ. માચ્છશ્વાશ-> પ્રા. શામ-] જંગલમાંથી કઠ-બગડે ૫. જિઓ “કાઠ+ બગડવું' + ગુ. ‘આ’ કુ. પ્ર.] લાકડાં કાપી લાવી વેચવાનો ધંધો કરનાર માણસ સિલાઈ અને માપ બગાડનાર અણઘડ દરજી
કઢિયે પં. પિસે, તું દેઢિયું કઠબંધન (-બ-ધન) ન. [સ. Tષ્ઠ->પ્રા. + સં.1 કઠિણાઈ એ “કઠણાઈ. '
હાથીને પગે બાંધવાનું લાકડાનું મે કડા-ઘાટનું સાધન કઠેકાણુ ન. [સં. [ + જ એ “ઠેકાણું.'] જુએ “ક-ઠામ.' કઠબાપ ! સિ. ઝ> પ્રા. ર + જુએ “બાપ.'J (લા.) કઠેઠા-બંધ (-બધી જ “કઠેરા-બંધ.” [કઠેડે ઘરધીને આવેલી બાઈનાં સાથે આવેલાં આગલા ઘરનો કઠેડી સી. [જ એ “કઠેડા' + ગુ. “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય.] નાને આંગળિયાત છોકરાંઓને આ નવ કહેવાતે બાપ
તા બાપ કરે જ કઠેરે.” કઠ-મસ્ત છું. [સ, કાષ્ઠ> પ્રા. શદ્ર + જ “મસ્ત' + ગુ. કેરાબંધ અધ) . જિઓ ‘ક’ + ક. “ઓ' સ્વાર્થ ત. પ્ર] (લા.) મજબૂત અને કદાવર માણસ. આસપાસ કઠેડા બાંધવામાં આવ્યા હોય તેવું (મકાન) (૨) આળસુ માણસ
કરો છું. [સં. ગૃહ-> પ્રા. હમ, જવર -] કરાઈ સ્ત્રી. [સં. વર (કઠેર) + ગુ. “આઈ' ત...]
મકાનના કે દાદરના આગલા ભાગમાં કરવામાં આવતી કરપણું. (૨) (લા.) અકળામણ, મંઝવણ
લાકડા વગેરેની માંડણી, કઠેડો. (૨) મકાનના માળ કઠરી સ્ત્રી. [સં. કટર (કઠેર) + ગુ. “ઈ' ત. પ્ર.] નદીના ઉપરનો દીવાલ બહાર નીકળતો ગોખ, રવેશ કાંપમાંથી જામીને થયેલી કઠણ જમીન
કઠે પું. એકરને વીસમો ભાગ કઠરી જી[સં. શાઇ> પ્રા. વટ્ટ દ્વારા વિકસેલ] ખાંડના કઠેર પું. પુરુષની ઇદ્રિય, લિંગ
કારખાનામાં બળદોને જોડવામાં આવતું આડું પાટિયું કઢિયું ન. જિઓ “કઠેડે' + ગુ. “ઈયું સ્વાર્થે ત. પ્ર.), કઠલે . [સં. #ાષ્ઠ>પ્રા. દ્વારા] સાળમાં જ્યાં કાકડીએ કડી સ્ત્રી, જિઓ “કઠોડે' + ગુ. ઈ" પ્રત્યય.] ના રહે અને જેનાથી લૂગડું વણાય તે ભાગ
કઠેડે, રવેશ
[ઢાંકણાવાળી લાકડાની પેટી કડવલ્લી સ્ત્રી. [સં.] કઠેપનિષદ. (સંજ્ઞા.)
કઠેડું ન. [“કઠેડો.'] મસાલા રાખવાની ખાનાં અને કઠવાર પું. [. કાઠ-વાર>પ્રા. ક્વાર] ઘાણના ખેડના કઠેડે . [સં. કચ્છ-પુટ-> પ્રા. ૪-૩૪મ- અથાણું
ઉપરના ભાગમાં અવળાં ચાર લાકડાં નાખી બનાવેલું ચોકઠું રાખવા માટેની ખાન અને ઢાંકણાવાળી પિટી, કઠેડું. (૨) કડવું અ, ક્રિ. [સે. ટ>પ્રા. 4ટ્ટ ઉપરથી ના. ધા.] કઠેડે. (૩) ગાડાને અઢેલી બેસવાના પડખાનો ભાગ. કષ્ટને અનુભવ થા, દુઃખ થવું. (૨) કઠણ લાગવું. (૩) [ કે ચહ(૮)વું (ર.અ.) મુશ્કેલીમાં મુકાઈ જવું]. નડવું, સાલવું. (૪) ખંચવું જેડાનું). (૫) ગરમીને બફારો કર્યોપનિષદ સ્ત્રી, ન. [સં. 8 +૩પનિષત્ સ્ત્રી.] “કઠ” થા
[(૨) કપરું. (૩) ઉકળાટ કરે તેવું નામનું પદ્યાત્મક એક પ્રાચીન સંસ્કૃત ઉપનિષદ. (સંજ્ઞા.) કઠવુંવિ. [સ. -> પ્રા. ગુ. “વું” ત...] કષ્ટ દેનારું. કbદર ન. [. વાષ્ટ> પ્રા. ૐ+ સં.] જળદરને રોગ કઠવેલ (ચ) સ્ત્રી, એક જાતની વેલ, અમરવેલ
કઠેર વિ. [સ.] કઠણ. (૨) કર્કશ. (૩) (લા.) નિર્દય, કઠ-ૌદ પં. સિં. ૧e> પ્રા. ૐ + એ “વૈદ.] અણધડ નિકુર, કુર વઘ, ઊંટ-વૈદ્ય
કારતા સ્ત્રી. [સં.] કઠોર હોવાપણું કડ-વૈદું ન. [+જુઓ વિ૬.] ઊંટવેદું
કાર-બેલું વિ. [સં. + જુઓ “બોલવું + ગુ. “ઉ” ક...] કઠો છું. સં. શાઇ>પ્રા. વઢ દ્વારા] ઘાણી ઉપર ઘાંચીને કઠોર વચન કહેનારું